Morgunblaðið - 15.04.1970, Blaðsíða 16

16
MORGUNSLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 115. APRÍL 1I9T0

Útgefandi hf. Arvakur, Reykjavik.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjöm Guðmundsson.
Fréttastjóri Bjöm Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Ami Garðar Kristinsson.
Ritstjóm og afgreiðsla Aðalstræti 6. Sími 10-100.
Auglýsingar Aðalstræti 6. Sími 22-4-80.
Áskriftargjald 165,00 kr. á mánuði innaniands.
I tausasölu 10,00 kr. eintakið.
APOLLO 13
A llur heimurinn fylgist nú í
** ofvæni með afdrifum
bandarísku geimfaranna
þriggja um borð í Apollo 13,
sem berjast við að ná til jarð-
air aftur eftir bilrmina, sem
varð í rafkerfi og súrefnis-
tækjum geimfarsins. Þegar
síðast fréttist var enn tví-
sýnt um hvernig færi. Vís-
indamennimir í geimferða-
stöð Bandaríkjanna í Hou-
ston vonuðust til þess, að
þeir James Lovell, Fred
Haise og John Swigert
mundu geta ient tunglfarinu
á föstudag á Kyrrahafi. Það
er von, sem allir jarðarbúar
bera í brjósti.
Bandaríkjamenn hafa sýnt
og sannað vísindalega yfir-
burði sína á sviði geimvís-
inda. Þeir hafa öðlazt aðdáun
allra fyrir það afrek, að hafa
semt menin til tunglsins og
heimt þá heim aftur heilu og
höldnu. Þegar menn gengu í
fyrsta sinn á yfirborði tungls
ins var brotið blað í sögu
mannkynsinis. Maðurinn var
ekki lengur bundinn við jörð
ina eina.
Það kostaði ekki aðeins
mikið fé að brjóta þetta blað,
heldur einnig mikið hugvit
og hugrekki.
Áhugi fólks á tunglferðum
Bandaríkjamanna náði há-
marki þegar Apollo 11 lenti
á Hafi kyrrðarimnar 20. júlí
1969. Þessi fyrsta lending á
framandi hnetti var svo ná-
kvæm og gekk svo vel, að
fólk varð agndofa af undrun
og aðdáun. Hið sama má
segja um lemdíngu Apollo 12
í nóvembermánuði síðast-
liðnum á Hafi stormanna. Þó
var fólk ekki eims undrandi
og áður og áhuginm ekki eins
vakandi. Menn voru farnir
að ganga út frá því, að vís-
indatæknin og leikni geim-
faranna tryggðu smurðulaus-
ar tunglferðir.
Þegar Apollo 13 var skotið
á loft frá Kennedyhöfða síð-
astliðinn laugardag var áhugi
fólks greimilega minni en við
fyrri tunglferðir. Klukkan um
9 að staðartíma í Houston að
kvöldi 13. apríl barst svo til-
kynningin frá Lovell, stjórn-
anda Apollo 13. „Við erum í
vandræðum," sagði hann.
Fólk varð þrumulostið. Menn
skynjuðu á ný þá miklu lífs-
hættu, sem tunglfararnir
leggja sig í.
Bandarískir geimfarar hafa
þó aldrei farið í grafgötur
um þá hættu, sem er geim-
ferðum samfara. Æðruleysi
og þrek áhafnar Apollo 13 er
fagur vottur þeirrar hug-
prýði, sem ávallt hefur ein-
kennt brautryðjendur. Banda
ríska þjóðin getur verið stolt
af þessum þremur sonum sín-
um.
Hugur íslendinga, sem ann-
arra, dvelst nú hjá þeim Lov-
ell, Haise og Swigert. Það er
allra von, að þeim verið borg-
ið, heilum á húfi, til jarðar-
innar aftur. En jafmframt
minnir hættan, sem blasir við
áhöfn Apollo 13, á fómfýsi
og æðruleysi þeirra, sem átt
hafa mestan þátt í því, að
mannkynið næði nýjum mik-
ilsverðum áföngum. Ný land-
nám sö'gunnar minna á þá
fullhuga, sem frá aldaöðli
hafa leitt mannkynið á nýj-
ar, ókunnar slóðir, hvort sem
þær heita Haf kyrrðarinnar
eða Fra Mauro, en þangað var
för Apollo 13 heitið, þó að nú
verði bið á því, að fyrstu
mennimir stigi þar fæti.
Hvað sem því líður hefur
áhöfniti á Apollo 13 skilið eft-
ir sig spor í hetjusögu mann-
kynsins.
Þátttaka í stefnumótun
¥Tm þessar mundir efna Sjálf
^ stæðismenn í Reykjavík
til 12 funda um einstaka þætti
borgarmála. Fundir þessir
em opnir öllum borgarbúum
og er markmiðið með þeim
að gefa almenningi kost á að
koma á framfæri hugmynd-
um sínum um málefni borg-
arinnar. Fundimir eru liður í
endurskoðun á stefnu Sjálf-
stæðismanna í borgarmálum
og með þeim er hinum al-
menna borgara vedtt tæki-
færi til að hafa áhrif á og
taka þátt í stefnumótun Sjálf-
stæðisflakksins í málefnum
Reykj avíkurborgar.
