Morgunblaðið - 31.12.1968, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 31. DESEMBER 1968
15
ARAMÖT
Eftir Jóhann Hafstein, dómsmálaráðherra,
varaformann Sjálfstœðisflokksins
MEÐ þessu ári eru liðin
rúmlega tvö ár mikilla
áfalla í íslenzkum þjóðarbú-
skap. Er ósýnt, hvar við nú
værum á vegi stödd, ef svo
hefði ekki til hagað, þegar
undan fór að halla, að þjóð-
in hafði búið við öruggt við-
reisnartímabil efnahagslegr-
ar velgengni, sem ekki átti
sinn líka í sögu þjóðarinnar
áður.
Ekki verða raktir þeir erf-
iðleikar, sem að hafa steðj-
að. Þótt það sé haft í huga,
að oft hefir brugðizt til
beggja vona um einhæfa og
frumstæða atvinnuvegi okk-
ar til lands og sjávar, þar
sem fólkið á sitt undir veðri
og vindi, er hitt einstætt, að
ágjöf verði svo til í senn á
nær öllum sviðum, sem til
segja um afrakstur og af-
komu. Verðfall á erlendum
mörkuðum, fyrst í einstök-
um útflutningsgreinum, síð-
ar í flestum. Lokun annarra
markaða. Treg aflabrögð, síð
an tvísýn og loks má segja,
að síldveiði við ísland hafi
naumast verið nokkur á
þessu ári. Harðæri er talið
hafa verið í landbúnaði, haf-
ís og kal í gróðri.
Þjóðin hefir verið að að-
hæfa sig þessum breyttu
viðhorfum. Að vísu hafa
ekki snögg umskipti orðið,
þannig hafði verið í haginn
búið.
En hvað sem þessu líður,
liggja nú hinar köldu stað-
reyndir fyrir. Afrakstur
þjóðarbúsins í útflutnings-
verðmætum er á þessu ári
meira en helmingi minni en
áður hafði orðið og lífsvenj-
ur við miðast. Horfur eru
ekki á neinum skjótum bata,
fremur talið nokkuð líklegt,
að við þessar aðstæður verði
þjóðin að sníða sér stakk á
næstunni. Ríkisstjórnin hef-
ir talið skyldu sína að hafa
forystu um að túlka almenn
ingi þessi sjónarmið og gera
ráðstafanir samkvæmt þeim,
enda þótt þær hljóti að vera
sársaukafullar og skapa
þeim, sem að þeim standa,
allt annað en vinsældir.
St j ómarandstæðingar
þurftu ekki að vera ýkja
skynugir til þess að átta sig
á, að hér var akur til að sá
í, akur örðugleika, sem upp
af myndi vissulega spretta.
Hitt gat legið milli hluta,
hvers kyns uppskeran yrði.
í einfaldri mynd er áróður
stj órnarand stæðinga nú
þessi: Ríkisstjómin er að
ráðast á almenning með að-
gerðum eins og gengisfell-
ingu og öðm slíku. Ríkis-
stjórnin er að skerða kjör al-
mennings. Engum er ætlað
að skilja, að hver og einn
missi spón úr aski sínum,
þegar útflutningsverðmæti
þjóðarinnar minnka um
helming, né hitt, að verðfall
krónunnar sé afleiðing þess,
en ekki hugarfóstur stjórn-
valda.
Um þessi vandasömu efna
hagsmál landsins hefir ver-
ið svo mikið rætt og ritað á
undanförnum mánuðum, að
við það skal nú ekki frekar
bætt. Gerðar hafa verið
stjórnvaldaráðstafanir, sem
nauðsynlegar töldust vegna
hinna miklu áfalla, sem þjóð
in hafði orðið fyrir. Fram-
xmdan eru möguleikar til
þess, að samlagast breyttum
aðstæðum og búa vel að sínu
með trú á framtíðina í
stafni. Komandi ár felur í.
skauti sínu svarið við því,
hvort okkur lánast að snúa
bökum saman í ábyrgu við-
námi, éða hvort sundrung og
skammsýni verði okkur að
fótakefli. Treystum hvert
öðru til góðra verka.
