Morgunblaðið - 14.08.1968, Síða 12

r
12
MOBGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 14. ÁGÚST 1968
Edwardi Crankshaw:
Hvað sem gerist \ Tékkóslóvakíu, mun
draga til tíðinda í Sovétríkjunum
Þegar hættuástandið í Tékkó
slóvakíu var á byrjunarstigi,
var ástæðuiaust að einblína á
niðurlægingu sovézkra leið-
toga. Þeir höfðu enn tæki-
færi til þess að bjarga mann-
orði sínu eða jafnvel bæta
álit sitt. Þeir gátu haldið stutt
an fund með forystumönnum
Tékkóslóvakíu og gefið siðan
þá yfirlýsingu, að misskilning
urinn hefði verið leystur í vin
samlegum samræðum og
ágreiningurinn hefði einkum
sprottið af röngum þýðingum
og ónákvæmum upplýsingum.
En þeir notuðu ekki þetta
tækifæri. I sta'ð þess juku
þeir spennuna. Þeir bölsótuð-
ust fyrir luktum dyrum og
fyrirskipuðu ógnandi heræf-
ingar, á meðan sovézk blöð
og handbendi þeirra jusu
skömm yfir Dubcek og stjóm
hans. Fundurinn í Ciema átti
að vera hótanasamkoma, ekki
sáttafundur. Stjórnmálaráð
sovézku miðstjómarinnar kom
allt á vettvang, ekki aðeins
vegna þess að enginn treysti
öðrum, heldur einn til þess
að sýna að hér væri alvara
á ferðum.
Það er augljóst að Dubcek
og samherjar hans börðust af
hugprý’ði. Sú skoðun mín, að
þeir hafa náð meiri árangri
en flestir halda, hefur fengið
stuðning: Ef Rússum hefði
orðið eitthvað ágengt, hefði
ekki verið þagað yfir því.
Fundurinn í Bratislava reynd
ist vera einungis tilraun til
þess að breiða yfir ófarirnar.
En það var of seint.
Sovézku leiðtogarnir, að
minnsta kosti flestir þeirra,
hafa sýnt sitt rétta eðli: Þeir
eru ruddar, heimskir ruddar.
Ef þeir brjóta ekki tékkó-
slóvakísku þjó'ðina á bak aftur
með hervaldi, er það ein-
göngu vegna þess að þeir eru
ragir. Það er þessu máli óvið
komandi, þótt við Banda-
ríkjamenn og aðrar vestrænar
þjóðir hafi einnig unnið
grimmdarverk á vorum tím-
um. Okkar grimmdarverk
hafa verið tilviljanakennd mis
tök; auk þess hafa þau alltaf
mætt harðri mótspyrnu ým-
issa aðila, sem alltaf segir til
sín áður en lýkur.
Sovézk grimmdarverk eru
sjálfum sér samkvæm,
þau eru fastur liður á
dagskránni. Þeim er beitt
gegn öllum vandamálum. Og
enginn getur mótmælt þeim.
Þannig þurfum við ekki að
láta sektarkennd vegna eigin
afbrota hafa áhrif á dóma
okkar um núverandi stjórnar
völd Sovétríkjanna.
Ennfremur hafa Rússar sjálf
ir sýnt fram á atS stjórnar-
kerfi þeirra geti ekki þróazt.
Það er pólitískt fornaldar-
skrímsli, pólitískur dínósár-
us. Það lifir einungis í skjóli
einræðisklíku. Bresnev hefur
sýnt að hann veit þetta. So-
vézku haukarnir hafa rétt
fyrir sér. Og það er þyngsti
dómurinn um stjórnarfar So-
vétríkjanna.
Eitfchvað verður að láta und
an og það bráðlega. Ef það
kemur í ljós, að Rússar hafi
aðeins látið undan síga í bili
og ætli sér að beita Tékkó-
slóvakíu efnahagslegum og
pólitískum þvingunum án
þess að vinna fullna'ðarsigur,
verða hófsamir leiðtogar látn
ir víkja. Og þótt sambúðin
við Tékkóslóvakíu verði góð
á yfirborðinu, mun einnig
draga úr áhrifum þeirra. Hauk
arnir munu eflast, lögreglan
verður styrkt og þaggað nið-
ur í þeim sem opna munninn,
þangað til svo mikill kyrk-
ingur er kominn í ríkið og
efnahagurinn svo niðurnídd-
ur, að það verður bylting.
Leonid Bresnev.
Ef friðsemdarmennirnir í
Moskvu hafa aftur á móti
sigrað í raun og veru og um-
bæturnar í Tékkóslóvakíu fá
að halda áfram, mun smitun-
in breiðast til annarra lepp-
ríkja Sovétmanna. Ótti Ul-
brichts, Gomulka og Kadaris
er á rökum reistur.
