Morgunblaðið - 11.12.1969, Qupperneq 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 11. DESEMBER 196«
Lýðræðisleg félagsstörf
Ný bók eftir Hannes
Jónsson félagsfræðing
KOMN er út á vegiim Félags-
málastofnunarinnar ný bók, er
nefnist LÝÐRÆÐISLEG FÉ-
LAGSSTÖRF. Er hún eftir
Hannes Jónsson, félagsfræðing,
og er áttunda bókin í bókasafni
stofnunarinnar.
Bókin er saantals 304 bls. að
stærð, 18 kaflar, se<m skipt er
í þrjá hluta. Fyrsti hluti nefn-
ist Félagsleg grundvallaratriði
og lýðræðisskipulagið; anmar
hluti nefnist Félög, fundir,
fundarsköp og lýðræðisleg for-
Skoðið teppin hjá okkur á stórum fleti.
NY WILTON-
TEPPI
Ný mynstur
ystustörf; og þriðji hlutinn
niefiMist Mælska, rökræður og
áróður. Auik þess er í bókinni
ítarleg heimildaskrá og við-
bætir með dagskrám og verk-
efnium fyrir 10 máWundi. í bók-
inmi eru einnig yfir 20 skýr-
irngarmyndir og teikninigar.
Enda þótt höfundur fjalli á
fræðitegan hagnýtan og hlut-
laiusan hátt um meginíMuta við-
fanigsefnisins, þá tekur hann
fræðilega afstöðu á rokfræðileg-
um og siðferðilegum gruinidvelli
með lýðræðisskipufaginiu og
sýnir glögglega í miáli og mynd-
uim kosti þess yfir einræðis-,
henklíku- og flokksfldíkustjórn-
skipulög nútímanis, en haran
heí'uir þá sérstöðu a@ hatfa
kynnzt flokkdkl'ikustjórniskipu-
laginu í framkvæmd, er haran
dvaldi 3 ár í Sovétríkjunium og
ferðaðist víða í Ausbur-Evrópu,
þ.á.m. í Búigaxíu, A-Þýzka-
landi, Póliaindi og Rúmeniu á
árunium 1966—-1969, eins og
kemiur fraim í formálla bókar-
iranair.
Einu sinni
á jólanótt
— sýnt á ný
LEIKFÉLAG Reykjavíkur mun
frumsýna Einu sinni á jólanótt
12. des. nk. — Litla leikfélagið
sýndi þetta leikrit í Tjarnarbæ
í fyrra við mjög góðar undir-
tektir og létu þá margir í ljós
þá ósk að þessi sýning gæti orð-
ið árlegur viðburður fyrir böm-
in nm jólaleytið.
Leikenduir eru miamgir þeir
sðmu og í fyrra, en taisverðar
breytinigar hatfa verið gerðair á
teiknum, sem byggist á baima-
kvæði eftir Jóh'aninies úr Kötlum.
Guðrún ÁsmuradsdótJtiir ex leik-
stjóri eiins og áðuir, en Jón Þóris-
son úttfærir hugmyndir Kjantans
Ragniarssoniar að leikmynd og
Kristján Stepbenisen sér um tón-
listina.
Einiu sinrai á jólamótt verður
sýnt fram á þrettánda.
UM hundrað norskir bátar lögðu
stund á síldveiðar við Bjamar-
eyjar í sumar. Höfðu þeir með-
ferðis um 185.000 tómar timnur,
en öll veiðin á Íslandssíld nam
aðeins um 800 tunnum. Hafa þvi
verið Iagðar fram 2,5 millj.
norskra kr. til styrktar þeim
bátum, sem tóku þátt í þessum
misheppnuðu sildveiðum.
— Bækur og...
Framhald af bls. S
Hallvard Lie, hefur ekki alls fyr
ir löngu getfið út (hjá Dniversit
etsforlaget) stórt gtrimdvallarrit
um norska bragfræði: Norsfk vers
lære. Þetta er bók upp undir níu
hundruð síður og flo'kkar ug
skýrir 2155 bragarhætti með
dæmum úr nálægt tóitf þúsund
kvæðum, fomum og nýjum, frá
skáldakvæðuim og Eddukvæðum
til ungra úkálda með lauskveðna
hætti. Til samanburðar má netfna
það, að Rímnabragfræði sr-
Helga Sigurðssonar nær yfir
2337 hætti í 23 bragættum.
