Morgunblaðið - 21.07.1968, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. JÚLÍ 1968 3
Jón Auðuns, dómpróf.:
Frelsi eða fjötrar
Hver er sá, að hann vilji ekki
vera frjáls?
Horfðu á nýfætt barn. Ein
fyrsta athöfn þess er sú, að það
sparkar og spyrnir við hverju
því, sem fjötrar litla líkamann,
og grætur þótt það sé vafið
mýkstu, hlýjum voðum. Það fylg
ir því eðlisboði, en veit ekkifyr
ir hverju það er að berjast.
Heilbrigður unglingur aflar
sér menntunar með erfiðri skóla
setu árum saman. Til hvers? Til
þess að verða frjáls, óháðuröðr-
um. Baráttan fyrir bættumkjör
um berjast flestir. Hversvegna?
Til þess að geta verið öðrum
óháður og frjáls.
Menn eru alla ævi að berjast
margvíslegri baráttu fyrirfrelsi,
en finna oft fjötra þar sem frels
is var leitað. Sé frelsið miðað
við það eitt, að eignast frjáls-
ræði til að lifa að eigin geðþótta,
án tillits til annarra, leiðir það
til ófarnaðar, sem enginn sér fyr
ir í byrjun.
Við lifum í samfélagi við aðra
menn, fólkið, sem er að þokast
áfram með gleði sína og sorgir,
vonir sínar og vonbrigði á sama
vegi og við, þú og ég. Guð vak-
ir yfir öllum, sem á veginum eru
og það er ósveigjanlegt lögmál,
að notir þú frelsi þitt öðrum til
tjóns eða harma, hittir afleiðing
þess þig í réttu hlutfalli við
þunga þeirrar sektar, sem þú
bakar þér.
f einum hinna helgu texta
þessa sunnudags eru alvarleg
orð um, hve afdrifaríkt það get-
or orðið að nota frelsi sitt ná-
unga sínum til ills.
Þar gefur Kristur enga von
um uppgjöf saka, ef maðurinn
stígur ekki fyrsta sporið á vegi
iðrunar og yfirbótar sjálfur.
Hann talar engu orði um það,
að nokkur annar geti greitt fyr-
ir þig þá skuld. Hann notar lík-
ingu, sem hann notaði oftar, um
skuldafangelsi, sem enginn kom
izt úr fyrr en skuldin sé til síð-
asta eyris greidd.
Hið sígilda dæmi þess, hvert
skefjalaust og ábyrgðarlaust
sjálfræði leiðir manninn, er saga
Jesú af unga bóndasyninum, sem
fór að heiman.
Glaður lagði hann af stað í
faðm hins nýja frelsis úr ímynd-
uðum fjötrum heima. En fávís-
legt nautnalíf felldi á hann
þyngstu fjötra, meðan hann
uggði ekki að sér. Og þá fyrst
er fjötrarnir höfðu fært hann
niður í svaðið, hóf hann yfir-
bótargönguna, hina löngu og erf
iðu ferð aftur heim. Og hjá föð-
ur sínum heima Jann hann frels-
ið og lausn frá blekkingunni,
lífslyginni.
í byrjun þessarar aldar sólaði
sig skáldið Oscar Wilde í glæstri
frægð og glæstum nautnum. Hver
var frjáls í samkvæmislífi gáfu-
manna og hástétta eins og hann?
Hann var hinn mikli aufúsugest
ur í gleðisölum aldarinnar auð-
ugur, frægur og dáður umfram
flesta menn aðra, maður sem bók
staflega virtist fá allt og geta
al'lt, sem hann vildi. En hver
vissi það, að þessi dáði maður
var í fjötrum ónáttúrlegs nautna
lífs?
Og hrunið kom, ærumissir,
dómur og smán, fangelsisvist.
Menn höfðu litið til hans, sem
hins frjálsa manns. Fjötrana sáu
þeir ekki.
Af bókinni, sem hann reit i
niðurlægingu fangelsisvistarinn-
ar má ráða, að að verulegu leyti
fann hann þá það frelsi, sem
hann hafði glatað í hringiðu með
lætis, frægðar og auðs. Hann
lærði þar betur en fyrr, að
þekkja sjálfan sig. Sú þekking
er frumskilyrði þess, að verða
frjáls.
