Morgunblaðið - 02.10.1968, Qupperneq 15

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 2. OKTÓBER 1968
15

SiifsiiíHiSsiiis mi
Grumman Tracker, kafbátaeyðingavél.
Flugvélar frá flugmóðurskipum eru seud-
ar á loft hvernig sem skyggni er eða
veður, hvort sem er dagur eða nótt. Flug-
mennirnir fá því í sífellu fyrirmæli um
hvernig þeir eigi áð haga sér ef eitthvað
kemur fyrir, ekki síst þegar ívan er á
næstu grösum.
„Spennið þið beltin, herrar
mínir, við erum að fara að
lækka flugið“. Þriggja tíma
flugferð frá Keflavík út að
flota NATO sem tók þátt í
æfingunum „Silfurturn“ var
að ljúka. í farþegaklefa litlu
tveggjáhreyfla Grumman-vél-
arinnar sátu fimm blaða-
menn, og tveim í viðbót var
troðið aftur með ganginum.
Farþegakl.finn svokallaði var
varla mikið meira en einn
sinnum tveir metrar að stærð
og það var ekki fjarri lagi að
við hefðum þurft að „klæða
okkur í hann“. Áður en við
lögðum af stað urðum við að
koma okkur saman um hvern
ig við ætluðum að hafa fæt-
urna og aðra hluta okkar
virðulegu anatomiu, því þeg-
ar á loft var komið var eng-
inn möguleiki að breyta um
stellingu. Við vorum spjnntir
fastir með fjórum eða fimm
ólum, klæddir umfangsmikl-
um björgunarvestum og með
mikla hjálma á höfðum. í
hjálmunum var innbyggð tal-
stöð óg það var um hana sem
urgandi rödd flugstjórans
barst þegar hann bjó okkur
undir lendingu.
Ég var svo heppinn eða
óheppinn að sitja í sæti rétt
milli flugmannanna svo að ég
sá út um framrúðuna. Ég var
heppinn að því leyti til, að
þetta var skemmtilegasta
sætið miíðan á fluginu stóð,
og óheppinn að því leyti til
að ég sá hversu andskoti lít-
ið flugþilfarið á móðurskip-
inu var.
— Gjörið svo vel að reyra
óiarnar vel að ykkur.
Við rykktum í endana og
sátum eins og í skrúfstykki
meðan þilfarið á USS. Wasp
náigaðist með óhuggulegum
hraða. Rétt þegar við vorum
að koma niður var skotið upp
grænni rakettu. Flugstjórinn
barði eldneytisgjafirnar fram
og rykkti stjórnvelinum aft-
ur. Næstu s;kúndurnar flugu
hendur hans nánast yfir takka
og hnappa, meðan aðstoðar-
flugmaðurinn flutti benzín-
blönduna fram á „rich“ og
setti upp hjólin.
Flugvélin steig hratt og við
fórum annan hring.
— Við vorum heldur hátt í
þetta skipti, tilkynni flug-
maðurinn, en búið jfckkur und-
ir lendingu núna. Aftur nálg-
aðist þetta frímerki, sem við
áttum að setjast á og í þetta
skipti gekk allt samkvæmt
áætlun.
Á þiljum flugmóðurskipa
eru vírar, s:m stöðva vélarn-
ar þegar þær lenda. Á nokkr-
um metrum fara þær niður úr
80 mílna hraða niður í núll.
Okkur hafði verið sagt að
bíta tönnunum saman áður
en við lentum, til að við bit-
um ekki af okkur tunguna.
Þess í stað var bara öllu lofti
þrýst úr okkur, og hinir
blaðamennirnir vörpuðu að
auki öndinni léttara.
Ég gerði það ekki af þeirri
einföldu ástæðu, að ég átti
eftir að fara á loft aftur og
lenda á kanadiska flugmóður
skipinu Bonaventurte.
Ég fékk aðeins að teygja úr
fótunum meðan verið var að
búa vélina undir flugtak. Á
þiljum skipsins var hífandi
rok, sem varla var nema von:
Það var 12 hnúta vindur og
skipið sigldi með 18 hnúta
hraða. Vindurinn var þó svo
óstöðugur, að það þótti viss-
ara að nota „katapúltið" til
að koma okkur á loft. Þegar
flugvélar eru settar á „kött-
inn“, sem kallað er, er krók-
ur tengdur við þær og þeim
skotið á loft með annaðhvort
gufu- eða vökvaprtessu.
Ég var nú einn blaðamanna
í vélinni og flugmaðurinn gaf
mér skipun um að halla mér
vel aftur. Hann faérði hægri
fótinn á mér þannig að ég
studdi honum á skjalatösku,
sem Var á milli þeirra.
Hreyflar vélarinnar voru
settir á fulla ferð, og jafn-
vel bólstraði hjálmurinn sem
ég var með, megnaði ekki að
draga mikið úr hávaðanum.
Vélin titraði og skalf. Skyndi-
lega rykktist flugvélin til og
geystist eftir þilfarinu. Ég
þrýstist atfur í sætið og var
sannfærður (eins og svo oft
áður) um að nú væri mín síð-
asta stund komin. Vélin
steig svo til lóðrétt upp í loft-
ið og áður en ég vissi af byrj-
uðu flugmennirnir að draga af
hreyflunum og byrja venju-
legt flug.
Þegar við komum að Bona-
venturé endurtók sama sagan
