Morgunblaðið - 21.02.1970, Qupperneq 13

MORG-UNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 21. FEBÍRIÚAR 1®70
13
nefnd, og form. hennar um ára-
biL
Flest árin sém Ólafur bjó í
Brautarholti, tók hann virkan
þátt í búnaðarfélagsstörfum
sveitarinnar, oig var lengst af í
stjórn Búniajðarfélaigls h reppsiins
og form. þess í langan tíma. En
áður en ræktunarsamböndin
tóku til starfa og framkvæmdir
allar undir stjórn ráðunauta,
höfðu stjómir og form. hreppa-
búnaðarfélaganna talsverðu
hlutverki að gegna um margvís-
l.egar fraimikivæimidiir og sitörf,
sem sjialdnaist voru þölklkiuð, em
ævinlega unnin endurgjalds-
laust, svo var það í okkar Bún-
aðarfélaigi. Eftir að rækíbuoar-
félag Kjalarnesþings var stofn-
að, með stórvirkum vélasamfell-
um, og þurrkun lands og rækt-
un hófst fyrir alvöru í stórum
stíl, undir stjórn Búnaðarsam-
bandsins, var ólafur fyrstu ár-
in mörg í stjórn þess, og naut-
griparæktiuimar héraðlsinis. Frá upp
hafi var Ólafur í Brautarholti
fulltrúi Búnaðarsamb. Kjalar-
nesþings á Stéttarsambands
fundum bænda, sem haldnir
hafa verið árlega og stundum
oftar, um búvöruverð landbúnað
arins, seim tekior var áikvörðun
um að hverju sinni árlega. ólaf-
ur átti einnig um eitt sinn sæti
á Búnaðarþingi ísl. nokkur ár.
Einnig átti hann sæti í fasteigna
matsnefnd Kjósarsýslu undan
farin 2 tímabil, og nú síðast for-
miaður fasteágmaimatsmiefndar
Kjósasýslu sem hefir unnið að
nýju mati fasteigna nú á und-
amfömium árum.
Ólafur Bjarnason hefur verið
hrepps, neer öll búskiaparár sín
an 1932 og jafnframt skatta-
nefndarformaður, sem fylgdi þá
embætti hreppstjóra og sýslu-
nefndar, maður Kjalames-
'hrepps nœr ÖH búakaparár sin
í Brautarholti.
Það er ekkert nýtt í okkar
sveitarstjómarmálum að hlaðist
ýmis opinber störf á vissa menn
bæði innan sveitar og héraðs.
Það ber margt til þess. Sumir
eru frábitnir því að taka þátt
í félagsmálum og störfum út á
við, og losa sig við það óðara
og þedr eru til þess kjömir.
Aðirir haifa eíkíki heimilisástæð-
ur að sinna sveitar- og héraðs-
málum út á við. Svo koma þeir
menn sem eru fullir áKuga á
hvers konar framfara, og sam-
vinnumálum, sem á baugi eru.
Ólafur Bjarnason var einn af
þessum mönnum, auk þess hafði
hann alltaf margt fólk, og góðar
heimilisástæður. Svo það var
enigin tilviljuin þó á hainn
hlæðuist margvísleg sitörf iininan
sveitar og utan, auk þess var
Ólafur bæði greindur maður og
vel að sér. En þessir menn verða
oft að fara að heiman því öl]
slík störf, sem vel eru rækt
taka mikinn tíma frá heimilun-
um og búskapnum, sem er þó
aðalstarf bóndans. Það þekkja
þeir vel sem hafa komizt í snert
ingu við sveitarstjórnarmál
nokkuð að ráði, hvað það tek-
ur mikinn tíma fró eigin heimili.