En hér má annað viðhorf
ekki gleymast:
Þú lifir ekki einn. Þú lifir !
samfélagi vfð aðra menn, fjöl-
skyldu þína, þjóðfélagið. Efbróð
urhugur kærleikslund og tillits-
semi við aðra menn, heldur í
hönd þess frjálsræðis, sem þú
vilt njóta, færir það þér ham- ,
ingju, ella ekki. Ef þú notar
frelsi þitt í eiginhagsmunaskyni
einu og með skeytingarleysi um
þjóðarfarsæld og þjóðarhag, verð
ur þ'að að sárbeittu sverði, sem
snýst gegn sjálfum þér og sær-
ir aðra.
Að ýmsu leyti er svo komið
íslenzkum þjóðarhag í dag, að
háskasamlegt er að gleyma þessu.
Skefjalaus krafa þegnanna til
sjálfræðis fellir á þá sjálfafjötra
fyrr en .varir og bruggar lýð-
ræðinu banaráð.
Ét
EFTIR EINAR SIGURÐSSON
Síldveiðarnar.
Um 50 skip eru nú farin að
veiða síld norður og austur í
hafi um 5 sólarhringa siglingu
frá landinu. Lítið hefur veiðzt
af síld, það sem af er, og er því
kennt um, að hún sé stygg og
haldi sig djúpt. Algengasti sól-
arhringsafli hefir verið 1000-
1500 lestir, og er það hreint
ekkert, þegar tekið er tillit
til fjölda skipanna, eða ekki
nema 20—30 lestir af meðaltali á
skip. Það er afli fyrir 20-30 þús-
und krónur á dag, Það er sjálf-
eagt lítið meira en fyrir olíunni
og fæðinu.
En það er svo með síldina, að
menn eru alltaf að vona, að nú
fari að veiðast. Þannig var það
á síldarleysisárunum eftir 1944,
alltaf héldu skipin áfram að fara
á síld, þótt þau fengju sama og
enga veiði. En útlitið er nú ekki
eins svart núna, því að þó nokk-
ur veiði var í fyrra, þó að hún
væri miklu minni en árið áður.
Það er fjarlægðin, sem er það
geigvænlegasta við þessar veið-
ar. Það er alveg vonlaust að eiga
að flytja síldina í land á veiði-
skipunum sjálfum.
Verðið á saltsíldinni hefur
hækkað í kringum 20% frá því
í fyrra, en ekki verður séð að
svo stöddu, að hve miklu gagni
það kemur fyrir þessa útgerð.
Verðið á söltunarsíld á miðun-
um var ákveðið kr. 1.90 kg. Það
er svipað og greitt hefur ver-
ið fyrir síldina til frystingar, og
62 aurum hærra en fyrir
bræðslusíldina. Mikil hjálp væri
í því fyrir síldveiðiflotann, ef
fleiri „söltunarstöðvar” væru á
miðunum en stöðin hans Valtýs.
Nú geta síldarsaltendur lagt það
niður fyrir sér, þegar þeir vita
um verðið, hvort það svarar
kostnaði að vera þar með slíkar
stöðvar. Ekki þarf að kvíða því,
að þær fái ekki síld.
Þorskveiðarnar.
Einmuna blíða hefur verið til
sjávarins viku eftir viku, oft
ekki blaktað hár á höfði dögum
saman. Það er varla hægt að
tala um landlegu í allt vor.
Afli hefur haldizt góður und-
anfarið. Togararnir hafa verið
að koma með allt að því full
fermi af karfa. Einn togari
veiddi mikið af ufsa við Eyjar,
Nokkrir togarar hafa siglt með
aflann á erlendan markað o g
fengið verð, sem var alveg von-
um framar.
Togbátarnir hafa aflað vel,
einkum fyrir norðan og austan,
en fiskurinn hefur verið smár.
Hins vegar hafa þeir verið að
fá stærri fisk fyrir suðurströnd-
inni, en minni afla, en sæmileg-
an þó.
Það er nú komið svo, að írysti-
húsin eru hætt að kaupa smá-
fisk, fisk, sem er undir 57 cm.,
enda hefur Sölumiðstöð hrað-
frystihúsanna bannað að heil-
frysta slíkan fisk, en hann fór
aðallega á Rússlandsmarkað.