Ar mestu stór
framkvæmda
á Islandi
Nú skulum við ekki
gleyma því við þessi áramót,
þótt á móti hafi blásið, að
árið 1968 er ár mestu stór-
framkvæmda á íslandi fram
til þessa. Þar er um að ræða
fyrstu stórvirkjun í stærsta
fallvatni landsins, Búrfells-
virkjun, og byggingu ál-
bræðslunnar í Straumsvík
ásamt nýrri hafskipahöfn
þar fyrir skip allt að 50 þús-
und rúmlestir eða meira.
Búrfellsvirkjun og álbræðsl-
an eru stórframkvæmdir í
beinum tengslum hvor við
aðra. Það er því fullkomin
missögn eða misskilningur
eða annað verra, þegar sum-
ir þeirra manna, sem börð-
ust hnúum og hnefum gegn
byggingu álbræðslunnar,
segja nú eftir á, að þeir hafi
allir verið meðmæltir Búr-
fellsvirkjun, um hana hafi
ekki verið ágreiningur á Al-
þingi. Það var ekki ágrein-
ingur á Alþingi um lög-
in um Landsvirkjun, sem
samþykkt voru árið 1965.
En með samþykkt þeirra
var engin Búrfellsvirkj-
un ákveðin. í lögunum
um Landsvirkjun er að-
eins heimildarákvæði til rík-
isstjómarinnar um að leyfa
byggingu allt að 210 þúsund
kílówatta raforkuvers í
Þjórsá við Búrfell. En þessa
heimild til stórvirkjunar var
ekki hægt að hagnýta, né
heldur að hefjast handa,
fyrr en gerður hafði verið
samningurinn um álbræðsl-
una í Straumsvík. Ef tekizt
hefði á Alþingi að hindra
þá samningsgerð, væri engin
stórvirkjun við Búrfell nú í
framkvæmd.
Þessar stórframkvæmdir í
landinu, sem náð hafa há-
marki hvað mannafla snert-
ir á þessu ári og verður báð-
um lokið í fyrri áfanga á
næsta ári, hafa verið okkur
ákaflega dýrmætar á bygg-
ingartímanum, þegar hallaði
nú var að vikið, beinist hug-
urinn til framtíðarinnar.
Hvað getum við gert til þess
að bæta aðstöðu þjóðarinnar
og gera fjárhagsafkomu og
lífskjör hennar tryggari?
Orkan í fallvötnunum, í jarð
hitanum, gufu og heitu vatni
er sú auðlind, sem við í dag
getum fest sjónir við. Fleira
kann að reynast verðmætt í
landi voru, sem aðeins verð
ur úr skorið með þrotlausum
rannsóknum, auknum vís-
indalegum tilþrifum og dáð-
ríkri bjartsýni og framtaki.
Við höfum verið að raf-
væða landið, að senda ljós
og yl inn á heimilin. Raf-
væðing okkar í framtíðinni
mun beinast að því öðru
framar að beizla orku til iðn
væðingar í þessu landi, orku
til nýrra atvinnugreina og
framleiðsluaukningar nýrra
og áður óþekktra verðmæta.
Við erum hér í kapphlaupi
við tímann. Hversu lengi
verður orkan í fallvötnum
og jarðhita eftirsóknarverð
Jóhann Hafstein
svo mjög undan fæti í sjáv-
arútvegi og öðrum atvinnu-
greinum. í Straumsvík og
við Búrfell munu á þessu ári
hafa verið greidd vinnulaun,
sem nema um 420 milljón-
um króna. Og í haust, þegar
hvað mest var talað um at-
vinnuleysi, voru greiddar
nærri 50 milljónir kr. í
vinnulaun við þessar fram-
kvæmdir á eins mánaðar
tímabili, þegar vinna þar var
í hámarki.
Þessar stórframkvæmdir
verða okkur ómetanlegar á
komandi árum. ísinn hefir
verið brotinn. Stóriðja hefir
haldið innreið sína á íslandi.
Með henni er rennt fleiri
stoðum undir íslenzkt at-
vinnulíf og skapaðir mögu-
leikar til nýrra atvinnu-
greina, bæði í beinum og
óbeinum tengslum við.hana.
Hér má ekki láta staðar
numið, heldur skal haldið
áfram að sækja á brattann
til nýrra sigra.
