Morgunblaðið - 21.07.1968, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. JÚL.Í 196«
Jóhannes Bjarnason, verkfræðingur:
Kslið, kalkskorturinn og
íslenzk áburðarframleiðsla
Hvað má læra af dýrri reynslu sögunnar?
AÐ undanförnu hefur mátt lesa
í dagblöðunum og heyra í frétt-
um útvarpsins um hinar merku
tilraunir Magnúsar Óskarssonar
og þeirra Hvanneyringa, og hin-
ar skýru niðurstöður, er af til-
raunum þeirra hafa fengizt. Ke'm
ur þar Ijóst fram, hversu hættu-
legt það hefur reynzt íslenzkum
landbúnaði að nota kalklausan
köfnunarefnisáburð svo mjög,
sem gjört hefur verið undanfar-
in 14 ár.
Þann 16. júlí skrifar svo dr.
Björn Jóhannesson, okkar reyndi
jarðvegsfræðingur, grein í Tím-
ann, þar sem hann lýsir yfir
ánægju sinni með niðurstöður
rannsókna Magnúsar Óskarsson-
ar og lýsir fullu trausti á rann-
sóknirnar á Hvanneyri.
Menn virðast því nú almennt
vera kiomnir á þá skoðun, sem
margir hafa reyndar lengi haft,
að hinn kalklausi köfnunarefnis-
áburður frá Gufunesi, „Kjam-
inn“, sé varasamur. Á þetta hef
ég margsinnis bent, bæði í ræðu
og riti, en talað þar, eins og svo
oft, fyrir daufum eyrum ráða-
manna.
Það eru margir bændur lands-
ins, sem hafa látið frá sér það
álit, af fenginni sinni reynslu,
að hinn kalklausi „Kjarni" ylli
kali á túnum, orsakaði beinasjúk
dóma í búfé, vegna minna kalk-
innihalds þess heys, sem af hon-
um sprettur, og gæfi lélegri upp-
skeru en samsvarandi magn af
köfnunarefnisáburði er inniheld-
ur kalk.
Þegar ég hóf störf við undir-
búning að byggingu áburðarverk
smiðju á íslandi árið 1948, var
ég svo heppinn að eiga um skeið
samstarf með þeim ágætu mönn-
um, dr. Birni Jóhannessyni og
Ásgeiri Þorsteinssyni, verkfræð-
Jóhannes Bjarnason
ingi, sem þá höfðu um nokkurt
skeið unnið, ásamt fleirum, að
undirbúningi þessa máls. Af
þessum mönnum báðum lærði
ég margt, og byggði mín fram-
haldsstörf að þessum málum á
margan hátt á þeirra undinbún-
ingi.
Meðal þess, sem ég lærði af
dr. Birni jarðvegssérfræðingi var
það, að íslenzkur jarðvegur er
misjafnlega kalkríkur, eftir því,
hvar á landinu er. Á þeim upp-
lýsingum byggði ég strax þá
skoðun mína, að nauðsynlegt
yrði, þegar að því kæmi að reisa
íslenzka áburðarverksmiðju, að
HflTÍÐflBLJÓÐ 1968
Höfundar Ijóðanna í samkeppni Stúdentafélags Há-
skóla íslands eru vinsamlega beðnir að hringja í síma
16909 i dag kl. 6—9 síðdegis þar eð til greina getur
komið, að gefa ljóðin út.
skipuleggja hana þannig, að
framleiða mætti í henni köfn-
unarefnisáburð með eða án kalks
og þá með mismunandi miklu
kalki eftir þörfum hvers lands-
hluta á hverjum tírna. Með
þeirri tilhögun áburðarframleiðsl
unnar mátti bæta jarðvegnum
upp árlega það kalk, sem hann
þyrfti að fá, vegna þess, jem tek-
ið er frá honum í hverri upp-
skeru. Slík árleg kölkun jarð-
vegsins færi því fram um leið og
áburðurinn væri borin á, og
myndi þannig koma í veg fyrir
spillingu jarðvegsins. Yrði slík
kölkun minna átak og jafnara,
en stórkölkun á 10 ára fresti
eða svo.
Nú, þegar vísindamenn telja
sig vera búna að sanna að ugigur
bænda hafi alls efcki verið á-
stæðulus, eins og Hvanneyrartil-
raunirnar sýna, þá getur það
verið út af fyrir sig gott að. segja
við bændur: Farið þið til Sem-
entsverksmiðjunnar og kaupið
hjá 'hennj kalk til að lagfæra
það, sem áburðurinn frá Áburð-
arverksmiðjunni hefur eyðilagt
fyrir ykkur á undanförnum ár-
um. En er ekki fyrsta skilyrðið,
að áburðurinn, sem bændur
kaupa frá þeim aðila, sem hefur
einokun á allri áburðarverzlun
landsmanna, Áburðarsölunni,
yrði gerður þannig úr garði, að
hann fcomi að fullum notum? Er
ekki eðlilegra, að Áburðarverk-
smiðjan sjálf fái kalk hjá Sem-
entsverksmiðjunni til þeSs að
gera áburð sinn að fullgildri
verzlunarvöru?
