Morgunblaðið - 15.04.1970, Blaðsíða 21

MORiGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 16. APRÍL 1870
21
Stjórn Laxeldisstöðvar ríkis-
ins í Kollafirði bauð s.l. laugar-
dag alþingismönnum að koma í
Laxeldisstöðina til þess að skoða
útbúnað þar og kynna sér starf-
semi hennar. Fara hér á eftir
upplýsingar um stöðina frá
skrifstofu veiðimálastjóra. Lax-
eldisstöðin hefur, sem kunnugt
er, lagt aðaláherzlu á uppeldi
laxaseiða í göngustærð og eru
nú í stöðinni um 150 þúsund
seiði, sem hafa náð þeirri stærð.
Hefur framleiðsla gönguseiða far
ið ört vaxanði nú síðustu árin.
Auk þess hefur stöðin alið upp
urriða og bleikju og eru nú í
stöðinni m.a. um 140 þúsund
bleikjuseiði, sem eru að byrja
að táka fóður.
Byrjað var að reisa eldisstöð-
ina árið 1961, og var hún
miðuð við aðstæður eins og þær
voru þá. Skyldi aðaláherzla
lögð á framleiðslu gönguseiða af
laxi, en til þess tíma höfðu
laxaseiði verið alin sumarlangt
og þeim síðan sleppt í árnar.
Ráðgert var, að hin nýja eldis-
stöð skyldi ala seiðin í göngu-
stærð, og myndi það taka tvö
Frá heimsókn alþingismanna í Laxeldisstöðina í Kollafirði.
Laxeldisstöðinframleiddi
þúsund seiði sl. 3 ár
aðshlua
slepptra
Alþingismenn heimsækja
Kollaf j ardarstöðina
til þrjú ár. Var það því nýjung
að ala seiðin áfram yfir vetur-
inn, en við það sköpuðust mi'kl-
ir erfiðleikar, þar sem reynt var
að ala seiðin sem mest utan
dyra, eins og algengast var þá
erlendis.
I áætlun um kostnað við að
reisa eldisstöð í Kollafirði frá í
júlí 1961 var gert ráð fyrir að
reisa eldishús með útiaðstöðu til
fiskeldis, eins og áður segir, og
hagnýta hús, sem voru á jörð-
inni Kollafirði. Áætlað var að
koma upp eldisaðstöðu fyrir 7.8
milljónir króna, en af þeirri
upphæð var áætlað að kaup að
stöðu fyrir stöðina myndu kosxa
um þrjár milljónir króna. Náði
þessi áætlun til áranna 1961—
1964. Þegar reynsla var fengin
á því að útieldi hæfði ekki
fyrir íslenzkar aðstæður, var
nauðsynlegt að koma upp að-
stöðu til fiskeldis innanhúss fyr
ir smáseiði að vetrarlagi, og
var 1965 gerð ný fjárhagsáætl-
un fyrir árin 1966—1970, að
upphæð 35.6 millj. kr. Var í
þeirri upphæð áætlað að greiða
því sem næst upp skuldir stöðv-
arinnar og skyldi tæplega þriðj
ungur þeirrar upphæðar fara til
nýbygginga.
í hinni nýju áætLun var gert
ráð fyrir að reisa nýtt eldishús,
400 fenmetra að flatarmáli, 460
metra langa vatnsleiðslu og íbúð-
arhús. Nýtt eldishúa hefur verið
reist og vatnsleiðsla, svo sem
kunnugt er, en íbúðarhúsi hef-
ur ekki enn verið komið upp
vegna þess, að fjárveiting til
þess hefur verið skorin niður.
Á síðasta áratug haf a, sem kunn
ugt er, orðið örar breytingar á
verðlagi til hækkunar og hef-
ur það leitt af sér, að kostnaður
hefur orðið meiri heldur en áætl
anir gerðu ráð fyrir.
Til ársloka 1968 hafa útgjöld
við Laxeldisstöðina í Kollafirði
verið 40,6 milljónir króna. Bygg
ingarkosnaður nemur um 18
mililj. kr. og eru þar meðtalin
kaup á jörðinni Kollafirði <>g
rekstrarkostnaður nemur tæp-
lega 12 millj. kr. í upphafi var
ætlunin að reisa stöðina fyrir
lánsfé og var það gert framan
af. Vextir og afborganir hafa
numið nær 8 millj. kr. og annar
kcstnaður hefur verið nálægt 3
millj. kr. Ríkissjóður hefur lagt
fram tæplega 26 millj. kr., skuld
ir stöðvarinnar eru um 12 millj.
kr. og beinar tekjur hafa num-
ið um 3 milljónum króna til árs-
loka 1968.
