Morgunblaðið - 06.11.1968, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 6. NÓVEMBER 1968
19
EINAR HANNESSON:
VIÐHORF í VEIÐIMÁLUM
Veiðimálin spanna fjölbreytt
svið, veiði í ám og vötnum, fisk-
rækt, fiskeldi, stjórnun veiði-
mála, leiðbeiningar, umsjón, rann
sóknir, tilraunir og söfnun
skýrslna um þessi málefni. Eins
og kunnugt er, eru veiðmál í
sérstakri löggjöf, lax- og silungs
veiðilögin frá 1957.
YFIRSTJÓRN VEIÐIMALA
Forusta veiðimálanna og yfir-
stjórn þeirra er í Landbúnaðar-
ráðuneytinu og ráðherra til að-
stoðar er Veiðimálastjórnin, þ.e.
veiðimálastjóri (Veiðimálastofn-
unin) og Veiðimálanefnd, auk
sérstakrar fjármálanefndar.
stjórn Laxeldisstöðvar ríkisins í
Kollafirði, skipuð 5 mönnum. í
Veiðimálanefnd eiga sæti bún-
aðarmálastjóri og forstjóri Haf-
rannsóknarstofnunarinnar, en for
maður er Þórir Stein-
þórsson, fyrrv. skólastjóri í Reyk
holti. f yfirmati veiðimála eru
hæstaréttardómari, ráðuneytisstj.
í landbúnaðarráðuneytinu og for
maður Veiðimálanefndar.
Ég, sem þessar línur rita, hefi
átt þess kost að starfa að veiði-
málum um árabil, og mig lang-
ar til að sþjalla við lesendur
Mbl. um þetta efni, enda þó að
fljótt verði að fara yfir sögu
vegna takmarkaðs rýmis í dag-
blaði. Bið ég lesendur velvirðing
ar á þeim annmörkum, sem þeir
munu sjá á þessum greinum m.a.
af þessum sökum. Sumt í grein-
unum er sett fram til athugun-
ar og umhugsunar, annað eru
skoðanir mínar og í þriðja lagi
fullyrðingar eða tillögur um þessi
mál.
VlðKVÆMT MÁLEFNI.
Veiðimál eru viðkvæm og láta
menn oft tilfinningar sínar hlaupa
með sig í gönur í sambandi við
umræður um þau. Eðlilegt er að
skoðanir séu skiptar um þessi
mál. Snertir það lögin og fram-
kvæmd hinna ýmsu þátta veiði-
málanna og endurspegla viðhorf
manna yfirleitt hagsmuni þeirra,
hvort sem það eru einstaklingar
eða félagshópar, sem um málin
fjalla hverju sinni. Þó eru þessi
FYRRI GREIN
mál oft rædd með almennan hag
þeirra fyrir augum og tillögu-
gerð í þeim anda. Velvilji og
stuðningur sá, sem í þessu felst
er afar mikilvægur fyrir veiði-
málin og þeim oft til verulegs
framdráttar.
HJÁRÓMA RÖDD.
Hitt er einnig til að neikvæð
öfl séu á ferðinni og heyrist
stundum í þessum hjáróma rödd-
um á opinberum vettvangi. Þessi
niðurrifsöfl, sem ég nefni svo,
flækja sig gjarnan í eigin neti
gífuryrða, ósannra, vanhugsaðra
og mótsagnakenndra fullyrðinga,
sem engan veginn fá staðist í
veruléikanum. Um þetta viitna
nokkrir langhundar hér í blað-
inu eftir Jakob Hafstein, lög-
fræðing, auk bréfa hans, sem
hafa mest haft að geyma per-
sónulega rætni og hatur í garð
Þórs Guðjónssonar, veiðimála-
stjóra. Hefi ég tvívegis hér í
blaðinu sýnt fram á vinnubrögð
þessa manns. Og vegna skrifa
hans ekki alls fyrir löngu hér
í blaðinu, get ég ekki stillt mig
um annað en að geta um eitt
dæmi til viðbótar um sannleiks-
elsku þessa manns. Hann hefur
itönglast á því, að veiðimálastjóri
segðist ekki lesa greinar hans og
hefur í því sambandi talað um
hroka. Hverjar eru nú staðreynd
ir þessa máls. Mbl. hafði sam-
band við veiðimálastjóra daginn
áður, en ein af greinum Jakobs
skyldi birtast, og spurði blaðið
vstj., hvort hann vildi lesa grein
ina og gera athugasemd við hana
Um svar vstj. við þessu sagði
Mbl. orðrétt: „Kvaðst ekki af
fenginni reynslu á undanförnum
mánuðum af furðulegum ritsmíð-
um Jakobs Hafstein um veiðimál
hafa áhuga á að lesa þessa grein
hans né svara henni frekar en
öðrum ritsmíðum höfundar, þar
sem þær að áliti veiðimálastjóra
væru ekki svaraverðar." Á þess-
ari tilvitnun getur nú hver og
einn séð, hvernig Jakob þessi
hagræða hlutunum. Hvernig
skyldi þá vera með annað og
veigameira mál í höndum hans?