Ólafur í Brautarholti var góður
bóndi í beztu merkingu. Allur
rekstur bús hans í föstum skorð
um, fór vaxandi eftir því sem
ræktun óx. Hann átti ógætan
kúastofn að talið var og afburða
góðan, sem hann líka lagði rækt
við að kynbæta. Á seinni árum
átti Ólafur talsvert af sauðfé
eftir að synir hans tveir tóku
við kúabúinu og jörðinni að
mestu. Ólafur hafði gaman af að
sýna mér og öðrum kindurnar
sínar ef komið var til hans á
vetrum. Ærnar voru með af-
briigðium fallegar og þar eftir
gott fj'árbragð og vel hirtar,
sem hann gerði sjálfur, þá hann
var heima. Ólafur var mjög á-
hugasamur og duglegur hey-
skaparmaður, og lauk honum
flestum fyrr.
Það var eftirtektarvert hvað
Ólafur hafði gott eftirlit með
öllum skepnum sem hann tók,
t.d. hross í göngu á vetrum,
lét sækja þau tafarlaust, ef hon
um fannst þau ekki haldast vel
við. En þeiss hiáttár aðigæitni mieð
skepnumar, sem bjarga eiga sér
sjálfar á vetrum er því miður
hjá of fóum.
Ólafur ræktaði og stækkaði
túnin á hverju ári, þó það yrði
miklu mest seinni árin eins og
hjá flestum bændum, þegar stór
virku vélarnar komu, bæði til
vimmislu og uppþurrtouinar mýr-
anna. Einnig byggði Ólafur að
nýju á fyrri búskaparárum öll
gripahús, heyhlöður, votheys-
geymslur, mjólkurhús o.fl. allt
úr steinsteypu. Þetta voru stór
ar og vel gerðar byggingar, sem
fara vel enn að stíl og formi.
Hiamm stórbætti og emidiurmýjiaði
íbúðarihúisið oftar en eiiruu siminá og
gerði það eins og nýtt. Oft hef-
ur verið, og það af mörgum,
talað um fagurt útsýni í Braut-
arholti, og fallegt bæjarstæði.
Ekki er það ofsagt, allir geta
tekið undir það. En það er ekki
síður sem gefur fallegu bæjar-
stæði gildg jiafnrvel útsýn-
inu líka, vel hirt hús, hrein og
falleg umgengni. Þannig var
að koma heim að Brautarholti.
Vel máluð hús, hlöðin heima, og
heiimreið alltaf seon nýmialbor-
in ag rökuð, sást aldrei á bæj-
arhlaði, vimmiuáhöld, vélar, ílát,
eða efnisleifar, eíkikert niemia
bifreið húsbóndans. Þetta setur
ekki síður sinn fegurðarsvip á
sveitaheimilin. Og þegar Ólafur
var sæmdur riddarakrossi fólka
orðunnar fyrir margvísleg störf,
unnin að félagsmálum bænda,
hefði eins miátt líka má tíl bómid-
ans í Brautarholti. ólafur var
mjög gætinn og hygginn í fjár-
málum, hleypti sér aldrei í
mieira en hamm réð við að
hverju sinni, setti þó markið
hátt sem sást á því sem hann
var að láta gera, eða lagði til í
stærri félagsmálum, sem hann
vann að.
Ólafur í Brautarholti var góð-
ur heimilisfaðir. Á meðan börn
in voru ung höfðu þau hjón
sömu stúlkuna í mörg ár. En
þegar börnin fóru í langskóla-
nám voru þau hjónin með þeim
í Rvík og héldu fyrir þau heim-
ili í fjóra vetur saimfleytt. Allir
sjá að þarna var gert eins og
hægt var, séð uim að börmin
fengu þá menntun, sem þau
vildiu. Styðja þaiu á umigliimgsér-
unum með því að þau gætu allt-
af komið til foreldranna á sitt
heimili hvert kvöld, fylgjast
með vinum þeirra og kunningj-
um yfir skólatímann, en svo
öll siuimiur, holl sveátavinnia uppi
í Brautarholti.