Nú var þannig gengið frá und-
irbúningi áburðarverksmiðju-
málsins í hendur þeirrar verk-
smiðjustjórnar, er fékk það verk
efnd að reisa verksmiðjuna 1951,
að fullt tillit var tekið til kalks-
ins.
í desember 1949 sendi «efnd,
er atvinnumálaráðuneytið hafði
skipað, og ég átti sæti í ásamt
2 öðrum verfcfræðingum, skýrslu
til ráðuneytisins og verksmiðju-
stjórnarinnar um viss atriði á-
burðarverksmiðjumálsins,
Þar vor-u meðal annars tillög-
Ur til verksmiðjustjórnarinnar
um að semja um byggingu verk-
smiðjunnar við visst amerískt
fyrirtæki, sem lengst hafði að-
stoðað við undirbúning málsins.
Hafðj það fyrirtæki gert á-
kveðnar tillögur um að skipulag
verksmiðjunnar yrði þannig, að
framleiða mætti kalkblandaðan
köfnunarefnisáburð að vild.
Tillögu þessari, ásamt mörg-
um öðrum þýðingarmiiklum ráð-
leggingum, kastaði stjórnin frá
sér, en í staðinn voru gleyptar,
að því er virtist, mikið til hráar
tillögur um tilhögun framleiðsl-
unnar frá útlendingum, ókunn-
ugum íslenzkum staðháttum. Um
rökin fyrir þessari ákvörðun er
mér ekki kunnugt, því ég var
ekki kallaður til viðræðna, er
hún var tekin. En mér er ljóst,
að ekki getur stofnkostnaðarhlið-
in þar hafa skipt neinu megin-
máli, því þetta atriði breytti þar
mjög litlu um. Var tekin sú af-
drifaríka ákvörðun að velja
framleiðsluaðferð, sem útilokaði
að blanda kalki í áburðinn á
framleiðslustiginu.
Afleiðingarnar blasa nú við
öllum:
Tugmilljóna eða hundruð
milljóna króna tjón islenzks land
búnaðar vegna kals, sem menn
virðast nú sammála um að megi
að verulegu leyti refcja til kalk-
leysis áburðarins, sem á hefur,
verið borinn.
Hér er vakin athygli á þessu
nú, vegna þess að í undirbúningi
er stækfcun og endunbót á
Áburðarverksmiðjunni.
Nauðsynlegt er fyrir alla að
læra af reynslunni, og nú er
mikið í 'húfi að allir leggist á
eitt svo að vel megi til takast.
Vönandi er. að nú fái þeir ís-
lenzkir sérfræðingar, sem starf-
að hafa að þessum málum árum
saman, að fjalla til fulls um
þennan undirbúning, og að tillit
verði tekið til álits þeirra og til-
lagna, svo að óheillaspor Áburð-
arverksmiðjusögunnar endurtaki
sig efcki. Vonandi reynist ótti
sumra í þessu efni ástæðulaus,
þegar til kastanna kemur.
Jóhannes Bjarnason,
verkfræðingur.
2
LESBÓK BARNANNA
LESBÓK BARNANNA
3
„Ég ætla að byrja und-
ir eins“, sagði frú Hansen
ákveðin.
En áður en hún byrj-
aði hugsaði hún: „Ég
verð að hringja í herra
Hansen og segja honum
þessar dásamlegu frétt-
ir“.
Þegar hún hafði sagt
herra Hansen frá gæfu
þeirra sagði hann: „Þetta
er stórkostlegt. En, góða
mín, hefurðu nú tíma til
þess að þvo drengjunum
um hárið og bursta?"
„Ég ætla að byrja á því
undir eins“, fullvissaði
hún herra Hansen.
En áður en hún byrj-
aðd sagði hún við sjálfa
sig: „Eiginlega ætti ég að
hringa í mömmu og
pabba. Þau verða án efa
yfir sig hrifin af að heyra
um gæfu okkar".
„Alveg dásamlegt“,
hrópuðu afi og amma
drengjanna. „í dag seg-
irðu. En hefurðu tíma til
þess að lagfæra skyrtur
og buxur drengjanna?"
„Ég ætla strax að þvo
þeim“, sagði frú Hansen
óðamála.
Svo að hún fyllti bað-
kerið af vatni og þvoði
drengjunum sínum, ein-
um af öðrum. Hún
skrúbbaði og nuddaði, og
svo ánægð var hún að
hún söng allan timann.
Því næst náði hún í
hreinar buxur og skyrtur
á drengina, saumaði töl-
ur á einstaka skyrtu og
iagfærði annað það sem
miður fór.