Laxeldisstöðin hefur fi'amleitt
síðustu þrjú árin 448 þúsund
seiði, þar af 236 þúsund göngu-
seiði ^f laxi, 157 þúsund sumar-
alin laxaseiði, 55 þúsund bleikju
seiði af ýmsum stærðum og um
% tonn af bleikju til matar. Auk
þess hafa verið seld frá stöð-
inni laxahrogn, bleikju- og sjó-
birtingahrogn.
í Laxeldisstöðini hafa farið
fram tilraunir og rannsókna-
starfsemi. Tilraunir hafa m.a.
verið gerðar með gildi fiskfóð-
urs með það fyrir augum að
geta framleitt fyrsta flokks fisk
fóður nér á landi. Standa slíkar
tilraunir nú yfir í stöðinni í sam-
vinnu við Rannsóknastofnun
fiskiðnaðarins, og sér dr. Jónas
Bjarnason, efnafræðingur um
samsetningu fóðurblandna, sem
reyndar eru við þessar tilraun-
ir.
Veiðimálastofnunin hefur síð-
ustu fjögur árin merkt nær 22
þúsund gönguseiði af laxi í stöð
inni, sem sleppt hefur verið í
tjarnir hennar og þau síðan
gengið í sjó. Er það m.a. liður
í alþjóðlegri samvinnu laxveiði-
landanna. Hefur það verið gert
til þess að afla upplýsinga um
ferðir laxins um höfin og hér
við land svo og að fá vitnesEkju
um, hve margir laxar að hundr-
til, miðað við tölu
gönguseiða, skila sér
aftur. Hafa komið fram ýmsar at
hyglisverðar niðurstöður af
þeim merkingum. Eitt merkt
laxaseiði kom fram við Vestur-
Grænland sem tveggja sumra
lax í sjó og annar við Færeyjar.
Laxinn virðist flakka meira í
aðrar ár en heimaá sína hér á
landi, heldur en almennt hefur
verið gert ráð fyrir.
Þá hefur verið sleppt ómerkt-
um gönguseiðUm í tjarnir við
fjöruborðið í Kollafirðii, og hafa
þau gengið til sjávar á árunum
1963-1968. Einstöku ár hefur ver-
ið sleppt frá 300 og upp í 18000
ómerktum og merkum göngu-
seiðum að vori til hvert ár, en
á árunum 1965—1968 var sleppt
frá 11300 til 12000 gönguseiðum
nvert vor og á árunum 1967 og
1968 var meira en helmingur
þeirra merktur. Endurheimtur
hafa frá 1966—1969 verið frá
203 laxar upp í 704 laxar á ári.
Alls hefur á þessum árum verið
sleppt 52800 gönguseiðum og
þar af nær 22 þúsund merktum
eins og fyrr segir, eða 42 af
hundraði og af þessum seiðum
hafa 1780 laxar skilað sér aftur
í Kollafjarðarstöðina enn sem
komið er eða 3,4 af hundraði.
Nú skilar sér aftur nálægt einn
merktur lax á móti þremur
ómerktum, þannig að nefnt
hundraðshlutfall ætti að vera
töluvert hærra heldur en hér er
nefnt, ef öll gönguseiðin hefðu
verið ómerkt. Ber að hafa þetta
í huga, þegar endurheimtur á
laxi í Kollafjarðarstöðinni eru
skoðaðar.
Þá er einnig mikilvægt að
gera sér grein fyrir, að náttúr
legar sveiflur í laxgöngum eru
töluverðar frá ári til árs, 9em
einnig hlýtur að koma fram í
endurheimtum á laxi í Laxeldis-
stöðinni í Kollafirði. Slíkar
sveiflur þekkjum við ekki hér
á landi með tilliti til veru lax-
ins í sjónum, og eru því göngu-
seiðasleppingar í Kollafirði
mjög mikilvægar til þess að fá
vitneskju um þetta efni. Það er
allt of snemmt að draga meiri-
háttar álykanir af þeim endur-
heimtum, sem þegar eru fengn-
ar. Mun þurfa að sleppa seið-
Um í eldisstöðinni og endur-
heimta þau eftir sjávarveruna í
10—15 ár áður en sæmilega á-
reiðanleg mynd fæst af endur-
heimtum þar.
1 stjórn Laxeldisstöðvarinnar
eru Guðmundur R. Oddsson, for
stjóri, Jón Sigurðsson, ráðu
neytisstjóri, Sigsteinn Pálsson,
hreppstjóri, Svanbjörn Frímanns
son, bankastjóri og Þór Guðjóns
son, veiðimálastjóri, sem erjafn
framt framkvæmdastjóri stöðv-
arinnar. Stöðvarstjóri Laxeldis-
stöðvarinnar er Sigurður Þórð-
arson og ráðunautur stöðvar-
innar í fiskeldismálum er Áke
Háikansson. Verkfræðingur stöðv
arinnar er Guðmundur Gunnars
son.
