Morgunblaðið - 04.09.1968, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 4. SEPT. 1968
17
Bændur láta erfiðleikana
ekki buga sig
—Frá aðalfundi Stéttarsambandsins
AÐALFUNDUR Stéttarsambands
bænda var haldinn í Skógaskóla
um síðastliðna helgi. Svo sem
getið var í Mbl. í gær samþykkti
fundurinn að Stéttarsambandið
setti eigið verð á búvöru fyrir 25.
september, ef ákvörðun yrði ekki
komin fyrir þann tíma. Einnig
samþykkti fundurinn að til mála
gæti komið að setja sölubann á
búvöru, ef verðið yrði að dómi
sambandsins of lágt. Á fundinum
var rætt um erfiðleika, er steðja
að landbúnaðinum í dag og á
sunnudag ávarpaði Ingólfur Jóns
son, landbúnaðarráðherra fund-
inn.
Hér fer á eftir ágrip af skýrsJiu
stjórnar Stéttarsambandsins.
Afurðasalan 1967.
Formaður Stéttarsambandsins
Gunnar Guðbjartsson flutti
skýrslu stjórnar. Þar segir að
framleiðsla mjólbur hafi verið
mjög svipuð á síðastliðnu ári og
1966. Jókst hún um 0.22 af hundr
aði. Mjólkurmagnið var verulega
minna fyrst framan af árinu ’67,
en mun meira hins vegar síð-
ustu fjóra mánuði ársins. Ný-
mjólkursalan jókst um 1.8 millj
ón lítra eða um 4.2 af hundr-
aði. Rjómasalan var 4.5 af hundr
aði meiri, en skyrsalan minnk-
aði um 5.2 af hundraði. Osta-
og nýmjólkurmjölframleiðsla
minnkaði verulega en undan-
rennuiramleiðsla jókst til mik-
illa muna. Þá jókst smjörfram-
leiðsla um 186 lestir og er sam-
band milli smjörframieiðslu og
mj ólkurmjölf r amleiðslu.
Sala smjörs innanlands jókst
um 65 lestir eða 4.2%, en birgð-
ir minnkuðu um 192 lestir. í árs
lok voru birgðir 663 lestir.
Útflutningur osts minnkaði
verulega mikið eða úr 902 tn.
í 404 tn., en birgðir jukust um
34 tn, og voru tæp 564 tn. í árs-
lokin. Qstasalan innanlands óx
um 11.1%.
Kjöt sem kom í sláturhúsin
sl. ár var það mesta, sem orð-
ið hefur, eða samtals 12.639 tn.
og er það 766 tn. meira en árið
áður eða 6,4% aukning.
Salan á almanaksárinu hefur
ekki verið gerð upp með sama
Ihætti og á mjólkurvörunum,
hins vegar var verðlagsárið
1966-’67 gert upp, og í saman-
burði við verðlagsárið
1965-1966 óx kjötsalan innan-
lands all verulega eða 4,7% af
dilkakjöti og 11% af ærkjöti og
geldfjárkjöti.
í heilid má því segja að sala
búvöru innanlands á síðasta ári
hafi þróast í eðlilega átt þ.e.
aukning sölu hafi orðið svo að
segja á öllum vöruflokkum.
Útflutningurinn var eins mik-
ill og frekast var hægt með til-
liti til útflutningsbóta, en það
sem umfram varð af osti„ og
kjöti iá í birgðum.
Kjötbirgðirnar ollu talsverð-
um vandbvæðum. Þær urðu til
þess að mjög mikið dró úr sölu
kjöts af nýju framleiðslunni á
haustmánuðunum. Margir neyt-
endur, þeir sem höfðu geymslu-
aðstöðu, birgðu sig upp af kjöti
til vetrarins af gamla kjötinu,
sem selt var með auknum nið-
urgreiðslum úr ríkissjóði í sept.
og hálfan októbermánuð. En síð
an hækkaði verðið snögglega er
miðurgreiðslur minnkuðu en nýtt
kj'öt kom á markaðinn. Eftir-
stöðvar gamla kjötsins entust
fram í apríLmánuð sl. og eftir
áramót var það selt með af-
slætti, sem var bættur með
greiðslu úr verðjöfnunarsjóðL
Afurðasalan þetta ár.
Eins og mjólkurframleiðsla
óx á síðustu mánuðum síðasta
árs, hélt hún áfram að vera
var hún um 8,7% meiri en á
sama tíma í fyrra og sú mesta,
sem nokkru sinni hefur verið
ó hálfu ári.