Hver skyldi hrokagikkurinn ann
ars vera?
VEIÐISKAPUR VÍÐA
Rúmlega 12 af hundraði sér-
metinna jarða á landinu höfðu
laxveiði og rúmlega fjórða hver
jörð silungsveiði samkvæmt fast
eignamatinu 1942, en jörðum þess
um hefur fjölgað verulegá frá
því matið fór fram.
Með ýtarlegri löggjöf hefur
verið leitast við að vernda fisk-
stofnana fyrir ofveiði og opna
Einar Hannesson.
leiðir til að auka veiðina með
ræktun fiskjar og öðrum umbót-
um. í laxveiðilögunum er m.a.
ákvæði um félagsskap veiði-eig-
enda, svokölluð veiðifélög, er ná
eiga yfir heil fiskihverfi eða
hluta þeirra. Nú eru um 50 slík
félög, og eru þau starfandi við
flest helztu veiðisvæði lands-
ins.
BANN VIÐ LAXVEIÐI 1 SJÓ
Eitt mikilvægasta ákvæði lax-
veiðilaganna, er kom í lögin ár-
ið 1932, er bann við laxveiði í
ísjó. Voru þeir menn framsýnir,
er komu þessu fram. Er óvíst,
að hagur veiðibænda stæði nú
jafnvel og raun ber vitni, ef
laxveiði í sjó hefði fengið að þró
ast óhindrað. Reynsla Norðmanna
segir okkur sína sögu. Eru þó
laxastofnar í ánum þeirra mikl-
um mun stærri en okkar. í Nor-
egi fást um 85 af hundraði lax-
veiðinnar í sjó við strendur lands
ins.
BYLTINGAKENND ÞRÓUN.
Þróun veiðimála hefur lengst
af verið afar hæg. Það er eigin-
lega fyrst eftir heimsstyrjöldina
síðari að verulegur skriður
kemst á þessi mál og má segja
að síðustu 20 árin hafi bylting
átt sér stað, svo ör hefur þró-
unin verið. Verðmæti veiðinnar
hefur aukist m.a. í hækkuðum
veiðileigum. Hefur hlutur stanga
veiðifélaganna verið afar mikil-
vægur í þessari þróun, en fyrr-
nefnd félög ábúenda, veiðifélög-
in, hafa gert þess hluti mögu-
lega með útleigu ánna á einni
hendi til stangveiðifélaganna eða
hópa veiðimanna. Þannig hafa
stangveiðifélögin á þessu sviði
gengt hlutverki mjólkurbúa og
dreifingarfyrirtækja framleið-
enda. Góð meðferð ánna yfirleitt
hefur ráðið miklu og góðærið,
sem ríkt hefur í þjóðarbúskapn-
um á sinn þátt í velgengninni.
Innanlandsneyzla fyrir laxi og sil
ungi hefur aukizt og útflutning-
ur á þessum fiski verið minni
en ella, enda þótt að fengist
hafi sæmilegt verð fyrir útflutt-
an lax.
Heildarleigutekjur af stangar-
veiði í ám landsins hafa verið
áætlaðar 17 milljónir króna á
árinu 1965 og þá eru ótalin verð-
mæti allra netaveiði í ám og
vötnum og silungsveiði á stöng
í vötnunum.
NETAVEIÐI A UNDANHALDI
Stunduð hefur verið netaveiði
og stangarveiði og er nú svo
komið að um helmingur veiðinn-
ar fæst á stengur en hitt í netin.