Þeir samningar hafa nú verið
uppfylltir og meira en það.
Frystihúsin kaupa heldur ekki
karfa undir 500 grömmum.
Nokkrir bátar stunda linuveið
ar og eru þá á útilegu og afla
sæmilega 5-6 lestir að meðaltali
yfir daginn. Hér sunnanlands er
það stór og fallegur fiskur sem
fæst. Afli á handfæri hefur
glæðzt, einkum ufsi. Humarveið
in hefur líka farið vaxandi.
íslendingar verða að veiða fisk.
Erfiðleikarnir á að selja sjáv-
arafurðir landsmanna fara svo
að segja vaxndi með hverjum
mánuðinum, sem líður. Skreiðin
hefur nú legið óseld í landinu
tvö ár, og enginn sér fyrir
endann á því vandræðaástandi.
Hvað verður mikið af henni orð-
ið ónýtt, ef einhverntíma opnast
markaður fyrir hana í Nígeríu?
Varla verður mikið til að kaupa
fyrir í því landi, er hörmung-
um styrjaldarinnar linnir.
Freðfiskurinn féll í verði í
fyrrá um 20—30%. Og nú hefur
nýtt verðfall á blokk skollið á
í Bandaríkjunum. Framleitt hef-
ur verið mun meira af freð-
fiski en á sama tíma í fyrra.
Jafnframt auknu framboði ann-
ars staðar frá veldur þetta sölu-
erfiðleikum, einkum í Bandaríkj
unum, þar sem margir eru um
boðið. Svo er komið að búið er
að framleiða upp í alla sölusamn
inga út árið og það nú á miðju
ári. Að vísu aflast mest á vetr-
arvertíðinni. En aflabrögðin hafa
verið alveg óvenjulega góð í vor
og sumar, svo að mest hefur
líkzt hávertíð. Eru til þess tvær
orsakir, óvenjumikil fiskgengd
umhverfis allt landið, sem meðal
annars stafar af friðuninni af
ísnum, og að margir bátar, sem
áður stunduðu síldveiðar, veiða
nú þorsk. Er ekki enn vitað,
hve þessi floti getur orðið stór,
það fer eftir göngu síldarinnar
og veiði, sem ekki spáir allt of
góðu sem stendur.
Og nú hafa bætzt ofan á þetta
söluerfiðleikar á saltfiski. Árum
saman hefur svo til allur salt-
fiskur verið farinn úr landi að
áliðnu vori, og var einna bjart-
ast yfir þessari verkunaraðferð.
En nú mun ófarinn úr landi um
helmingurinn af saltfiskinum og
jafnvel rúmlega það, og það sem
verra er, að megnið af þessum
fiski mun vera óselt. Mikill
vandi og hætta er að geyma yf-
ir sumarið óverkaðan saltfisk. í
hann vill koma maur, sem nefnd
ur er rauði, og jarðslagi.
Þegar verið er að telja upp
erfiðleika og raunir sjávarút
vegsins, eru ekki gleymdir erf-
Iðleikar síldarútvegsins, sem
stafa af hinu gífurlega verðfalli
síldarlýsisins, sem er meira en á
nokkurri annarri útflutnings-
vöru landsmanna og mun nú
nema um helming af verðinu
1966.
Eini ljósi bletturinn í öllum
þessum hrakfallabálki er, að auð
velt er að selja tvær mikilvæg-
ar framleiðsluvörur landsmanna,
síldarmjöl og saltsjld, fyrir gott
verð.
Útgerðarmenn og fiskverkend
ur hafa ekki lengur neinu að
tapa, það sem þeir áttu, er farið
og meira en það. Þeir eru að
forminu til taldir eiga skreiðina,
en hvaða eign er það? Þeir
,,eiga“ óselda saltfiskinn, en
hvaða eign verður það í haust
eftir sumarhitana og þegar bú-
ast má við nýrri framleiðslu
alls staðar að á hina þröngu
saltfiskmarkaði? Og hvaða eign
verður í frosnum fiski um næstu
áramót, þegar flest öll frystihús
landsins verða full út úr dyr-
um af óseldum fiski? En hverju
er þjóðin bættari, þótt útgerð-
armönnum og öðrum framleiðend
um sjávarafurða yrði velt? ís-
lendingar verða að veiða fisk og
selja hann fyrir það verð sem
þeir geta fengið fyrir hann á
hverjum tíma, ef þeir eiga að
tóra.