Hins vegar gætti samdráttar
á nýmjólkursölu, sem nam 356
þús. ltr, eða 1,6%. Gætir þar
áhrifa frá þeirri truflun er varð
af verkföllunum í marz. Rjóma-
salan varð líka minni sem nam
2,7%.
Aftur á móti virðist skyrsal-
an hafa aukizt verulega eða um
15,1%. Framleiðsla á smjöri óx
á umræddum tíma um 257 tn..
eða 55% miðað við sama tíma-
bil árið á undan. Sala smjörs
dróst saman um 60 tonn eða
7,8%. Og birgðir smjörs jukust
því um tæp 140 tn. og voru
orðnar 1. júli um 680 tn. á móti
540 árið á undan.
Ostaframleiðslan óx líka all
verulega, þar hélt salan áfram
að aukast, og er aukningin 1,6%.
Útflutningur oists var líka auk-
inn, en samt höfðu birgðir auk-
ist um 44 tn. frá f. ári.
Nýmj ólkurmj ölsframleiðslan
er aftur á móti 50% minni. Mjöl
ið fer svo að segja allt á er-
l'gndan markað.
Kjötsalan innanlands hefur á
verðlagsárinu frá 1. sept. sl. til
1. júlí minn'kað um 370 tn. eða
5,25%.
Það hefur því orðið verulega
óhagkvæm þróun í frSfenleiðslu
og sölumálum landbúnaðarins á
þessu ári.
Framleiðslan er verulega
meiri bæði á kjöti og mjólk,
en salan innanlands verulega
minni á nær öllum vörum. Þetta
hefur komið illa við bændur og
sölufyrirtækin.
Útflutningur hefur orðið meiri
en nokkru sinni áður og mun
meiri en útflutningsbætur duga
til að verðbæta. Ostaútflutn. hef
ur aukizt um 41% og útflutn-
ingur kindakjöts úr um 2,200 tn.
í nær 4.000 tn. og auk þess meira
magn nautakjöts og ærkjöts en
áður, undanfarin ár.
í miðjum júlímnáuði var bú-
ið að nota að mestu útflutnings-
bótaréttinn og voru þá notaðar
rúml. 251 millj. kr. Ekki er upp-
gert að fullu hver réttur okk-
ar er, en líklegt að fjárhæðin
verði í hæsta lagi 260 millj. kr.
Þegar útflutningsbæturnar eru
þrotnar, er eftir að greiða reikn
inga fyrir útflutning, af þvi sem
Framleiðsluráð hafði ákveðið að
flutt skyldi út, að upphæð ná-
lægt 100 millj. kr.
Afkoma bænda.
Nú hefur Hagstofa fslands skil
að úrtökum úr framtölum bænda
fyrir sl. ár. Valdir hafa verið 89
bændur (kvæntir á aldrinum 25
-66 ára) með 317 ærgilda bú,
sem er nálægt vísitölubústærð.
Niðurstaða úrtaksins sýnir
brúttótekjur af landbúnaði
132.662,00. Eftir er að draga frá
því vexti og fyrningu útihúsa.
Séu þeir liðir teknir eins og í
verðlagsgrundvellinum, kr.
39.237.00, þá eru eftir í laun
fjölskyldunnar kr. 93.425.00 eða
105 þús. kr. lægra en í verð-
algsgrundvellinum.
Þessum lágu tekjum hafa úr-
taksbændurnir mætt með sparn-
aði í neyzlu, með eyðslu af eign
um og með skuldasöfnun, sem
nemur um 54 þús. kr. að meðal-
tali en fjárfesting á árinu er um
28 þús. kr. að meðaltali.
Búreikningastotfan hefur skil
að uppgjöri búreikninga fyrir
61 bú með 436 ærg. að meðal-
tali.
Rekstrarafgangur þeirra til
greiðslu vaxta og fjölskyldu-
launa eru kr. 140.508.00. Eigið
fé er talið kr. 757.928.00 og séu
meiri á þessu ári og til 1. júlá reiknaðir 6% vextir af því, kr.
45.475.00, eru eftir til vinnulauna
kr. 95.033,00.
Einkaeyðslan er að meðaltali
rúml. 166 þús. kr. Til viðbótar
þeim 140 þús., sem hér eru af-
gangs, er Skuldasöfnunin um-
fram fjárfestingu 10 þús. kr. og
afskriftafé notað til neyzlu.