Það væri kaininisfki Öiðruivísi
æskufólkið sumt, ef foreldra
höndin fylgdi því svona vel, og
héldi mátulega fast í til að leið
beina á mótum æsku og þrosk-
aðs manns. En þjóðin getur ver
ið þakklát hvar sem vel tekst
til á þennan hátt.
Þegar litið er yfir starfsár
Ólafs í Brauta rholti, sem eru
orðin mörg frá því hann ungur
maður kom í Kjalarneshrepp
og tók þátt í flestum félagsmál-
um. Vil ég þar sérstaklega til-
nefna Mjólkurfélag Reykjavík-
ur, þar var hann í stjórn meir
en þrjá áratugi og formaður fé-
lagsins hátt á annan áratug. Er
þar margs góðs að minnast. Veit
ég að ólafur hefði viljað þakka
hið góða samstarf þeirra ágætu
framkvæmdarstj óra, liðnum og
lifandi, starfsfólki og samstarfs
mönnum öllum, sem unnið hafa
að heill og velgengni þessa fé-
lagsskapar bændasamtakanna.
Og nú þegar ég kveð Ólaf í
Brautarholti með þessum fátæk
legu orðum mínum og lít yfir
farinn veg að leiðarlokum, þá
er margt að þakka.
Við Ólafur vorum næstum jafn
aldrar, við vorum sveitung-
ar hátt á fknimta áratug, unrnum
saman í margvíslegum sveitar-
stjórnianmálum mieira en þrjá ára
tugi. Þá verður það stundum
þegar fara á ótroðnar leiðir að
ágreiningur getur orðið um
stefnuna. Svo kom fyrir með
okkur Ólaf. Þarf engam að
undra það á svo langri sam
starfsleið að aldrei yrði skoðana
munur. En þessi ágreiningur
varð aldrei að kala. Við gátum
setzt að næsta fundi og uinmi'ð að
öllum félagsmálum sem lágu fyr
ir, eins og ekkert hefði í skor-
izt, og rabbað að vanda um dag
inn og veginn að fundi lokn-
um. Enda var Ólafur allra
manna sáttfúsastur.
Með þessum orðum vil ég
kveðja Ólaf, og senda konu
hans og heimilinu í Brautarholti
okkar innilegustu samúðar-
kveðju.
Jónas Magnússon.
TIL
ÓLAFS BJARNASONAR
LATINS.
Þetta hemdír alla osis,
æviisituindir dvínia,
í ljósi drottins leigg ég krosis
é likíkástiuna þíinia.
Hiálmar Þorsteinsson frá Hofi,
Minningar og kveðjuorð
úr Húnaþingi
ÞEGAR mér barst ■ fréttin um
andlát Ólafs Bjarnasonar,
hreppstjóra í Brautarholti, kom
mér í-hug hversu margir af sam
ferðamönnum frá fyrri hluta æv
innar eru horfnir sjónum vorum,
þó hins vegar að mörg ár af
æviskeiðinu virðist stuttur tími í
baksýn, þtgar myndir og minn-
ingar samtíðarmanna eru tekn-
ar fram.
í sambandi við andlát þessa
fomvinar míns koma mér í hug
margar af þessum myndum. Vil
ég með þessum línum bregða
nokkurri birtu yfir þær.
ólafur var fæddur 19. sept.
1891, sonur séra Bjarna Pálsson
ar prests og síðar prófasts og
konu hans, Ingibjargar Guð-
mundsdóttur. Foreldrar séra
Bjarna voru Páll Ólafsson
hreppstjóri, Akri, Torfalækjar-
hreppi og Guðrún Jónsdóttir,
prests í Otradal. Séra Bjarni
þjónaði Þingeyraklausturs-
prestakalli, BlÖnduóssókn frá
1886 og Undirfellsprestakalli frá
1906. Þjónaði hann þessum
prestaköllum til dauðadags 1922
með búsetu á höfuðbólinu Stein-
nesi í Þingeyrasókn.