sig og stynjandi ,og skjálfandi
á beinunum var ég leiddur
niður í setustofu yfirmann-
anna þar sem ég fékk stífan
viskísjúss (Guð blessi Johnnié
Walker)
EF Í*IÖ FARIÐ í SJÓINN
Eins og fimm aðrir kolleg-
ar mínir sem þarna voru, var
ég dálítið reikull á fótunum
í fyrstu, jafnviel þótt flugmóð
urskipið hreyfðist lítið sem
ekkert. Ég skorðaði mig líka
vel í efri kojunni þegar ég
fór að sofa, sannfærður um
að ég myndi vakna í vaskin-
um fyrir neðan, einhverntíma
um nóttina. Sem betur fór
slapp ég þó við það og vakn-
aði hress og endurnærður
daginn eftir.
Það var ekkert sérstakt á
dagskránni, við máttum rölta
um skipið að vild og fylgjast
m!:ð því þegar flugvélarnar
lentu og var skotið á loft aft-
ur. Bonaventure er fremur
lítið flugmóðurskip (20 þús-
und lestir) og um borð eru
aðeins 18 flugvélar, enda er
skipið eingöngu notað til kaf-
bátaveiða. Sex vélamna eru
tveggjahreyfla þyrlur en hin-
ar eru tVaggjahreyfla Grumm
an Tracker. Hlutverk þeirra
er að finna kafbátana og
eyðileggja þá áður en Iþeir
geta komizt í skotfæri við
flotann. Þær eru sífellt á lofti
dag og nótt og mynda nokk-
urskonar varnarvegg allt um-
hverfis skipin. í vopnabúnaði
þeirra eru bæði djúpsprengj-
ur og tundurskiayti sem elta
kafbáta uppi.
Um kvöldið fylgdumst við
með þegar nýr hópur flug-
manna fékk skipanir pínar
áður en þeir héldu af stað.
Það fór allt fram á fagmáli,
sem við skildum lítið í. Þó
skildum við að það hafði orð-
ið vart við rússneska kafbáta
og i flugsveitarforinginn
kvaðst halda að kjarnorku-
kafbátur væri einhversstaðar
í grendinni. Að lokum sagði
han-n:
— Ef þið farið í sjóinn í
nótt þá farið upp í fyrsta skip
sem kemur að ykkur. Ef það
er ívan verður það bara að
hafa það, við sækjum ykkur
til hans. Ef það hinsvegar er
í björtu, þá bíðið ;sftir okkur.
Meðan við biðum eftir að
flugvélarnar færu á loft, rædd
um við við Kennedy, yfir-
mann flugsveitanna, um gagn
semi þeirra við kafbátaveið-
ar.
— Reynsla undanfarinna
ára hefur sannað að á stríðs-
tímum kemst engin skipa-
lest yfir hafið nema í fylgd
með flugmóðurskipi. Þetta er
að vísu einhver stærsta æfing
sem NATO hefur haldið, en
það eru alltaf einhverjar
minni æfingar allan ársins
hring. Það hefur komið í ljÓ3
svo að ekki verður um villst,
að flugmóðurskip sem hefur
kafbátaeyðingavéiar innan-
borðs er eina vopnið sem get-
ur verndað skipakstir al-
mennilega. Að sjálfsögðu
verður það að hafa vernd
fylgdarskipa, en flugmóður-
skipið verður kjarninn í
þeirri flotadeild.
Við urðum varir við að
þótt foringjar skipsins for-
dæmdu innrás Varsjárbanda-
lagsríkjanna í TékkísLóvakíu,
glöddust margir þeirra yfir
þeim á’nrifum sem hún hefði
haft á NATO. Þeim fannst
alltof mikdl trúnaður lagður
á friðarvilja Rússa.
— Það er alliaf rfitt að fá
fólk til að leggja fram fé til
landvarna á friðartímum.
Þess vegna hafa Bretiand og
Bandaríldn tvisvar þurft að
heyja stríð, óundirbúin. Þessa
var farið að gæta töluvert fyr
ir innrásina í Tékkóslóvakíu,
fólk vildi minnka fjárframlög
til landvanra og til NATO. Nú
sér það aftur að þrátt fyrir
fögur orð er ógnunin raun-
veruleg, það er kaldhæðnis-
legt en satt að innrásin hefur
styrkt alla aðstöðu NATO.
Við göngum upp í brúna og
litum út á þilfarið. Ein flug-
sveitin :r að búa sig undir
flugtak og önnur mun koma
inn til lendingar innan
skamms. Það er kolniðamyrk
ur en öðruhvoru má sjá dökk-
klæddar verur skjótast yfir
þilfarið með vasaljós í hend-
inni. Flugvélarnar eru búnar
að hita hreyflana og komnar
í skotstöðu. Neyðarútgangarn
ir fyrir ofan flugmannssætin
eru opnir, til þess að þeir
geti komizt fljótt út ef flug-
takið skyldi mish.ppnast og
þeir lenda í sjónum. Ærandi
dynur fyllir brúna. Ein flug-
vélanna er rétt að fara á loft
og flugmaðurinn hefur gefið
fulla eldsneytisgjöf. Gneistar
frá hreyflunum dansa eftir
þilfarinu. Svo er „kötturinn
leystur úr læðingi" og vélin
FraniU. á bls. 19
Orrustuvél frá HMS Eagle.fylgist með rússneskri sprengjuflugvéi sem kom í „kurteis-
isheimsókn." Auk orrustuvéla var radarstýrðum elðflaugum og byssum beint að þeim.

• ;v.
Seaking, kafbátaeyðingaþyrla.