Nú er komið til kasta ríkis-
stjórnarinnar og alþingis að
móta ákveðna stefnu í sjávarút-
vegsmálum með tilliti til að-
steðjandi erfiðleika sjávarút-
vegsins. Annað hvort er að koma
málum útvegsmanna á heilbrigð-
an rekstrargrundvöll eða skera
þá niður við trog. Svona getur
þetta ekki gengið.
Norðmenn athafnasamir á síld-
armiðunum.
Frestur sá, er norskir útgerð-
armenn höfðu til að tilkynna um
sjósöltun síldar á miðunum,
rann út 1. júlí, og eftir því sem
næst verður komizt, er gert ráð
fyrir að salta þar 15.000
tunnur. 5 „söltunarstöðvar'*
munu salta síld á miðunum.
Fyrstu leiðangursskipin fóru 4.
júlí.
f fyrra voru 22 reknetabátar á *
miðunum við ísland, í ár er gert
ráð fyrir, að þeir verði 13.
Fyrsta síld Norðmanna á Bjarn-
areyjarsvæðinu.
25. júní veiddu Norðmenn sína
fyrstu síld á Bjarnareyjarsvæð-
inu. Voru það 180 lestir. Finn
Devold hafði áður fundið þær á
rannsóknarskipinu Johan Hjort
dreifða síld á stóru svæði. Þessi
fyrsta síld var samstundis seld
í finnska „söltunarstöð", sem
var búin að vera þó nokkurn
tíma á miðunum.
Danskir útgerðarmenn óska eft-
ir styrkjum.
Meirihlutinn í stjórn félags
danskra fiskiskipaeigenda hefur
óskað eftir, að ríkið styddi
danskan sjávarútveg. Talið er,
að 15.000 danskir sjó- og útgerð-
armenn séu á barmi gjaldþrots.
Saltfiskur frá Grænlandi, lækk-
ar í verði.
Fyrsti saltfiskurinn, sem barst
frá Grænlandi til Noregs, var
seldur á 20 krónur kg., og er
það 4 krónum lægra en í fyrra.
60% af fiskinum er smáfiskur,
sem greiðist með 25% lægra
verðL
Þjóðverjar óska eftir síld í
bræðslu.
Samningar hafa staðið yfir
milli norskra útgerðarmanna og
eigenda þýzkra síldarbræðslna
um, að norsk síldveiðiskip
leggðu upp í Þýzkalandi, þegar
svo bæri undir, síld, sem veidd-
ist í Norðursjónum. Hér er um
6 verksmiðjur að ræða, 3 í Brem
erhafen og 3 í Cuxhafen. Geta
þær tekið 1500 lestir á viku eða
sem svarar einum skipsfarmi á
dag.
Framhald á bls. 21
Ítalíuferðir
ítalska blómaströndin - London
brottf. 26. júlí (fullt) og 9. ágúst (4 sæti).
Róm - Sorrento - London
brottf. 16. ág. (fullt) og 30. ág. (2 sæti).
Grikkland - London
brottf. 13. sept. (nokkur sæti).
Ferð/n, sem fólk freystir
Ferð/n, sem fólk nýtur
Ferð/n, sem tryggir yður
mest fyrir peningana er
ÚTSÝNARFERÐ
Spánarferðir
Verð frá kr. 10.900.- með söluskatti
Lloret de Mar — skemmtilegasti
baðstaður Spánar e 4 dagar London
brottf. 26. júlí (fullt), 9. ágúst (fullt).
TH O n 16. ág. (fullt), 23. ág. (4 sæti), 30. ág. (fá sæti),
6. sept., 13. sept. (fullt).
TORREMOLINOS, brottf. 23. ágúst (fá sæti),
20. sept. (4 sæti).
Benidorm,
brottf. 20. sept. (fá sæti).
Mið-Evrópuferðin vinsœla (fá sæti).
FERÐASKRIFSTOFAN
ÚTSÝN
Austurstræti 17
Sími 20100/23510.
Síðustu sœtin í sumarferðirnar