Það verður því snemma á ævi
minni að ég kynntist Steinness
heimilinu í sjón og raun, og
þeim áhrifum, sem þetta menn-
ingarheimili hafði á mig, ásamt
þeirri gleði, er fylgdi því að
kynnast hinum glæsilega syst-
kynahóp 11 að tölu, er þar ól-
ust upp. Með því að ólafur var
í hópi eldri systkinanna og eldri
bræður hans fóru ungir að heim
an til náms, lenti fljótlega á hon
um að hafa framkvæmdarstjórn á
umfangsmiklum búskap foreldra
sinna. Þar með hefur hann til-
einkað sér þá framtíð að verða
bóndi og vinna að framförum
og manndómi bændastéttarinnar.
Ólafur kom fljótt það mikið
við sögu í Húnaþingi að nafnið
Ólafur í Steinnesi lét viðkunnan
lega í eyrum, enda var maður-
inn bæði gæfu- og gjörvilegur
á velli og hafði kurteisa og
ljúfa framkomu, eins og þau
Steinnessystkin höfðu öll, því
uppeldi þeirra var mótað af
þeim áhrifum foreldranna, er
mest prýða börn í æsku.
Eftir að séra Bjarni tók
við Undirfellsprestakalli, varð
kynning okkar Vatnsdælinga
meiri við Ólaf því hann var oft
fylgdarmaður föður síns í
embættisferðum hans. Við þessi
auknu kynni bættist og það, að
fjölfarið var á vetrum, er sleða
ferðir til Blönduóss voru tíðar,
vegna vöruflutninga, þótti gott
að koma við í Steinnesi og hvíla
hesta sína brynna þeim og fóðra
og þiggja veitingar húsráð-
enda. Var ekki til sparað er ól-
afur bar hey fyrir hesta okk-
ar. Séra Bjarni var gáfumaður
og viðræðugóður svo af bar. í
hverri ferð, sem komið var að
Steinnesi, fórum við þaðan glað
ir og ánægðir og betur undir
það búnir að þola þótt kalt væri
í veðri og frosthart.
Heima í Steinnesi er dá-
samlega fallegt útsýni og vítt til
veggja til útsýnis, Vatnsdalsá
hlunnindagóð rennur meðfram
túninu með hægum straumi, oft
eins og silfurband um grænt
landið, norður í Húnavatn. En
austan árinnar eru hinar víð-
áttumiklu áveituengj ar, sem kall
ast „Eylendi“ og skiptist til
margra jarða. Þar tilheyra Stein
nesi 70 hektarar af véltæku
áveituengi.
Mér þykir eigi ólíklegt að Ól-
afur hafi orðið nokkuð mótaður
af þeirri fegurð, er umhverfið
bauð, og það hafi einnig aukið
honum kapp í hug, að sjá þá
framtíðarmöguleika til búskapar,
er hann sá í nágrenni við sig.
Má vera að sá draumur hafi kom
ið fram, er hann hugsaði hátt og
keypti höfuðbólið Brautarholt.
Haustið 1910 fór ólafur til
náms að Hólum í Hjaltadal, og
lauk námi þar vorið 1912. Ég fór
þangað ári síðar og kynntist því
Ólafi náið. Má fullyrða, að hann
var þar sem konungur yfir okk-
ur, þó ókrýndur væri. Var bæði
hið hlýja viðmót og virðuleg
framkoma, sem skapaði honum
vinsældir og traust. Hann varð
sökum þess að bæta því á sig
að vera framkvæmdastjóri mat-
arfélags skólapilta, sem var mik
ið aukastarf og vandasamt því
skólapiltar voru þann vetur nær
50. Þurfti talsvert lag og gætni
líka í því að vera í húsbónda-
sæti í matsal og skapa þá kurt-
eysi, er þarf að rækja þar. Þetta
allt leysti Ólafur vel af hendi,
og fór foé Hóilum beim í Stein,-
nes með vaxandi virðingu og
manndómi.
