Morgunblaðið - 18.03.1969, Qupperneq 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 18. MARZ 1909
tíitgefia'ndi H.f. Arváfcur, Tteyfcjavík.
Fnajmfc!V£öm.dais!{j óri Hiaraldur Sveinssion.
Ritstjórai‘ Sigurður Bjarwaaon frá Vigluir.
Matibhías Jdhannesáeanu
Byjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjómarfulltrúi Þorbjöm Guðtaundsson.
Fréttaistjóri Bjfírn Jóhannsson.
Auglýsingastj öri Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn Oig afgreiðsla Aðalstræti 6. Sími 10-100.
Auglýeingar Aðalstrœti 6. Sími 22-4-80.
Askriftárgj'áld fcr. 160.00 á miánuði innanlands.
í lausasölm kr. 10.00 eintafcið.
NORRÆNU
FÉLÖGIN 50 ÁRA
TVTorrænu félögin minnast
’ um þessar mundir 50 ára
starfsafmælis síns. Félögin í
Danmörku, Noregi og Sví-
þjóð voru stofnuð árið 1919.
Norræna félagið á íslandi var
hins vegar ekki stofnað fyrr
en 1922. í Finnlandi var Nor-
ræna félagið stofnað árið
1924 og árið 1951 í Færeyj-
um.
Um það þarf ekki að fara
í neinar grafgötur, að þessi
samtök hafa unnið mikið og
heillaríkt starf. Þau hafa
fyrst og fremst stuðlað að
auknum skilningi og kynnum
milli hinna náskyldu nor-
rænu þjóða. Má segja að þau
hafi undirbúið jarðveginn
fyrir margvísleg önnur sam-
tök, sem þessar þjóðir hafa
myndað með sér. Frá Nor-
rænu félögunum hafa fjöl-
margar hugmyndir komið,
sem síðan hafa verið fram-
kvæmdar af opinberum aðil-
um eða félagssamtökum á
Norðurlöndum. Það er t.d.
nokkum vegiinn víst að Norð
urlandaráð hefði ekki verið
stofnað árið 1953, ef Norrænu
félögin hefðu ekki áður ver-
ið búin að boða nauðsyn sí-
fellt nánari norrænnar sam-
vinnu.
Norrænu félögin hafa einn
ig unnið stórmerkilegt upp-
lýsingastarf. Þau hafa alltaf
verið reiðubúin til þess að
leiðrétta margvíslegan mis-
skilning og ranghermi um
sögulegar staðreyndir, sem
oft og einatt hefur orðið
vart.
★
í bæklingi, sem Norræna
félagið hefur nýlega gefið
út, er m.a. komizt að orði á
þessa leið:
„Norðmenn eignuðu sér
oft íslenzkar bókmenntir frá
þeim tíma, er íslendingar
voru að nema land á Græn-
landi og í Norður-Ameríku.
Danskar bækur eignuðu
Dönum oft mikilhæfa Norð-
menn eins og Thordenskjöld
og Holberg. Þær eignuðu
Dönum einnig hálf-íslend-
inga, eins og læknirinn Ní-
els Finsen og myndhöggvar-
ann Thorvaldsen. Sænskar
bækur sögðu um Runeberg
og Topelius að þeir væru
„sænsk“ skáld, enda þótt þeir
hafi átt heima í Finnlandi.
Norskar bækur gættu þess
einnig gjarnan að ræða um
Leif Eiríksson, sem fann
Ameríku, sem son Eiríks
rauða frá Jaðri í Noregi, en
gleymdu að segja frá því að
Leifur sjálfur var fæddur á
íslandi, sem hafði verið
sjálfstætt r-íki í 70 ár, þeg-
ar hann fór sína frægu
Améríkuferð. Danskar bæk-
ur tala gjarnan um Hans
Egede, postula Grænlands,
sem Dana og láta þess óget-
ið að hann var norskur prest-
ur, fæddur í Noregi.“
Norrænu félögin hafa gert
mikið til þess að leiðrétta
þessar og aðrar villur, sem
fram hafa komið í bókum og
blöðum grannþjóðanna. Fé-
lögin hafa lagt höfuðáherzlu
á að láta staðreyndir sögunn
ar koma fram réttar og
óbrenglaðar.