Víðast hvar er stunduð stangar-
veiði. í tveimur mestu veiðihér-
uðum landsins á netaveiði drjúg
an hlut í aflanum. Þannig fæst
annar hver lax í Borgarfirði í
net meðan níu af hverjum tíu
löxum í Árnessýslu veiðast í net
in. Netaveiðin hefur jafnt og
þétt verið á undanhaldi þar sem
netum hefur fækka'ð, en stang-
arveiði hefur verið tekin upp í
staðinn. Annarsvegar hafa eigend
ur sjálfir gert þetta, sem fyrr
segir, eða netin hafa verið keypt
upp. Má ætla að þessi þróun
haldi áfram hægt og rólega á
næstu árum. Er það heppilegt
fyrir veiðimálin í heild. Ýmsir
tala ávallt um netaveiði sem
rányrkju eða ofveiði, þó að þar
sé oftast um arðskráratriði að
ræða, sbr. skipting þjóðartekn-
anna fremur en nokkuð annað.
Kem ég að þessu atriði nánar
síðar.
FRAMBOЗEFTIRSPURN
Samtök íslenzkra stangveiði-
manna, stór eða smá, hafa leigt
flestar laxveiðiárnar, til að út-
vega félögum sínum veiðileyfi.
Oft er talað um háar veiðileig-
ur meðal stangarveiðimanna, og
um nauðsyn þess að þær lækki.
Eru sumir menn oft mjög gagn-
rýndir í þessu efni. Virðast þeir
gleyma því, að það eru stanga-
veiðimennirnir sjálfir, sem þarna
eiga stærsta hlut að máli með til-
boðum sínum í árnar. Hér sann-
ast, sem svo oft áður rækilega,
að framboð og eftirspurn ræður
hvað sem hver segir. Þá er mik-
ið rætt um að banna eigi alla
netaveiði fyrir lax. Hafa menn
gert sér grein fyrir því, hvað
það kynni að leiða af sér, ef
framkvæmt yrði. Líklegt er að í
kjölfar þess fylgdi stórfelld lækk
Ibn veiðileiga vegna gífurlegs fram
boðs á stangarveiðidögum. Geta
menn í þessu sambandi hugleitt,
t.d. Borgarfjarðarhérað. Þar sem
myndu falla til 5 þúsund stanga
veiðidagar, ef að þessu ráðiyrði
horfið. Það tjón, sem af þessu
leiddi, myndi ekki aðeins ná til
veiðieigenda, heldur einnig til
stangarveiðifélaganna, sem bund
in eru í samningum. Óþarft er
að lýsa frekari afleiðingum þessa.
NETAVEIÐI — HÆRRA VERÐ!
Það þykir kannski hlálegt að
segja það, að netaveiðin í heild,
sem nú er stunduð, haldi verði
veiðilega uppi. En er það svo
fráleitt þegar það, sem áður er
greint frá, er haft í huga. Um
netaveiðina má einnig segja, að
hún valdi vissum erfiðleikum
gagnvart útleigu til stangarveiði
á „blönduðum“ svæðum, eins og
t.d. á Ölfursár-, Hvítársvæðinu,
þar sem stangarveiði er stund-
uð á netasvæði eða í næsta ná-
grenni við það. Hæg þróun í þá
átt að netin hverfi er því ekki
aðeins æskileg, heldur nauðsyn.
Oft er því haldið fram manna
á meðal að lækka þurfi lax-
veiðileigur til þess að sem flest-
ir geti notið veiðiskapar ogþeirr
ar hollu útiveru, sem henni fylg
ir. Þessi rök eru ekki sannfær-
andi, þegar það er haft í huga,
Veiðivél í einni af stórám landsins.
hve auðvelt það er raunverulega
fyrir fjöldann að komast í sil-
ungsveiði í ám og vötnum og
það fyrir hagstætt gjald í mörg-
um tilvikum.
ERLENDIR VEIÐIMENN
Um erlenda stangarveiðimenn
er ósjaldan talað og hafa þeir oft
verið þyrnir í augum landans.