Orka og iðnþróun
í framhaldi af því, sem
og samkeppnisfær við aðra
orku nýrrar tækni og nýrrar
þekkingar? Við megum ekki
láta arka að auðnu í þessum
efnum. Við þurfum að taka
umsvifalaus og snögg við-
brögð í því að beita öllum
okkar beztu mönnum og
þekkingu að því að skilja
möguleika okkar og skynja
okkar vitjunartíma. í dag
eigum við e.t.v. leikinn, á
morgun kynni það að vera
of seint.
Fólkinu fjölgar, það leitar
til fanga. Hvar á hin vinnu-
glaða hönd að fá verkefni?
Islenzkur iðnaður í vaxandi
mæli er ein þeirra leiða, sem
liggja til framtíðarinnar. Á
því er ekki nokkur efi, að
raunsætt endurmat stjóm-
valda, •— Alþingis, ríkis-
stjórnar og peningastofnana,
— verður án tafar að fara
fram á möguleikum iðnþró-
unar í landinu. Á enga aðra
atvinnugrein er hallað, þótt
yiðurkennd sé sú staðreynd,
að atvinnuöryggið í landínu
á komandi árum er fólgið í
vaxandi iðnaði, öðrum at-
vinnugreinum fremur. Að
metast um gildi atvinnuvega
er fánýtt. Allar eru atvinnu-
greinar okkar stoðir, sem
þjóðarbúskapurinn hvílir á.
En hvorki iðnaður né nokk-
ur ný atvinnugrein má
lenda í skugga þess, sem áð-
ur var og þá þótti gott og
er enn gott. En þannig er
þetta í dag. Og mönnum sézt
yfir þau örfandi sannindi,
að nýjar atvinnugreinar
skyggja í fæstum tilfellum
á eldri, heldur veita þeim
nýjan lífskraft og hvatn-
ingu.
Farsæl
utanrikisstefna
Sennilega hafa íslending-
ar ekki í annan tíma fremur
áttað sig til fulls á því,
hversu mikil nauðsyn þeim
er að eiga í utanríkismálum
samstöðu með vestrænum
lýðræðisríkjum, jafnframt
því að auka samvinnuna við
norrænar bræðraþjóðir.
Kommúnistar hafa jafnan
róið að því öflum árum, að
við segðum okkur úr At-
lántshafsbandalaginu. Það
er mikilvægt, að þessi bar-
átta þeirra hefir aldrei ver-
ið máttlausari en nú, þegar
að því kemur á næsta ári,
að endurskoða ákvæði At-
lantshafssamningsins og
heimilt væri, samkvæmt
sjálfum samningnum, að
ségja sig úr bandalaginu.
Ráðherrafundur NATO,
sem í fyrsta skipti var hald-
inn hér á landi í sumar,
vakti mjög mikla athygli og
var landinu til sóma. Innrás-
in í Tékkóslóvakíu í ágúst-
mánuði færir okkur sann-
inn um, að það er ekkert
nema styrkur frelsisunnandi
fólks, sem fær heft yfir-
troðslu kommúnista og
skeytingarleysi þeirra fyrir
sjálfsákvörðunarrétti smá-
þjóða.
Rödd íslands hefir einnig
vakið athygli á vettvangi
Sameinuðu þjóðanna, þar
sem þeir hafa haft forustu
um samvinnu til hagnýting-
ar auðæfa hafsins, — vís-
indalega verndun fiski-
stofna.
Við munum ótrauðir á
næsta ára fylgja fram þeirri
farsælu stefnu í utanríkis-
málum, sem okkur auðnað-
ist svo giftusamlega að móta
á fyrsta aldarfjórðungi lýð-
veldis á íslandi.
Æskufjör
i umbrotum
Þegar rætt er um fram-
tíðina, kemur æskan óhjá-
kvæmilega á sjónarsviðið.
Umbrot hennar hafa ekki á
síðari tímum verið meiri en
á því ári, sem nú er að líða.
Er þá hugsað til umheims-
ins, frá austri til vesturs ög
öfuga boðleið. Þetta eru
kallaðar óeirðir, stúdenta-
óeirðir, mótmæiaaðgerðir
eða þessu líkt. Og víst er
um það, að oft virðist ann-
arlegur og lítt skiljanlegur
blær á tiltektum unga fólks-
ins.
Hér á landi hafa einnig
verið augljós merki umbrota