Hér á íslandi hefur Nor-
ræna félagið fyrst og fremst
haft forustu um að treysta
vináttu- og ættartengsl við
hinar Norðurlandaþjóðirn-
ar. Það hefur stutt fjölda
unglinga til náms á Norður-
löndum og annast fjölþætta
fyrirgreiðslu á ýmsum svið-
um. Stofnun Norræna húss-
ins á íslandi byggist á til-
lögu frá Norrænu félögun-
um. Það er glæsilegt tákn
um raunhæfa norræna sam-
vinnu. Norðurlandaráð sam-
þykkti árið 1963 tillögu um
byggingu hússins og ríkis-
stjórnirnar framkvæmdu
hana. ísland hefur aðeins
borgað 1/6 hluta af bygg-
ingarkostnaði hússins og
greiðir nú aðeins 1% af
rekstrarkostnaði þess.
Um 150 samtök fólks úr
öllum stéttum og starfshóp-
um hér á íslandi hafa nú
samvinnu við hliðstæð sam-
tök á Norðurlöndum. Þann-
ig hefur íslenzka þjóðin gert
málstað norrænnar sam-
vinnu að sínum.
DR. HALLDÓR
ÞORMAR
rátt fyrir fámenni þjóðar-
innar er það svo,
að við íslendingar höfuin
eignazt afburðamenn á ýms-
um sviðum, sem borið hafa
hróður íslands víða um
lönd. Hins vegar virðist
stundum erfitt að skapa þess
um mönnum starfsskilyrði
hér heima. Þeir leita því til
annarra landa og hljóta þar
ábyrgðarstöður á sínu sviði.
Ber auðvitað að fagna því,
þegar þeir fá beztu aðstöðu
til vísindastarfa, sem völ
er á.
Fyrir skömmu sneri Morg-
unblaðið sér til dr. Halldórs
Þormars vegna fréttar um sér
svið hans í veirufræði. Kom

VHJ U1 %8I AN UR HEIMI
Mulla Mustafa Barzani — leiðtogi uppreisnarmanna í Irak — á hestbaki í fjalllendi íraks og
í för með honum nokkrir hinna harðgeru stuðninjgsmanna hans.
Borgarastyrjöldin í írak
blossar upp að nýju
BORGARASXYRJÖLDIN í ír-
ak milli Kúrda og herliðs
stjórnarinnar hefur blossað
upp að nýju í fjalllendinu í
norðurhluta Iandsins, «n sl.
þrjú ár hefur þessi styrjöld
að mestu legið niðri. Enda
þótt stjóm AJ Bakr hershöfð-
ingja í Bagdad hafi eindregið
neitað því, að til hernaðar-
átaka hafi komið, hefur 60
þúsund manna herlið stjóm-
arinnar hafið vorsókn gegn
liði Kúrda, sem stjórnað er
af Mulla Mustafa Barzani.
frakskar flugvélar gera dag
lega loftárásir á borgir og
þorp Kúrda og hefur fjöldi
óbreyttra borgara, þeirra á
meðal konur, börn og aldrað
fólk beðið bana eða særzt.
Leiðtogi Kúrda, Mulla Must
afa Berzani, hefur aðalstöðv-
ar gínar í bænum Kala Diza,
sem liggur í dal nálægt
persnesku landamærunum. —
Telur Barzani, að ríkisstjórn-
in tefli fraim um 60.000 manna
liði nú til þess að brjóta á
bafc aftur uppreisn Kúrda,
sem hófst fyrir 8 árum. í bar-
dögum beitir stjórnarliðið
brynvörðum stríðsvögnum og
þungum stórs'kotabyssum og
sækir það fram í skjóli filug-
véla, sem gera harða atrennu
að Kúrdum, þar sem þeir
gefa höggstað á sér. Snjór er
nú þiðnaður að miklu leyti í
fjalladölunum, en vorgróður-
inn tekinn að skjóta upp koll-
inum og því má vænta auk-
inna hemaðarátaka þarna nú,
þegar veturinn er iliðinn.
20.000 SKÆRULIDAR
Kúrdarnir eru afbragðs
skæruliðar og margir með
mikla reynslu að baki. Þeir
kunna mjög vel að notfæra
sér erfitt fjalllendið í kring-
um sig til þess að gera
skyndiárásir eða veita fyrir-
sát.
Barzani hefur 20.000 manna
her á að skipa, en þessi fjöldi
getur tvöfaildazt með vara-
liðssveitum. Sumir þessara
manna hafa barizt með Barz-
ani í 20 ár.