Þetta er eðlilegt. Hinn þjóðlegi
metnaður er ávallt fyrir hendi
og hér í fylgd með hagsmuna-
baráttunni. Það er yfirlýst stefna
hér á landi, að ísland sé svo-
kallað ferðamannaland. Mjög mik
il aukning hefur átt sér stað á
þessu sviði síðasta áratug. Al-
kunnugt er að stangarveiði hef-
ur mikið aðdráttarafl fyrir er-
lenda ferðamenn, sem gera við-
reist til veiða. Erfitt hefur ver-
ið fyrir erlenda stangarveiði-
menn, að komast í veiði hér á
landi á góðum tíma síðustu ára-
tugi. Um það hafa hinir áhuga-
sömu íslenzku veiðimenn séð ó-
beint. Á seinni árum hafa þó
tvær veiðiár verið leigðar erlend
um aðilum og hefur það verið
gagnrýnt mjög og bent á að um
lagabrot hafi verið að ræða. Út-
skurður ráðuneytis í þessu efni
sagði þetta vera löglegt í alla
staði. Víst er að það var óheppi-
leg framkoma leigutaka, sem
höfðu haft þessar veiðiár á leigu
sem olli því að árnar komust
í hendur erlendra manna. Ljóst
er, ef íslenzkir stangaveiðimenn
ætla að rá'ða ferðinni í þessum
efnum, þá þurfa þeir að beita
heppilegum vinnubrögðum. f því
sambandi minnist ég athyglisverð
ar greinar, sem Gunnar Bjarna-
son, formaður Stangaveiðifélags
Reykjavíkur skrifaði í Mbl. fyr-
ir þremur árum um þessi mál.
Þar sagði formaðurinn m.a.:
„Stangaveiðifélagið hvorki get
ur né vill standa í vegi fyrir
eðlilegri þróun í ferðamálum hér.
Stangaveiðifélagið vill fyrir sitt
leyti gréiða fyrir veiðiferðum er
lendra ferðamanna hingað, að
svo miklu leyti sem það er hægt
og ef samvinna um þessi mál
gæti tekist með ábyrgum aðilum
er sjá um fyrirgreiðslu ferða-
manna og félagsins, er von til
að þeim mætti vel lykta.“ Þarna
sýnist mér vera mörkuð skynsam
leg stefna, sem beri að fara í
höfuðdráttum. Með henni er vís-
ast komið í veg fyrir að erlend-
ir aðilar nái tökum á heilum veiði
ám.
MAL ALÞJÓÐAR
Veiði í ám og vötnum hér á
landi var um aldir eingöngu
hlunnindi jarðanna, sem nytjuð
voru fyrst og fremst sem mat-
björg búenda. Á þessu hefur orð
ið gjörbreyting. Snerta þessi mál
nú þúsundir manna í borg og
bæ. Hreinn atvinnurekstur er nú
kiominn í spilið og fjölbreytnin
vex með hverju ári. Afskipti
margra af þessum málum eru því
eðlileg. Sumir virðast ekki hafa
skynjað þetta fyllilega. Um þetta
vitna ummæli, eins og t.d. rödd
úr hópi forustumanna bænda, er
sagði: „Engar gælur við sport-
veiðimenn". Slík ummæli eru ó-
heppileg, jafnvel skaðleg. Veiði-
eigendur eiga í fullu tré við
sína viðsemjendur, veiðifélögin
munu gæta hagsmuna sinna um-
bjóðenda, eins og þau hafa yfir-
leitt gert. Eðlileg samskipti inn-
byrgðis og afskipti allra, sem að
þessum málum starfa á einn eða
annan hátt, eiga að koma til,
þegar málin eru tekin fyrir í
heild.
FRAMTÍÐ VEIÐIMALA
í seinni grein minni verður
fjallað um fiskrækt, fiskeldi, Lax
eldisstöðina í Kollafirði, rætt um
fiskeldi sem aukabúgrein. Vikið
verður þá að „Gísla, Eiríki og
Helga“, stórlaxagloríu, sagt frá
smálaxabikar og rætt um f jármál
til veiðimála, spjallað um lax-
veiðilöggjöfina og framtíð veiði-
mála og fleira.
Reykjavík, 24. október 1968.
Einar Hannesson.
Klúbbar — lélög
Tökum að okkur hvers konar veizlur og smásamkvæmi
í samkomuhúsinu að Garðaholti.
Upplýsingar í síma 50468.
Árbæjarhverfi og nógrenni
Framvegis munum við annast afgreiðslu á faitnaði
í frágangshreinsun og pressun fyrir Efnalaugina
Lindin. — Hraðhreinsum eins og áður allan algengan
fatnað samdægurs.
HRAÐHREINSUN ÁRBÆJAR
Verzliunarmiðstöð, Rofabæ 7.