Fjórum árum síðar fór Ólafur
til búfræðináms í Danmörku í 1
ár, og kom heim í Steinnes að
því loknu.
Þó eigi sé það stórvægilegt í
lífssögunni, þá vil ég enn sýna
fleiri myndir úr heimahögum Ól-
afs. Sveitirnar Þing og Vatns-
dalur er eitt upprekstrarfélag
fyrir fénað á Grímstunguhéraði.
Átti því Steinnesbúið að senda
fjallleitarmenn þangað að til-
tölu við bústærð. Fóru þeir
Steinnesbræður því oftast þess-
ar feirðir, en þó Ólafuir oftast.
Mér fynnst ennþá skemmtilegt
að minnast þessara ferða með
Ólafi, glöðum félaga og dugleg-
um í erfiðleikum ef svo bar und-
ir — það á sína sögu. Við fór-
um nokkrar ferðir saman í 6
daga göngur suður yfir Stóra-
sand ásamt öðrum leitarferðum.
Á þessum árum er Ólafur í
Steinnesi farinn að taka drjúg-
an þátt í félagsmálum í sveit
sinni og héraði, og sýnir þá að
hann mun vel til höfðingja fall-
inn og forystu, enda þá valinn
til ýmissa starfa í félagsmálum.
Vorið 1918 hóf hann búskap á
A'kiri í Toirfulækjairihireppi, þess-
ari sömu jörð er föðurafi hans,
Páll ólafsson hreppstjóri, sat
lengi. Akur er góð og fallegjörð
með miklum veiðihlunnindum og
ágætu ræktunarlandi — en þá
vantaði hinar stórtæku vélar,
sem nú undirbúa ræktunina,
Allt fór þá á hægagangi hjá
okkur Húnvetningum, með rækt
un og umbætur sem víðast ann-
ars staðar. Þá var um svipað
leyti að hefjast stórbylting vél-
vinnslu í jarðrækt í nágrenni
Reykjavíkur og fyrirsjáanlega
betri sölumöguleikar búsafurða
þar á höfuðborgarsvæðinu Ég
tel vafalítið að þessar ólíku að-
stæður hafi nokkuð ráðið því að
hinn ungi og dugmikli bóndi á
Akri vildi búa sér framtíð
við þær aðstæður, er bújarðir í
nágrenni Reykjavíkur höfðu þá
Því brá hann á það ráð árið 1923
að kaupa höfuðbólið Brautar-
holt á Kjalarnesi og flutti þang-
að sama ár. Þetta var svo stórt
átak fjárhagslega miðað við þá
tíma, að bæði þurfti kjark til
þess og trú á framtíð landbún-
aðar á fslandi. Þetta hafði Ól-
afur bóndi hvoru tveggja í eig-
in brjósti. Mér þykir nú á þess-
um tímamótum, þegar ævistarf-
inu er lokið hjá þessum góða
bónda í Brautarholti, gott að
minnast þess, að hann var ís-
lenzkri gróðurmold gagnlegur í
samstarfi og hafði þann metnað
vegna landbúnaðarins að hann
valdi sér stöðu framarlega í fylk
ingu bændanna með lífsstarfi
sínu og áhuga.
Við Húnvetningar söknuðum
Ólafs er hann færði búsetu sína,
því hann var þó orðinn í fremri
bænda röð, en okkur þótti þó
gott til þess að hugsa að hún-
vetnskur bóndi legði undir sig
Brautarholt á Kjalarnesi.
Vel farnaðist Ólafi í því, er
hann seldi Jóni Pálmasyni Akur
árið 1923. Það er góður kapituli
í sögu Húnvetninga. Ég held það
sanni líka, hversu störf Ólafs
reyndust oft vel á hans löngu
lífsbraut.
