Morgunblaðið - 16.04.1970, Blaðsíða 24

24 MORGUNB LAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 16. APRÉL 1»70
Hafstraumar og hafís
í N-Grænlandshafi —
EFTIR nokkufma ánatuiga Wý-
V'iðnisskeið vökjvuiðufm við ís-
Jetmdintgair skyrbdtl'ega til meðviit-
«md«ur ufm, að við láfxiim í harð-
býltu lasndi í oágriemrm hdms
„fomma fjamda", hatfíssimis, sem á
seiinrustu árum gerðd stkyinidiilliega
ámás að nýj-u alð sfcröndutm iamds-
áms, fýffiti flóa og fórðd við Narð-
’urlamd og lágðd jafnved ieið símia
suðuir með Austfjörðum.
Bnda þótt segja miegi, að við
stöndium að mdlklliu lleyti ráðíþroita
gBsgmvant öflium méttúirummar,
gerdr þó mútíimiatæfená okfcuir
kSeift að diraga úr þeim erfið-
Ileikum, sem hatfíakomiur kumma
að vaMa okfcur. Það var því
eðlfliegt, að menin taelkj'U að veillta
þvi fyrir sér, hvort haegt væird að
segja fyrir um hafísikamiur. Þainin
iig h.atfa okfcar ágætu veðluirfræð-
ingar, eimis og t. d. Páll Berg-
þórsson, sýnt þessu miáli mikdmm
og lofsveæðam áhuga, Sem kuinin-
nrigt er, var hér á sáðasta árá
haidim sératök hafísráðisitefna,
þar sem fjallliað var um hatfís-
komur á breiðum gnumdveffilli.
Leiitiazt var vdð að varpa Itjósi á
þá þærtti, sem átordtf kumma að
bafa eða eru nátenigdir mymrium
og úrttorei'ðshi íssnms, svo sem
vinda, hafstrauma, hitaskipta
lotfhs og sjávar á hverj uim tíima
og lainigtíima veðuirtfairábreytiinigar.
Niðursrtöðúr ráðisbefniu‘ ntmar voru
imeðal aminars þaer, að aflíldr þessir
þærttir hafi sín átoritf, verkamör
þeitnra séu samofniar, og þvi megd
efcki eimibMnia um of á neinm eim-
etaífcam þessara þátita. Sérstök
átoerMa var lögð á maiuðsiym þess,
að fna/m fari aufcim gagnasöfmun
og sitiónauikniar ranmsókndr, em
þær voru að ffliestra dómi foæ-
eendur þess, að uimnrt sé að geira
áreiðamlliegar spáx um hatfíekomu
hér við lamd.
í blaðaskriftum og viðtöllum í
öðnunm fjökndðftum lamdísáms hetf-
tnr að umdatnfönnu vertið rærttt um
harfísflieysiíngu í Norður -Græm-
lamdshaifi sáðatri hllulta marzmán-
aðar og tiigátur settar fnam um
orsok hemniaæ og aiffleiðáinigu. Tid
ftnóðfeiilkg þeám, sam átouga toatfá
á etfndmiu, þykir okkur réltit að
gera greán fýnir því toelzta, sem
virtiað er uim hatfsrtirawmia og srjó-
gerðdr á þessu svæðá, þórtrt sú
þeflcking sé vissuilega emgam veg-
inm tæmiamdd, og srtákflia verðd á
srtnmu í sbustttri blaðaignedm.
Narðajir-Græinilomdstoatf takmiairk
aat í mionðini atf nieðamsjávarthirygg,
sem nefnist Nansen hryggur, og
gemigur fré morðlamverðum Svall-
baæða til Græmliamids. Jam Mayem-
htryggUiTÍinm eystri sfciflur Græm-
lamidstoatf frá Naregtslhatfi að suð-
aiuigtiain, og aranar neðtamsjávar-
torygguir, sem li'ggur tdl vesltuirs
frá Jam Mayem, nayndar aJður-
tiakmönk þess og gnedmár það frá
ístaradahafi. Vesfcumtiakmiörkjn eru
3vo að sjáltfsögðu austurstirönd
Græmiliamds.
Tvedr aiðallha f str aumar náða
miesltu ulm ásrtamd sijávar í Noæður
GræráaradshafL Anmar þeirra,
A-G’næraLandssbraumiuiniinm, felflur
suður með austuirströmd Græm-
lands. Homium fyligir kiufldd og ís.