Jakob V. Hafstein, lögfræöingur:
Á öndverðum meiði
við veiðimálastjóra um
Kollaf j arðar stöðina
SÍÐASTLIÐINN lauigardaig birt-
ist í sijónvarpániu alllainigt
fréttiaiviðtal við veiðiimá la®t j óra
Þór GulðjónjsisiO'n í saimbamidi við
gaigmirýni þá, seim birzt hefur í
Mongumiblaiðimu að umdiamförmu
um þetta marguimræidda rilkiis-
fyrirtæki. Gætti í víðtali þeisisiu
mjöig miilkillar ómiáikivæimmi í svör-
uim veiðiimál'asitjóra, bæðii varð-
amdi seiJðiaisiölu frá stöð'inmi (þ. e.
árssölu) svo og einmiig aftur-
kiomnu á sleipptuim sjógömiguiseið-
uim í stöðimmi, rekstursikoistniað,
byigginigu stöðvarinmiar o.fl.
Hádeigisútvarpið á summudiaig-
inm síðaista greimdi sivo frá
taisnsóikin náðberra oig al'þinigis-
mamma til stöðvarinmar í boði
veiðimálasitjóna, en slílkir hafa
starfshœittir hams verJð á uindam-
förmiuim áruma, þeigar Kollafjarð-
arstöðiin hefur verið gaignrýnd af
mér oig fleiruim, em vedðdirniála-
stjóri hims vegiar látið þögn'ima
að öðru leyti sikýla sér og forð-
azt að ræða miál þeœi raumlhæft
á oipimiberiuim vettvamigi.
Sýnánigar á Kollafjarðarsitöið-
bmi í góðu veðri og vi® vel umd-
irbúmar og góttar aðstæðiur geta
verið v'eiðiimálaistjóra bæði til
nioiktours giagns og jiafnvel
ámæigju í sivipinm, en þær duiga
slkaimimt, þsigar til lienigdar læitur
og málin brotin til mergjar.
Þessiar sjiómvarps- og útvarps-
fréttir igefa mér hins vagiar til-
efinli til þess að eyða nidklkruim
orðum á veiðiimálastjóra Þór
Guðjómisisiom, áiaamt uimimiæluim
bamis uim mig við alþmgiismnenn,
einidia hefi ég niú uim alllamgt
skedð látið hanm og Kollafjarð-
arsitöðinia í friði.
Samnleikiurimn er sá, að fyrir
fiimim árum ger'ðd ég mér ljósia
'greim fyrir því, að Laxeldisístöð
ríkisims í Kollafirðd var að mínu
viti vonlaust fyrintæki umdir
stjórn Þórs Guiðjómisisomia.r. Sfcipu-
laig dg uppbygígdng stöðvarinmiar
var fráleáitt, vatn ómögt, miangmýtt
og af þeiiim sötouim varhugavert,
enigar niauðsyr.ileigiar fiistoirætotiar-
tilraiumiir eðia fiisikieldiistilrauiúr
gerðar, siem gagn væri að í fraim-
tíðimmi, tovaið þá fiisteakymbætur
eða ranmsótoniir á fistoasitofnuim
og byigigimgark.ositma'ður og retestr
arteoistmiaðiur fram úr öllu hófi.
Stjórn sitöövarinmiar var rainig-
leiga uppbyggð, með stjórniarfoa’-
imianmii sem friaimikvæmdiasitjóra
um ieið, í hjáverkium við veiði-
má lastjórasta rfið, sikortur á
þetokiimigu og kuinnáttu og enigim
fiaistmótuð framtíðanstafma ásamt
mörgu fleiru, sem ábótaivamit
var.
Veiðimálaistjóri hefur allan
þeninain tímia kosið þögmiinia sér
til vamiar og befur orðið býsma
vel átgienigt í þeim etfnuim, ásiamt
allis tooniar sýniiragum á stöðimmi,
blaðaviðtöium og sjónvarpsfirétt-
uim, allt fram til daigBins í diag.
Mundi ekki veiðimálastjóri
vilja, ásamt mér, fá að ræða
þessi mál í sjónvarpinu í þætt-
inum „Á öndverðum meiði“?