Með þessum fundarhöldum
villja Sjálfstæðiismenn fylgja
eftir þeim árangri, sem náð-
ist í prófkjöri Sjálfstæðis-
manna í Reykjavík er nær
7000 Reykvíkingar tóku þátt
í að velja frambjóðendur
Sjálfstæðisflokksins í borgar-
stjómarkosningunum. Borg-
arbúar eiga ekki aðeins að
taka þátt í að velja fram-
bjóðendur, þeir eiga ednnig
að móta stefnu Sjálfstæðis-
manna í borgarmálum, þá
stefnu, sem frambjóðendur
þeirra munu svo berjast fyr-
ir í kosningunum og að þeim
loknum.
Fundarhöldin þessa dagana
eru því liður í víðtækri við-
leitni Sjálfstæðisflokksins til
þess að koma á í flokk.sstarf-
inu virkara lýðræði en verið
hefur og aukinni þátttöku
Fangelsisdómarnir
í Grikklandi
Síðustu rétt&rhóldunum í Grikklandi
er nú lokið og dómar hafa verið upp
kveðnir. Af ?4 sakborningum voru þrír
sýknaðir algerlega, effllefu fengu skil-
orðsbundna dóma, en hinir tuttugu voru
dsemdir tiil fangelsdsvistar, einn þeirra
Dioniyssios Karajorgas fyrir lífstíð, en
sumir aðrir í allt að átjón. ár. Áður en
dómarniir voru upp kveðnir böfðu ýmsir
óttazt að Karajorgas og a.m.k. tveir aðr-
ir yrðu dæmdir til lífláts og sumir eru
nú þeirrar skoðunar, að sú mikla andúð
og reiði sem réttarhöldin vöfctu utan
Grikklands hafi átt sinn þátt í að sú
varð ekki raunin. Fjölmargir áhrifa-
menn utan Grikklands hafa tjáð sig
um dómana, þar á meðal í Bretlandi og
í Þýzkalandi og eru þeir ekiki að skafa
utan af vanþóknun sinni.
En réttahöldin vöktu ekki aðeins
andúð manna, heldur og undrun.
Þar á ég við að óvenjul'egt er
í einræðisríki að sakborningar fái að
taka til máls fyrir rétti, þar sem allur
framburður er venjulega skipulagður til
þrautar fyrirfram. Flestir hinna ákærðu
lýstu því yfir að þeir hefðu verið pynd-
aðir til að gera játningar og verjendur
gengu drengilega fram í að styðja skjól-
stæðinga sína og voru ekki aðeins mála-
myndaverjendur og páfagaukar stjórn-
arvaldanna. Svo virðist sem efckert hafi
af saksóknara hálfu verið gert til að
þagga niður í sakborningum er þeir
lýstu þeim pyndingum, sem þeir kváð-
ust hafa sætt í fangelsinu og er það eitt
út af fyrir sig athyglisvert rannsóknar-
efni.
Pyndingar á mönnum, sem ekki geta
varið hendur sínar hljóta jafnan að
verða til að vekja reiði og viðbjóð á
því stjórnarfari sem lætur slíkt við-
gangast. En það er naumast launungar
mál að slíkar aðferðir eru ekki aðeins
iðkaðar í Grifcklandi nú, og í kommún-
istaríkjum. Þær voru stundaðar þar áð-
ur en herforingjastjórnin hrifsaði völd-
in. En viðhorfin eru fljót að breytast:
þá þótti mönnum það stundum huggun
harmi gegn að þá áttu í hlut fjendur
„lýðræðisins“. Ég dreg stórlega í efa að
pyndingar fyrrverandi „lýðræðisstjórn-
valda“ í Grikklandi hafi vakið eins
mikla athygli í þá tíð. Hitt þarf eng-
um að koma á óvart að misþyrmingar
séu jðkaðar í Grikklandi nú og af sýnu
meiri hörfcu, þegar hreinrælktuð einræð-
isstjórn heldur um taumana.
Rétt er og sjáUsagt að móbmæla réttar
höldum og hörðum fangelsisdómum og
pyndingar eru aliltaf fordæmanlegar. Á
hitt ber að líta og því hafa ýmsir gleymt
— þótt það afsaki ekki pyndingar á
neinn hátt — að sumir þeirra manna,
Georges Papadoupolos.
sem fyrir réttinum voru nú í Aþenu,
hafa gerzt brotlegir og sumir um alvar-
leg afbrot. Á því hvort um hreinar póli-
tískar ofsóknir er að ræða eða réttar-
höld yfir sakamönnum standa yfir, verð
ur að gera nokkurn greinarmun, en á
því hefur vissulega orðið nokkur mis-
brestur. Svo virðist sem það sé komið
í tízku að mótmæla réttarihöldum í
Grikklandi, og skiptir þá ekki máli
hvaða sakir eru bornar á álkærðu. Þetta
tel ég varhugaverða þróun til þess eins
fallna að draga úr áhrifum réttmætra
mótmæla.