Hún setti loks örlítið af
hárkremi herra Hansen í
hár drengjanna og
greiddi þeim. Hún hafði
rétt lokið öllu þessu þeg-
ar dyrabjallan hringdi.
Ljósmyndarinn var
kominn. Hann setti í
flýti upp myndavélina og
skipaði drengjunum að
raða sér upp. „Fljótir
nú“, sagði hann, „því eft
ir aðeins háflfa klukku-
stund á blaðið að vera
komið í prentun".
Hann stillti myndavél-
ina, horfði góða stund á
drengina og sagði svo:
„Ótrúlegt, alveg ótrúlegt.
Kyrrir ungu menn, bros-
ið svölítið, svona ....“
Skyndilega hætti hann.
„Frú • Hansen“, sagði
hann, „synir þínir eru
ekki n'ema sex, þér eigið
þá aills ekki sjö syni?“
„Vissulega á ég sjö
syni“, sagði frú Hansen.
„Verið nú alveg rólegir.
Einn, tveir, þrír .......
Þetta er rétt hjá yður.
Þeir eru ekki nema sex.
Einhvern þeirra vantar".
Frú Hansen hljóp af
stað til þess að leita að
týnda syninum. Hún leit-
aði á bak við gluggatjöid
in, undir stólunum og
undir stóra sófanum. Á
bak við hurðina í eldhús-
inu fann hún loks týnda
soninn. Hún flýtti sér að
setja hann í röðina með
hinum.
„En, frú Hansen“,
hljópaði ljósmy ndariryi,
„þessi er ekkert líkur
hinum“.
Það var satt. Sjöundi
sonurinn hafði ekki ver-
ið þveginn og skrúbþað-
ur, né heldur kiæddur í
hrein föt. Það sást varla
í hann fyrir óhreinindum
— hann var ails ekkert
líkur hinum bræðrum
sínum.
Frú Hansen hristi höf
uðið í örvæntingu. „Hann
hlýtur að hafa falið sig
á meðan ég þvoði hin-
um“, volaði hún. „Hvað
í ösköpunum á ég að
gera?“
„Ég hefi eytt nógu
löngum tíma til ónýtis“,
sagði ljósmyndarinn og
fór að taka saman útbún-
að sinn. „Dagbiaðið
verður að prentast án
þessarar myndar“.
Frú Hansen leið hræði
lega. Hvað mundu ná-
grannarnir halda? Hvað
mundi herra Hansen
segja? Og vesalings afi
og amma drengjanna?
„Ef þér viljið bíða á
meðan ég þvæ þessum“,
bað frú Hansen, „lofa ég
því að hann mun verða
nákvæmlega eins og
bræður hans“.
„Getið þér gert það á
tíu mínútum?“ spurði
Ijósmyndarinn.
Frú Hansen leit á
óhreina son sinn. Hún
hugsaði til þess að þurfa
að þvo honum og skrúbba
og að þurfa að festa töl-
ur á skyrtuna hans.
Og hún hristi höfuðið.
„Ég get ekki látið hann
iíkjast hinum á tíu mínút
um“, sagði hún og hugs-
aði . til þess hversu
skemmtilegt hefði verið
að sjá mynd af sonum
sínum í dagblaðinu.
Skyndilega datt henni
ráð í hug. „Það er ein
leið“, sagði hún og brosti.
„Munið, tíu mínútur“,
sagði ljósmyndarinn.
Frú Hansen safnaði
drengjunum um sig.
„Drengir", sagði hún,
„þið megið fara út og
leika ykkur. En þið verð
ið að koma inn strax og
ég kalla á ykkur.“
Ljósmyndarinn gekk
um gólf þungur á svip og
leit annað slagið á frú
Hansen, sem sat án þess
að gera nokkurn skapað-
an hlut.
Eftir nákvæmlega tíu
mínútur fór frú Hansen
út í dyr og kallaði á syni
sína. Og þeir komu inn
allir sjö, óhreinir upp
fyrir haus.
„Raðið ykkur upp“,
sagði Ijósmyndarinn.
Hann kíkti síðan í gegn-
um myndavélina og
sagði: „Stórkostlegt, allir
nákvæmlega eins“.
Daginn eftir birtist svo
myndin af bræðrunum
sjö á forsíðu dagblaðsins.
Og frú Hansen var
hreyknasta móðirin í öllu
þorpinu.
Lausn á krossgátu úr síS-
asta blaði.
Lárétt:
1. Hvalur,
3. nökkvi,
7. ýsa,
8. ás.
Lóðrétt:
1. Hani,
2. álka,
4. ös,
5. vá,
6. ís.
Hvaða tvær og tvær
myndir eiga saman?
(Lausn úr síðasta blaði)
Myndir nr. 1 og 8, 2 og
1*1, 3 og 10, 4 og 5, 6 og
12, og 7 og 9.