Niðurstaða úrtaks viðmiðunar
stéttanna sýnir meðaltekjur kr.
228 þús. og er þá vinnutekjum
kvenna og barna sleppt. Það
vantar því rúmlega 130 þús. á
að bændur hafi sambærilegar
tekjur, eða m.ö.o. vantar um
30% áafurðaverðið.
Að nokkru er þetta vegna sér
staklega óhagstæðs árferðis ag
að nokkru vegna verðfalls ull-
ar og gæra, en að mestu vegna
þess að verðlag búvaranna hef-
ur ekki fylgt hækkuðum rekst-
urskostnaði.
Sala á erlendu kjarnfóðri
jókst enn frá árinu á undan um
tæplega 10 þús. tn. og varð á
tímabilinu 1. júlí 1967 — 30.
júní 1968 tæpl. 53 þús. tonn. Er-
lenda kjarnfóðrið varð nú tvö-
falt á móti því sem var 1963-
1964.
Áburðarsalan óx líka sl. vor
og varð samtals 23.802 tn. í hrein
um efnum á móti 21.497 tn. ár-
ið áður og er aukningin rúml.
10,7%, sem er svipuð magnaukn
ing eins og sl. ár.
Búfé á fóðrum sl. vetur virð-
ist heldur færra skv. upplýs-
ingum Hagstofunnar en árið áð-
ur. Nautgripir eru um 1000 færri
og sauðfé 47 þús,- færra. Sýni-
legt er af þessum tölum að fóð-
urkostnaður búfjársins hefur
orðið all miklu meiri á sl. vetri
en áður, þar sem eytt er miklu
meira magni af aðkeyptu fóðri
á miklu hærra verði í færra bú-
fé.
Aúkning skulda hjá bændum
hefur sýnilega orðið allmikil á
sl. ári og verulega meiri en nem
ur fjárfestingu á árinu. í fyrra
voru meðalskuldir taldar akv.
athugun Stéttarsambandsins 266
þús. á bóuda. Úrtakið sýnir aukn
ingu um.54 þús., og má því ætla,
miðað við reynslu undanfarinna
ára, að meðalskuldir nú séu 320-
330 þús Ógreidd árgjöld við
Búnaðarbankann frá sl. ári voru
1. ágúst um 17 millj. kr. og nokk
ur upphæð frá tveim næstu ár-
um á undan.
Það árar því ekki vel fyrir
bændur nú, þegar allt verðlag
stígur, án þess ða tilsvarandi
hækkun fáist í vasa bændanna
á afurðaverðinu.
Framreiknaður grundvöllur
skv. framreikningsreglum 1959,
sýnir 10.3% hækkun gjalda frá
úrskurðinum sl. haust, en 2,5%
hækkun frá því sem ákveðið var
í grundvellinum 31. maí sl.
Birgðasötfnunin og sölutregða
gera það að verkum, að sölufé-
lögin, kaupfélögin og mjólkur-
búin geta ekki hækkað útborg-
un til bænda og jafnvel vill það
til, að þau neyðast til að lækka
útborgun.
Framhald á hls. 16
Bref sent Mbl.:
Æskan og stjórnmálin
Hr. ritstjóri.
Undanfarið hefur höfundur
„Staksteina“ í blaði yðar verið
að velta því fyrir sér, hvers
vegna ungt fólk fáist ekki til
starfa í stjórnmiálatflakkunum.
Hann kemur með ýmsar tilgátur
um, hvernig á þesisu geti staðið.
Hann telur, að það þyki „fínt“
að vera á móti stjórnmálaaf-
s/kiptum og þess vegna vilji fáir
láta bendla sig við stjórnmála-
störf. Einnig telur hann, að
unga fól'kið viti ekki beint hvað
það vilji, það vilji bara gera
uppreisn gegn þjóðfélaginu, en
hatfi engar fastinótaðar tillögur
til úrbóta. Mig langar að biðja
yður um að birta eftirfarandi
hugleiðingu, sem ef til vill getur
vísað höfundi „Staksbeina“ og
fleirum líkt þenkjandi á svarið
við þessari spurningu.