Efnið í Hóttatali Hallvarðar
er mjög vandlega og vel kerfað
og skilgreint eftir braglisðum og
hrynjamdi, rími og hendiingum.
Einnig er fjallað um „frie vers“
og frie rytmer", en meginetfnið
er eðlilega um hina eldri og
bundnari hætti, sem meist hafa
verið notaðir. Lie hetftur í um-
fangsmi'kium ranrasóknum sínum
búið til rökfast, greinilegt og að
gengilegt táknlkeríi um hættina,
þar sem sjá má hrynjandina,
foirm og tölu bragliða, vísuorða
fjölda, rím og rímgerð. Eintfalt
dæmi eru þessar ljóðlínur etftir
Wildenvey:
Jeg vet et sted en plett av jord
der mine brödre bor,
merkt þaranig: x 4/3 x aa. Hér
táknar x bragliðina, iikt og
venja betfur verið tölumar brag
liðafjöldann í hendingum og
bókstatfirnir rim og rímgerð eða
tegund. Um ýmisleg þesisi brag
einJkenmi er líka rætt sögulega,
en megináherzla í þesisu mikla
háttatali er lögð í form og stíl
kveðsikaparirus. Þetta er öndveg
isirit, fullt af lærdómi, til upp-
sláttar í stóru og smáu, með
nosfcuirsemi og nákvæmmná, en líka
víðri yfirsýn og mörgum
ákemmtilegum, nýjum athuga-
semduim fyrir þá, sem hafa
ánægju, hvort sem er atf hjarta
hlýjum einfaldleika ljútfra hátta
eða miarglslungraum göldrum
skáldamálsins í dýru rími og
skartmikluim orðum.
Hallvard Lie er einnig þaul-
kunmugur íslenZkum bóJkmennt-
um. Hann hefur skriiað um Eglu
og ágæta bók um ræðurnar í
Heimskringlu og þýtt Islendinga
sögur. Haran er fjölfróður og rök
vís lærdómsmaður og með ýmis
skeimmtileg og manneskjuleg
sjónanmið.
JAKOBSBÓK
LANDNÁMU
Fomritatfélagið hetfur ldksins
HAMMOND
INNES
Höfundur bókanna
OFSI ATLANTSHAFSINS og
SILFURSKIPIÐ SVARAR EKKI
OGNIR
FJALLSINS
Allt I einu vaknaði ég, stjarfur frá hæl að
hnakka, eins og ég hefði orðið fyrir raf-
losti. Rúmfötunum hafði verið flett ofan
af mér, einhver var á hreyfingu vinstra
megin við mig, og óg heyrði andar-
drátt. . . Einhver var hjá mér í herberg-
inu. Hendur snertu mig, og ég stirðnaði,
iostinn dauðans skelfingu. Ég þekkti
þessa fingur. Ég vissi, hver bograði yfir
mig ( myrkrinu! Ég þekkti snertingu
handa hans og andardrátt hans jafn
örugglega og þótt ég sæi hann, og ég
öskraði. Þetta öskur var rifið upp úr
endurminningunni um þjáningu; þján-
ingu, sem þessar sömu hendur höfðu
bakað mór...
Þetta er æsispennandi saga, rituð af
þeirri meistaralegu tækni og óbrigðulu
frásagnarsnilld, sem skapað hafa HAM-
MONO INNES heimsfrægð og metsölu
meðal metsölubókanna.
ÚR RITDÓMUM UM BÓKINA:
„Ég mana hvern sem vera skal til að
leggja hana frá sér hálflesna. Furðulegur
næmleiki hans fyrir staðblænum, sem
brugðið er upp af sömu nákvæmni og í
fréttamynd, er það sem gerir þessa sögu
jafn hrífandi og hún er.“
Manchester Evening News
„Einhver færasti og fremsti sögumaður,
sem nú er uppi.“
Peter Quenneil í Daily Mail
„Hammond Innes á sér engan líka nú á
tímum í að semja svaðilfarasögur."
Elizabeth Bowen (Tatler
IÐUNN
Skeggjagötu 1 símar 12923, 19156^
getfið út fdlendingabók og Land
námu sem samkvæmit áætlun-
inni ex fyrsta bindi sögusatfns-
inis, þó að ein 16 bindi séu kom-
in út á undan og æðimörg eftir
enn. Útgáfurnar exu vandaðar
og snyrtilegar. Þessi útgáfa er
í tveimiur bindum, þó að þau séu
vairla þybkari bæði en Njála eða
Orkneyjasiaga voru í einu bindi.