Stjórnin í írak notfærir sér
Kúrda, sem eru í andstöðu
við Barzani. Eru þeir nefndir
Saladin-riddarar, en Barzani
og stuðningsmenn hans nota
um þá orðið „jush“ sem
þýðir „litli asni“. Barzani,
sem er 66 ára, virðist vera
við góða heilsu og baráttu-
kjarfcur hans og stuðnings-
manna hans virðist mikill.
Á meðan vopnahléð stóð
yfir, áður en bardagar brutust
aftur út, gáfiu Kúrdar komizt
yfir verulegt rfiagn af vopn-
um, sem filutt voru inn frá
Persíu. Þeir virða'st vera vel
búnir léttum vopnum og eiga
eitthvað af fallbyssium og loft-
varnarbyssum.
Þá hafia Kúrdar komið upp
neðanjarðarhreyfingu í borg-
unum Mosul, Kirfcúk, Arbil
og Sulaimaniya í Norður-írak.
Barzani er þeirrar skoðun-
ar, að núverandi stjórn lands-
ins undir forystu Ahmed
Hassan B1 Bakr sé óvinsæl og
ótraust í sessi og geti ekki
haldið völdunum miklu leng-
ur. Hann gerir sér vonir um,
að herlið Kúrda geti hertekið
Kirkuk, sem er mikilvæg
olíumiðstöð, ef pólitískt jafn-
vægLs’leysi heildur áfram
Bagdad og ennfremur ef nauð
synlegt verður að flytja til
írakst herlið vegna hugsain-
legra átaka við ísrael.
Barzani sakar ríkisstjórn
landsins um að hafa gengið á
bak orða sinna um virkar
ráðstafanir til þess að koma
á fót sjálfisstjórn fyrir Kúrda
í írak. Af 8 millj. íbúum í
landinu eru 2 millj. Kúrdar.
Þá hefur ekkert orðið úr
efndum á lofiorðum um ým'sar
félagslegar ráðstafanir eins
og byggingu skóla og sjúkra-
húsa á ilandsvæðum Kúrda og
þeir eiga enga fulltrúa innan
ríkisfstjórnari'nnar í Bagdad.
OTMIIs
w$ov]et
Tyrkland
’ ÖAtapSÍ’^T^OMMuf
CvrUn .WrKuko T.k.nmo
'byríenJjrak /,ran
Bagdad O ^________
Á Iandamærasvaeffinu milli
íraks, Sýrlands, Tyrklands og
Persíu (írans) búa um 4 millj.
Kúrda, sem dreymir um aff
sameinast í einu þjóffríki.
Þeir ættflokkar Kúrda, sem
gert hafa uppreisn undir for-
ystu Barzanis, ráffa yfir strik-
affa svæffinu fyrir norffan og
austan Mosul, sem er næst-
stærsta borg Norffur-íraks
meff 200.000 íbúa.
í
í ljós af samtalinu við hann,
að hann heldur áfram þeim
merku rannsóknum, sem
hann hvarf frá á Keldum, en
áhugi vísindamanna um heim
allan beinist nú mjög að
þessu sviði, enda standa von-
ir til, að upp séu að lúkast
áður ókunn lönd, sem ekki er
þarflausara að kynnast en t.d.
tunglinu.
Dr. Halldór Þormar er sér-
fræðingur á heimsmæli-
kvarða í veirufræðum. Hann
gegnir nú þýðingarmiklu
starfi í Bandaríkjunum og er
þó ekki annað vitað en hér
sé fyrir hendi sú starfsað-
staða, sem hæfir menntun
hans og hæfileikum. Væri
nú ekki ráð, að menn beittu
sér fyrir því, að stofnað
verði prófessorsembætti í
sérgreín dr. Halldórs Þorm-
ars við Háskóla Islands, og
reynt yrði að fá hann heim
frá Bandaríkjunum til þess
að gegna því og þá í nánum
tengslum við rannsóknar-
störf hans. Hámenntaður sér
fræðingur á borð við dr.
Halldór Þormar mundi bera
hróður Háskóla íslands víða
um lönd. Við eigum nú þeg-
ar að gera átak í því að
skapa vísindamönnum okk-
ar, sem hafa starfað erlend-
is, skilyrði til þess að koma
heim og vinna afrek sín hér.