Það er mín skoðun, að sök-
ina sé frekar að finna hjá stjórn
málaflokkunum sjáltfum en hjá
æskunni. Ég held, að margt ungt
fólk sjái pólití'kina sem marg-
hötfða ófreSkju, sem enginn ráði
við og fólk. verði að umbera Hfct
og veðrið eða hafísinn. Þesisi
ófreskja hefur teygt kaldar
krumlur sínar inn í allt Hf í
landinu, og er ég viss um, að
leita verður austur fyrir j árn-
tjald til að finna hliðstæðu. í
al'lar stöður er skipað pólitískt,
ef mögUlegt er: Sýslumannsem-
bætti, bankastjórastöður, stöður
forstöðumanna ríkisstotfnanna,
skólastjórastöður, stöður fræðslu
Iflulltrúa, byggingatfulltrúa, skatt
stjóra, verðlagseftirlitsmanna, og
s'vo mætti endalaust upp telja.
Fólik hetfur horft upp á þetta
með vanþóknun í áraraðir, en
við því virðist lítið að gera, þeir
eru nefnilega allir með sama
markinu brenndir, þessir bless-
aðir stjórnmálarflokkar. Fól'ktefc
ur þessari plágu eins og öðr-
um, sem á dynja, en það hetfur
engan áhuga á að skipta sér
meira af þessum málum en það
má til. Þess vegna getfa engir
aðrir kost á sér til starfa í
flokkunum en þeir, sem ætla að
hagnast atf því persónulega.
Afleiðingarnar af því, bve
valdamikil pólitíkin er innanem
bættismannakerfisins eru marg-
visleigar. Ein er sú, að ekki hetf-
ur vaxið upp embættismannaafl
sem mótvægi við hið pólitíska,
og svo andkannalega sem það
hljómar, þá veldur það póli-
tíska valdinu erfiðleikum. Stjórn
málamennirnir þurtfa að hafasér
við hlið menn, sem leggja fyrir
þá rnáUn frá sérfræðilegu sjón-
armiði. Auk þess er otft gott að
geta skotið sér bak við embætt-
ismennina, þegar lítill hópur kjós
enda heimtar sérréttindi sem
eru andstæð hagsmunum þjóðar
innar í heild. Eg held einmitt,
að þjónkun stjórnmálamannanna
við litla hagsmunahópa eigi mjög
stóran þátt í þeim erfiðleikum,
sem við eigum í. Við hötfum
rnokað peningum srvo hundruð-
um milljóna skiptir í fjárfest-
ingu, sem hægt var að segja fyr
ir að ekki yrði arðbær. Þannig
höfum við lagt vegi, rafmagn og
sírna að býlum, sem vitað var
fyrirfram, að ekki borgaði sig
að búa á nútímabússkaparhátt-
um. Hraðfrystihús og aðrar fisk-
vinnSlustöðvar rísa í hverju
þorpi áui þess að rannsakað hafi
verið fyrirfram, hvort nægt hrá
efni og vinnuafl sé fyrir hendi.
Fjiárfestingarmálin eru yfirleitt
í mjög miklum ólestri hjá okkur.
Fyrirtæki og einstaklingar hafa
anað út í fjártfestingu, sem þeir
hatfa ekki haft fjármagn til að
fullgera svo að hún yrði arð-
bær, og standa því til vitnis gap
andi steinkassar úti um allt. Eig
endur ‘þeirra eru margir hverjir
búnir að ganga svo á rekstrarfé
fyrirtækja sinna, að þau eru
nánaet óstarfhæf, og er þar vafa-
laust að finna megin or-
sök rekstrartfjárSkorts íslenzkra
fyrirtækja í dag.
Ég býst við að flestir, sem um
iþessi mál hugsa af alvöru séu
sammála um, að fjárfestingin
á undanförnum árum hafi ver-
ið aiílt otf rni'kil og óskipuleg.
En spurningin er: Hvar erlausn
ina á þessum vanda að finna?
Ekki væri nú betra að setja
fjártfestingarhömlur á aftur með
öllum þeim pólitísku hrossa-
kaupum sem þeim fylgja. Nei,
það er rétt, en það eru til stotfn
anir, sem eiga að hatfa hemil á
fjártfestingunni og það erj
BANKARNIR, bæði ríkisbahkar
og einkabankar. Þeir eiga að
meta aliar aðstæður áður en
þeir Mna til fjártfestingartfram-
kvæmda, Þeir eiga t.d. að neita
urn lán til hraðfrystihúss, ef
annað er á staðnum sem full-
nægir eftirspurninni. Þeir eiga
að ganga úr skugga um, að menn
sem leggja út í fjárfiestingu hatfi
nægilegt fé til að Ijúfca fram-
kvæmdinni, en treysti ekki á
guð, lukkuna og verðbólguna.