Ég hef í þessari stuttu minn-
ingargrein sent kveðjuorð —
brugðið upp nokkrum myndum
frá uppvexti og þroska Ólafs
Bjarnasonar í Húnaþingi og læt
þar staðar numið, er hann flytzt
á Kjalarnes. Þó vil ég að
nokkru minna á hversu gæfan
brosti við honum, er hann gift-
ist Ástu ólafsdóttur, prests í
Hjarðarholti. Það voru svo fal-
lega samvalin hjón, bæði að
glæsileik, virðulegri og hlýlegri
framkomu. Þeirra samstarf og
heimili hefur líka borið þess góð
an vott, að þau voru af góðu
bergi brotin, og höfðu fengið
gott uppeldi og þroska í heiman
fyigju.
Ég vil að síðustu segja þetta:
Ég er þakklátur lífinu fyrir að
hafa kynnzt æskuheimili Ólafs og
vináttu hans og manndómi,
og ennfremur því að hafa
kynnzt hinu fallega heimili
þeirra hjóna, bömum þeirra og
árangursríku ævistarfi.
Ágúst B. Jónsson.
Það var árið 1923, að í land-
nám Ingólfs Arnarsonar fluttist
ungur bóndi úr Húnaþingi.
Bóndi þessi var Ólafur Bjarna-
son, hreppstjóri í Brautarholti.
Það má segja að þessum unga
og glæsilega manni hafi verið
tekið opnum örmum á félags-
málasvæði bænda, svæðinu vest-
an Hellisheiðar og sunnan
Skarðsheiðar. Þrátt fyrir það,
að hann er öllum ókunnugur hér
sunnan lands, hleðst fljótlega á
hann fjöldi opinberra starfa,
fyrst í hans heimasveit, Kjalar-
neshreppi, sem hann tók strax
ástfóstri við næst á eftir Húna-
þingi, sem hann dáði alla tíð.
Fljótlega var hann kjörinn
hreppsnefndarmaður, hrepps-
stjóri, sýslunefndarmaður, og
mætti segja í öll þau opinberu
störf er hreppurinn þurfti í að
velja.
Fljótlega færðust félagsstörf
Ólafs út fyrir Kjalameshrepp.
Þar endurtekur sig sama sagan,
að í flest félagsmálastörf var Ól-
afur sjálfsagður. Kom þar margt
til, glæsimennska hans. Góður
skilningur á þörfum bænda,
festa hans til að halda vel á
rétti þeirra, hver sem í hlut átti,
samstarfshæfni og góður vilji til
að leysa hvert mál á sem far-
sælastan hátt.
Hér er talið fátt eitt af öll-
um hans félagslegu störfum: for-
maður Búnaðarsambands Kjalar
nesþings og Mjólkurfélags
Reykjavíkur, átti sæti áBúnað-
arþingi, fulltrúi á aðalfundi
Stéttasambands bænda, formað-
ur Landssambands bænda, þeg-
ar það var stofnað á sínum tíma,
en segja má að það hafi verið
forveri Stéttasambands bænda
og þegar bændur fengu yfirráð
og stjórn Mjólkursamsölunnar í
Reykjavík í sínar hendur árið
1943, var hann kosinn í stjórn
hennar fyrir bændur á félags-
svæði Mjólkursamlags Kjalar-
nesþings og átti hann sæti þar
fram á síðastliðinn vetur, er
hann baðst undan endurkjöri.
Ég, sem þessar línur rita,
þekkti hann bezt frá þessum ár-
um, þar kynntist ég kostum
hans, velvilja hans til að leysa
hvert mál á hinn bezta veg, en
halda þó fast á sínu máli. Það
stóð enginn einn, sem hafði Ólaf
í Brautarholti með sér. Ég vil
leyfa mér fyrir hönd þeirrar
stofnunar, að þakka honum hið
Framhald á bls. 17