Lærðir m-enn eiga sjálfsagt eftir
að sikrifa um þessa útgátfu og
halda áfram skairplegum r&kræð
um sínum um „gerðir Landnámu
bókar“. En er aranans til nokikurs
að vera að leita að gerð eiranar
Landnárraubókar? fir eklki sumt
atf þessu sjálfstæðar bæikur með
sínum eigin eirakennum og slkoð
unum, þrátt fyrir allt samikrull?
Handritasamanbuiröuriran er
merkilegur, en það er ýmislegt
annað í sambandi við Landnámu
sem áfram þyrfti að reyna að
rannsaka meira, s.s. það, hvaða
ljósi hún kynni að geta varpað
á þ j ó ðf élagsh ætti, stjómarfar og
þjóðareinkerani, eða á bókmennta
þróun, mál og stíl.
Dr. Jaikob Benediktsisora hefur
uranið þessa nýju útgáifu atf mik
illi vandvirkni og víðtækum lær
dómi. Formáli haras er mjög
greinargóður og skýr og milkill
fróðleilkur í skýringunuim, þó
dklki sé tekin endanleg atfstaða til
nýnra kenninga, eiras og örnefna-
akýringa Þórhalls Vikmmdarson
ar. Jakob er einn aif merkustu
mönnum íslenzkra fræða, í göml
um og góðum klaisisiskum anda
annars vegar og hins vegar með
víðri útsýn yfir nýjair ranrasó'kina
aðferðir og sjónanmið. Hann er
vandvirkur rannsóknamaður,
varafærinn í ályktunum og hótf
samur í dómum og vel rittfær.
Ég var einu sirani að lieiika méx
að þeirri hugmynd að fá gerða,
etf svo má segja, nýja „Útvarpa
landnámu“, úrval og teragt við
fömar sögur og aíðari tíma
byggðaisögu og fellt í eiina læsi-
lega heild. Fróðir menra tóflcu
reyndar vel í þetta, en eflcki varð
úr framlkvæmd. Þó að margt sýn
ist efldki í fljótu bragði vera að
gengilegt útvarpsefni í Land-
námu, eru þó í herani margar
ágætar sögur og sipennandi, og
með öðru efni í framhaldi atf
því mætti gera hana mjög lil-
andi fyrir nútíma hlustendur.
Oft kom gott útvarpsefni upp úr
g&rnlum ritum, sem fáir höfðu
trú á í fyretu, t.d. hagræddi ég
til fflutnings óprerataðri Brúð-
kaupssiðabók Eggerts Ólatfsison
ar me'ð ræðnm og söngvum og
upphaflegum lögum og sr. Bjami
las einu sdnni fyrir mig Postula
söguna sem framhaldssögu í út
varpið og þótti góð saga.
BLAÐAMAÐUR
UPPGÖTVAR JESÚ
Maleohn Muggeridge er al-
kuranux enskur blaðamaður.
Haran hetfur varið við Guardian
og Eveninig Standard og vexið
ritstjóri Punch og síðan útvarps-
og sjónvarpsmaður í BBC. Það-
an var hann einu sinni gerður út
til Landsins helga til þeists að
búa til þrjár sjónvarpsdagskæár
úr Nýja testamentinu. Það var
þá sem hann uppgötvaði Jesús
aftur og fór að velta fyrir sér
fæðingu 'hans, kenningu og kross
festingu. Um þessa reynslu sína
hetfur hann nýtega skrifað bók:
Jesus rediscovered (Fontana)
safn atf greinum úr Observer og
New Statesman og úr útvarpinu.
Þar segir frá því, hversu hann
varð kristinn maður. Hann seg-
ist eflcki kunna nein síkil á guð-
fræði og ekki kæra sig um hana,
lærim'ei'starar sínir hafi verið fá
ir og útvaldir, guðspjallamennim
ir, Páll postuli, heilagur Ágústín
og Frans frá Assási og nokkrir
yngri, en af seinni tíma möran-
um raetfnir hann Tolstoj og Dosto
jevsiki og svo Bonlhoetfer. En
mest af öllum rnetur haran Sim-
one Weit. Við þeirra vitnisburð,
segir hann, bæti ég mínum, hik
andi, margbreytnum og óljósum.
En hann er litfandi og leitandi
og ræður hans og ritgerðir eru
vel skriifaðar, fyrst og freimst per
sónulegar játningar, en einnig
vottur um anda nýs aldartfam