í Morgunblaðiniu að umdiain-
förniu hiafa birzt allmiairgar igrein-
ar um Laxieldiisistöð rítoisiimis í
Kollafirði. En nú er það eitoki
óg, eða aðrir þeir fjarstaddiir
þeisisum ríkisrekstri, sem kvatt
hafa s'ér hljóðis um þanraan von-
arpaninig veiðimálastjóra —
Kollafjarðarstöðima. Nei — ektoi
aldiedlis. Þáð er fyrrverandi
stöðvarstjórí í Kollafjarðarstöð
inni og starfsmiaiðuir þar um sex
ára skeið, sem toveður upp úr
um í’iáðsmieninistou Þórs Guðjóns-
soiraar að em'diamum í Kollafjarð-
arstöðiimmi, oig það er lítoa Þór
Guðjónissiom sjálfur, ásairnt öðr-
uim stjói’miarraefnidianmöninium
Koll'afjarðaisitö'ðvarinmiar, sem
viðuiteeminiir í gi’ein í Morgum-
blaðinu hiinrn 14. miarz sl. í
veruleiguim atriðum þá gagmrýnd,
seirn óg„ ásam.t fleir'Um, hefi við-
'hiaft um þeraraam dæmalausa rík-
isrefcstur á undainförnium áruim,
uirad'ir stjórn Þórs Guðjióinssiomiair,
svo sem miteinm seiðiadiauíða,
sjútedóma í fiski, ónýtar jarð-
vegistjarndr, slyis og mistöte.
Er ekki nofckur von til þeas að
veiðiimiál'astjóra sé órótt imman-
brjóstis? Ég Skil mamrainm mæta
vel.
En það er lítoa ýmislagt fleira,
s°m nú iiggur loikisiimis á borðimu,
óvefiengijiainlega, þrátt fyrjrmargs
komiar bletoteingar og leymidir
veiiðíkniál'astjóra við fraimam-
greindri gaignrýni á umidamförn-
um árurn. Vil ég í því sambamdi
minmia hainm á eftirfamamdi:
1. Siaim'k'væimt hamis eigiim upp-
lýsingium var tooisitn'aðurimn við
Kollafjiarðarstöðúnia í áirslok 1968
toominm upp í 40,6 mi.lljómir og
mieð fjárveiitingu á síðuBtu fjár-
löigiuim verður iþessi uippihæið senm
k'cimiin. uipp í tæpar 46 málljómir.
Og svo er þessi ríkiisBtiarfismiaður
sýknt og heilagt að tala um fjár-
sfaort. Þetsisi uppihæð jiafmgildir
því að hæigt hefðd verið að reisa
uim 20 m.yndairlegiar klak- oig
eldiEissitö'ðivar viðls vegar um
laindið.
2. Veiðimálastjóri hélt sýnirngu
á Kollafjarðarst'öðimini fyrir al-
þimigiismiemn sl. lauigardiag. Sagði
veiðimálaalijóri aLþingismiömLnium
fná þvi, að undamfarin tvö ár, að
miinniBta kioót.i, hefði stöðim sjálf
eitoki fEngið næigan klaklax,
vegmia lélegrar en'diurheimtu í
stöðima? Sagði hamrn þeim líka
frá því að seiðasa.la frá stöðiinmi
fæiri S'íirnimhteamdi, fyrst og fremist
veigna þess, að memin viifBiu ekkert
um„ hva'ða fii-toastofna þeir væru
að kaiupa þaðam? Sagði hamn
þiiim líteia frá því að endur-
heiimtiunnia-r í stöðinni væru umdir
2,5% af laxi, sem semnilega er
heiimismiet í léleigri einduriheimit-
urn til kkik- og elddisstcíSiva. Sagði
hamin þeim kairiri toi frá fiwrastku
plaistleiðsLunni, sem lögö var
upp í Esju til að reyna að
tryglgja vatmisrcnrasli til stö’ðvair-
iniraar, en eftir sieim áður þyrfti
nœ'turvörzlu (u.þ.b. 200 þús. á
ári) v agna hættuinmar á því að
vatiniiiremmislið stiflað'ist. Sagði
hann þeiim frá því, hver telur
emdmribeimturmiair í stöðina, því
að engiran rafmagnsteljari er
þar fyrh’ herad.i, Saiglði hanm þeim
fná seiðaidaiuð'amuim í stöðinni?
Skýrðli hamm þaáim frá eimibverj-
um menkdliegum fisfcirsektartil-
raumum, fkteaie'ldi eða fistoakyra-
bótuim? Laigði haran fram raoikkra
dagltaclk (jcnuriraal) yfir reikistur
stöðvariinnar í geigmiuim árim, sem
visiauLeiga er skyldia að faera ná-
tevætmlegia. Mirantist haran noiklk-
uð á fóð.urt i 1 raunh’ ? Steýrði hainin
teianmistoi allþjRigáismiöinmuim oig ráð-
herrum fré því á laugiairdiagimn
hiinin 11. aipríl að afuir'ðiasal-
am (sieólðaisiala) væri etoki niema
800 þúsumd krónur á ári (sam-
kvæmf síðasta frumvarpi til
fjáirlaiga) oig þá um leiið, hvem-
ig hæigt væri að refca 40.6 miilljón
króna fyrirtæki á slílkri tekju-
Framhald á bls. 24