FÁRÁNLEG YFIRLÝSING
PAPADOUPOLOSAR
Um ástand mála í Grikklandi aðöðru
leyti er helzt að geta mjög forvitniiegr-
ar yfirlýsingar forsætisráðherrans Ge-
orges Papadoupolosar fyrir síðustu helgi
þar sem hann boðaði að stjómin ætl-
aði að gera ýmsar ráðstafanir er mið-
uðu að auknu lýðræði í landinu. Ge-
orges Papadoupolos las síðan tilkynn-
inguna og er hún fáránlegasta
plagg, sem stjómin hefur iátið frá sér
fara mánuðum saman og er þá væntan-
lega mikið sagt. Hann sagði að upp frá
þessu mætti ekki handtaka borgara
nema handtökuskipun hefði verið gef-
in út, en hnýtti því þó aftan við að
þetta næði vitaskuld ekki til þeirra,
sem að mati yfirvalda befðu í frammi
áróður gegn stjórninni. í öðru lagi að
lögsaga herréttar yrði takmiörkuð þann
ig, að hún næði aðeins til hersins — og
mála er vörðuðu öryggi ríkisins. Rús-
ínan var þó, að Papadoupolos sagði að
nú yrði funda- og málfrelsi algert í land
inu — þó myndi verða fylgzt með því
að það yrði ekki misnotað. Ekki er vafi
á því að stjórnin mun nota sér sveigjan
leika og teygjanleika þessara ráðstaf-
ana í rílkum mæli.
h.k.
Salt-fundir hefjast
að nýju á morgun
Vímar/borg, 14. aipriíll NTB. AP.
FULLTRÚAR Bandaríkjanna og
Sovétríkjanna á SALT fundun-
um, um takmörkun á smíði eld-
flauga og kjamorkuvopna eru
komnir til Vínarborgar, en þar
hefjast fundimir á morgun,
fimmtud. Af hálfu Bandaríkja-
manna verður aðalfulltrúi Gerard
C. Smith, sendih., en Vladimir
hins almenna borgaira í á-
kvörðuoum flokksinis. Þessir
fundir hafa því meiri þýð-
ingu en í fljótu bragði kann
að virðast og eru borgarbúar
hvattir til að taka þátt í
þeim og þar með í mótun á
stefniu Sjálfstæðiisimannia í
mátefnum höfuðborgarinnar.
Semjonov, aðstoðarutanríkisráð-
herra verður frá Sovétríkjunum.
Stjórnmálafréttaritarar í Vínar-
borg segja að hæfileg bjartsýni
ríki fyrir fundina, en álitið er
að viðræðurnar muni standa með
smáhvíldum næstu tvo þrjá
mánuði.
Srri'iitlh isalgði vlið koimiuinla ®L1
Víniaubangair, iað fluindiilriniir í Hlell-
siinfci Ihdfðiu laiðeiinis varliið >uinídár-
búnirag'uir að öðru meira, en hæf-
ust inú fyrir alvörtu. Semijonov
lét í l'jós ámæiggiu möð alð við-
ræiðluinnar gaötiu fairlilð fnaim í Aulst
'Uiriník'i, eiinlkum vaginia þesis iaið
Auistiuirir'ílki ’liagði álhiarzfllu á að
fyiligja 'hliiu'tllayisisgtieifiniu.
í Mosfcvu siaigðii Leonlid Biriezlh-
miav, flllofclksl'aiðtogi, ia@ SOvét-
mamn vomulðiuist tlill áð mlá ákyin-
saimilleigu aaimlkoimiuBaigi uim tafc-
mörkuin á smóðli fcjiarinioirlkuiv'oipnia.
Hlanin kvaiðlat þeinnaæ ákoðlutniar
að SALT-'viðræðiurntar gætu boir-
ið dirjúgan ávöxlt, ef Biandarílkja-
manin sýintdiu saniman aaimiatiainfls-
viljia.
Aðalfundur
bifreiðasmiða
AÐALFUNDUR Félags bifreiða-
smiða var haldinn nýlega að
Hótel Sögu. Á síðasta ári gekk
félagið úr Landssambandr iðn-
aðarmanna og gerðist aðili að
Málm- og skipasmíðasambandi
íslands og er félagið nú aðili að
lífeyrissjóði innan M.S.f.
Þá er félagið búið að segja
upp núgildandi kaup- og kjara-
samningi við vinnuveitendur frá
og með 15. maí 1970.
í stjórn voru kosnir: Magnús
Gíslason formaður, Ásvaldur
Andrésson varaformaður, Hrafn
kell Þórðarson ritari, Eiríkur
Ólafsson gjaldkeri, og Jóhannes
Eliasson vararitari