Haukarnir hafa unnið sér
til óhelgi með því að koma
Rússum í þessi vandræði.
Sumir munu víkja. Mennta-
mönnunum og umbótamönn-
unum mun vaxa ásmegin. Og
þá munu stjómendumir verða
að láta hendur standa fram
úr ermum. Ennþá betur en
Krúsjeff, sem reyndi að etja
saman umbótamönnum og
afturhaldsmönnum — og féll.
Sovézka kerfið er að dauða
komíð. Það getur staðið enn
um sinn í lögregluvernd. En
nýjasta reynsla kommúnista
sýnir, að þegar reynt er að
gera breytingar á slíku kerfi,
breytist það í eitthvað allt
annað.
Það sem skiptir mestu máli,
er hvort nokkur maður eða
hópur í Kreml er viðbúinn
því að stjórnarkerfi Sovét-
ríkjanna breytist í eitthvað
allt annað og trúir því að
breytingin geti farið fram í
nafni Kommúnistaflokksins.
Alexei Kosygin.
Við getum ekki vitað þáð, en
kannski kemur það bráðlega
í ljós.
Fáfræði okkar er mikil. Við
vitum að Kosygin er umbóta
maður í efnahagsmálum, en
umbætur hans ganga ekki
nógu langt, vegna þess að það
verður að afskræma þær svo
að þær passi í kerfið. Við vit
um ekki hvort Kosygin sjálf-
ur er hræddur við að ganga
lengra eða hvort hann kemst
ekki lengra fyrir félögum sín
um. En við vitum að það eru
fáeinir ungir og gáfaðir raenn
í Stjórnmálaráðinu, menn sem
ekki eru heftir eins og Bresn-
ev af fáfræði og Suslov af
kennisetningum. Það ér hugs
anlegt, að þessir menn vilji
að eitthvað gerist. En eins og
nú standa sakir mega þeir sín
lítils. Og í augum þjóðarinn-
ar eru þeir allir sama tóbakið.
Ef í rauninni eru til menn
í æðstu stjórn Sovétríkjanna,
sem vilja gera dálítið rót-
tækar tilraunir, mun vei'ða
harður atgangur í Kreml. I
fyrsta lagi verður að fella
haukana í atkvæðagreiðslu.
Þá yrði að bíða meðan valda
hlutföllin milli umbótasinna
og afturhaldsmanna skýrðust,
en síðan gætu tilraunasinn-
arnir aflað sér fylgis í mið-
stjórninni og flokksdeildum
úti um ríkið. Þetta tæki nokk-
urn tíma og margt gæti gert
strik í reikninginn. En þetta
mun gerast, ef Sovétríkin
stranda ekki í straumi sög-
unnar eða þjóðin rís ekki upp
í stórfelldri byltingu.
Það sem gerist í Tékkó-
slóvakíu mun vissulega hafa
sín áhrif. á stjórn Sovétríkj-
anna. Samstaða kommúnista
er rofin að eilífu — nema
Kínverjum takist að endur-
vekja hana. Er unnt að breyta
kommúnismanum áður en
hann springur í loft upp?
Margir trúa þvi. Kannski hafa
þeir rétt fyrir sér.
og þjóðmálin
Konan
Hugleiðing
ÞEGAR NATO -fundurinn stóð
yfir í Reykjavík í júní s.l. átti
Morgunblaðið viðtal við frú Clo
tilde Brosio, konu framkvæmda
stjóranis Manilo Brosio, og frú
Elisabeth Luns, konu hollenzka
fulltrúans Joseph Luns, utanrík-
isráðherra.
í sumarleyfi
Frú Luns segir m.a. í viðtal-
inu: „. . . Margar konur eiga
sæti á þingi okkar og ein kona,
ungfrú Marga Rompé er félags
málaráðherra í núverandi stjórn
og er það í annað skipti sem
hún gegnir því embætti. Yfir-
leitt má segja, að hollenzkar
konur gefi sig í heild mjög að
opinberum málum og láti ekki
sitja við orðin tóm, heldur taki
reglulega þátt í þeim. . . “
Ég fór að gera samanburð á
hlutdeild kvenna í opinberu lifi
hér á landi og víða annarsstað-
ar þar sem konur eru kallaðar
til starfa, og fjalla um þjóðmál-
in við hlið karla. Má segja að
hlutur konunnar hérlendis sé
harla bágborinn. Á Alþingi á að
eins ein kona sæti, en þó eru
konur í drjúgum meirihluta að
kjósendatölu. Og til undantekn-
inga heyrir, að konur séu kosn-
ar í opinberar nefndir. Og jafn-
vel í skemmtinefnd eins og „17.
júní nefndina" hafa reykvískar
konur aldrei átt fulltrúa og er
slíkt furðulegt. Væri þó all fróð
legt að heyra álit þeirra og til-
lögur í sambandi við framkvæmd
þessarar árlegu þjóðhátíðar, sem
haldin hefur verið í rúma tvo
áratugi. Og einnig má benda á
það hér, að í nefnd þá sem kos-
in var til þess að undirbúa þjóð
argleðina 1974 á engin konasæti
En til nýmæla hieyrir þó, að
ákveðið var á ríkisráðsfundi 31.
júlí s.l. að skipa frú Guðrúnu
P. Helgadóttur skólastjóra í orðu
nefnd í stað Þórarins heitkis
Björnssonar skólameistara. Von
andi er sú ákvörðun byrjunin
á því, að konum verði falin önn
ur og meiri verkefni.