En bankarnir eru ekki færir um
að gegna þessu hlutverki, f jrrr en
pólitíkin sleppir kverkataki sínu
á þeim. Ef Viðreisnarstjórnin
hetfði gert sér þetta ljóst í upp-
hatfi, væri öðru vísi um að Htast
í íslenzku etfnahagslítfi í dag.
Eitt veigamikið atriði vil ég
netfna, sem áreiðanlega hetfur
hatft mikil áhritf á andúð unga
fólksins á stjórnmálamönnum, en
það er hinn barnalegi máltflutn
ingur þeirra í blöðum og út-
varpi. Ég held, að ekbert hafi
drepið eins mikið niður stjórn-
málaáhugann í landinu og eld-
húsdagsumræður í útvarpinu.
Hugsum okkur ungan mann, sem
heifiur áhuga á umbótum, og
hann er ákveðinn í að styðja
þann stjórnmálaflokk, sem bezt
brýtur vandamálin til mergjar
og leggur fram Skynsamlegustu
tillögurnar til úrbóta. Hann
ákveður að eyða 2 kvöldum í að
hlusta á eldhúsdagsumræður í
útvarpinu, enda ætti það að
vera tilvalið tækifæri til að
hlusta á rök og gagnrök for-
mælenda flokkanna. Ungi mað-
urinn heyrir fyrst máltflutning
stuðningsmanna stjórnarinnar.
Þeir hamra á því, að stefna
Iþeirra sé hin eina rétta oghalda
beri hiklaust átfram á sömu
braut. Siðan koma stjórnarand-
stæðingarnir, Þeir halda þvi
fram, að ekki sé heil brú í
neinu, sem stjórnin hefur gert
og því að sjálifsögðu aðeins ein
lausn, að kúvenda og halda
„hina laiðina". í þessum skolla-
leik eru tvær undantekningar-
lausar leikreglur: í fyrsta lagi
má aldrei viðurkenna nein mis-
tök hjá sér og sínum flokki. f
öðru lagi má aldrei viðurkenna,
að neitt sé rétt í gerðum and-
stæðinganna. Eftir þessum regl-
um er karpað tvö kvöld og
hvergi bryddir á lausm aðsteðj-
andi vandamála, af því að báð-
ir aðilar eru í algerri sjálfheldu.
Stjórnarliðar geta ekki breytt
neinu, því að það virkar sem
viðurkenning á því, að eitthvað
hafi verið rangt við fyrri stefnu.
Stjórnarandstæðingar geta ekki
komið með neinar tillögur, nema
að þær séu í algerri andstöðu
við gerðir stjómarinnar og skilj
anlega er erfitt að byggja upp
heilbrigðar tillögur með slíkar
hindranir í veginum.
Ungi maðurinn endist ekki
nema háltft fyrra kvöldið að
hlusta á þetta tilgangslausa blað
ur, og getum við ekki láð hon-
um það. En ofnæmið sem hann
hefur fengið, endist honum lengi.
Hann sér enga lauisn, það verð-
ur að búa við þessa pMgu eina
og aðrar plágur þessa landa
hugsar hann, en óánægjan sýð-
ur í honum, af því að hann
veit, að hægt er að búa góðu
lífi í þessu landi, etf fólkið stend
ur saman og varpar fyrir róða
öllum kreddum og vinnur að mál
um af heilbrigðri skynsiemi.
Nú sjást þess víða merki, að
þolinmæðin er að bresta. Þjóð-
in vill losna úr þessum víta-
hring, en hún veit ekki, hvern- i
ig hún á að fara að því. Nú
vantar bara nokkra unga menn,
sem hafa hugrekki til að rísa
upp og leiða þessa byltingu á
réttar brautir. Sjúiklingurinn bíð
ur eftir læknum, sem þora að
segja honum sannleifcann um
meinsemdina. Hann er orðinn
þreyttur á homopötum meðtöfra
lytf og fagurgala. Hann er til- ,
búinn að þola sarsauka, á með- i
an á aðgerðinni stendur, etf j
hann á von á betra lífi á etftir. |
Reykjavík 28. ágúst 1968. i
Gunnar Már IIauksson.
J