Undanfarið hefur töluvert ver
ið rætt og ritað um áhugaleysi
ungs fóliks á stjórnmálum, og
kennt um, m.a. að því sé ekki
léð eyra og á það hlusbað, né
gefist tækifæri til þess að láfca
að sér kveða vegna þaulsetu
þeirra öldruðu t.d. á Alþingi, í
innsta kjarna stjórnmálaflokk-
anna, hinum ýmsu nefndum, og
víðar þar sem ráðum er ráðið.
Ýmsir mætir menn, ungir og aldr
aðir, hafa hreyft þessu máli í
blöðum og útvárpi, og eru sam-
mála um að kanna þurfi leiðir
til úrbóta.
í nýafstöðnum forsetakosning
um sýndi það sig, að u-nga fólk-
ið var baráttukj arninn í liði
beggja frambjóðendanna. Og
áberandi var, að þar stóðu ungu
konurn-ar ekki að baki piltunum.
Þær unnu þarn-a við hlið þeirra
af miklum eldmóði, lögðu á ráð-
in af mikilli hugkvæmni og
stjórnunarsemi,.að sagt var.
Nú á íslenzka konan að þekkja
sin-n vitjun-artímia, því að brátt
mun koma að því, að yngra
-fólkið verður kallað til starfa á
vettv-angi þjóðmálanna. Hún á
að fylgjast vel með, og búa sig
undir kallið, og þegar að því
kemur, gera þá sínar kröf-ur til
þátttök-u í hinum ýmsu störfum
á opinberum vettvangi. Hún á
að sitja við hlið karla í sölum
Alþingis, og annarsstaðar þar
sem málin eru rædd, og ákvarð-
anir teknar sem varða heill og
hamingju lands og þjóðar, þótt
bæði hún og allir viti, að á viss-
um árum í lífi flestra kvenna
kállar barnið fyrst og fremst á
tíma hennar og umhyggj-u. En
nú haf-a orðið þær breytingar á,
að fólk stofnar bú og eignast
börn fyrr en áður var, og marg
ar konur því á bezta aldri þegar
þær hafa lokið uppeldi barna
sinna.
íslenzkar konur eru vel mennt
aðar. Sumar st-unda nám við
æðstu menn-tastofnun landsins,
og ljúka þaðan prófum með prýði
Fjöldinn allur leitar sér mennt-
unar í framhaldsskólum og ta-k-
mark margra þeirra er stúdents
próf. Konurnar standa sig ekki
síður við námið en piltarnir. Og
þegar út í lífið kemur, og störf
hafin í ýmsum starfsgreinum
þjóðfélagsi-ns, standa þær -ekki
að baki körlum hvað snertir
hæfni og dugnað. Það er því
með öll-u óviðundandi að þær
skuli vera settar svo hatramm-
legar hjá, þegar um þjóðmálin
er fjall-að í sölum AlþingLs, og
í hinum ýmsu nefndum og ráð-
um.
Sá gamli og úrelti hugsunar-
háttur sem hér hefur ríkt, að
klókl-egt sé og væn-leg-t til at-
kvæðaveiða, að setja snotra
konu til uppfyllingar á kosn-
ingaliistana, á að vera liðin tíð.
Konur og karlar eiga sameigin-
lega að fjalla um þjóðmálin, og
það hafa ýmsar þjóðir áttað sig
á, og leitt konuna til öndvegis,
eins og t. d. í Hollandi. Því að
konur standa sízt að baki körl-
um í dugn-aði, greind og fórn-
fýsi, og mundi varla veita af að
þjóðmálin nytu þeirra kosta. En
við hér á hala verald-ar virðumírt
v-era töluvert á eftir tímanum.
En vonandi þekkir íslenzka kon-
an sinn vitjunartíma, og lætur
ekki framhjá sér ganga á kom-
andi tímum. Hún á að gera þá
sjálfsögð-u kröfu, að eiga aðild
að mótun þjóðarheimilisins.
Þessar hugLeiði-ngar urðu til
eftir lestur framangreindra við-
tala.
Bjarnveig Bjarnadóttir.
Nýkomnar
margar gerðir af kvenskóm.
Skover
Skólavörðustíg 15.