Himm, Vesfcur-Svaflbair0astrauim-
urtatt, fikytuæ tfflttöliul'ega hlýjam
og sellfcuríkaffi ajó úr Noregshaf.
nonður mieð vestuinsfcrönd Svafl-
barða. í ausfcaraveinðu Græmflamdis-
toatfi, máildá Jan Mayem og Svall-
bairða. er hanm yfirtoorðssrtraiuim-
ur, og það eimmiig „síðast á góu“,
em greiimar úr homiuim sveáigja til
vesturs og suðurs og sökkva
sumipant umdár íshiatfssjódinm í
Austur-GraeraLamdsisrtrauimmum. I
sumimamiverSu hatfdmiu náiaegt vesrt-
ari Jam Mayen -hryggniuim Iiiggja
aiftiur á miótii StnaumkvisLar tdfl
austurs (Jam Mayem-stnaiumur)
úr BMSburjaðiri Auærtur-Græm-
Lamdsstinauimisims. Yfinborðisstnauim
ÆBrmir myndla þantnliig tortkngrés, er
stetfmir andsæfllis. í máðju hvirtf-
SLsdine er hinm kaMi -og seJrturíki
djúpsjór oæöt yfinborðd, meðal-
eðlíisþymgt sjávaækn® verðutr þar
miest og sjávarborðiið stendur
diægst í samræmi við sfcnautm-
Stefraur, sem í útítoafimi eru toáðár
sraúmdmgli jarðar.
1 efsrtu iHögum Narður-Gmæm-
fliamdstoatfs eru þvi tvær aðbdbjó-
gerðúr: ísibatfbsóór vestaramiegdm
og Atlantssjór austanmegin. Að
summainagi er toitaistig í kjarna
Atlantssjávarins allt að 5° og
sefllta 35,0—35,1%., em í ytfirborðls-
Lagirau venðlur sellltan mium fliæigrá
á þeirn ámsrt.ima. SíðLa vertmar er
þó yfíkiborðlsseffltia þessa sjávar
nknlllega 36%. og hátastig 2—3*,
saimamber aftlhfuiglainlir Heflfliand-
Hameemg og Nansemis smemrna á
þessari öM. tshatfssjórknm ekn-
kemmást af rojög lágu hátast'igd
(ucm — 1,8" í kjamna pólstraiuime-
ims) og lágri sefttu.. Þykkrt pól-
sjávarins í Austur-Grænlands-
Stmaiuimraum er 150—200 m, en
þar fynir neð'am teflcur við nokk-
ur bumdiruð mertxa þykfct miidlaliag
atf seflituiríkari og hllýrri ejó
(0—1°), serni uippnuinmiinm er úr
þeöm gnöimum Svalbarðastnauims-
ima, sem beygja tdíl vesitiuffB í
morðamiverðu bafimu, erime og fynr
segir. Neðán þessa m'ilLiÐiags er
svo hlimm toaldi ag seLtiuriki bortm-
sjór Nonðuirhaifls.
í fynrö greám höftum við ræfct,
hvemnflg fcaldð er, að djúpsjávar-
og botn'sjávarmymdum fa-ri fnam
sáðflia vetinar í etmaiuimtoviirfliinum
í Norður-Græmftaindisfhiafi, þar
sem selturíkiur AtJianitssjór bfllamd-
ast seffltumiimmi ísihaPssjó og kólm-
ar niður umdir —1*. VertrarkæJ-
img þessí betfst við yfirborð og
niær að lobum mdður í djúpillög og
jiatfnivelt ftíD. bótmls. Sllík llóðnétt
bllöndum eð)a lóðréfctir sbriaiumiar
eru þó mikfllu hægami en Stmaum-
renincslli í eiigiinöiegium itoafstnaum-
uim, semn eru Lárérttir. Bn djúp-
sjávar- og botrasjávainmyndiuiniin,
eem eininiig er rtiafllim flana fnam á
öðmum svæðuim Norðuatoaifs, t. d.
i hatfimiu siuinmiain Jan Miayem,
Leálðiir tiil aufciininiar torimg’rásar í
dýpstu sjávarlilöigum, með því að
bortrasjórmn bemst nmeð lánérttuim
stnauttmuim úít atf mymduiniairsvæð-
iniu. Nú er Noríðumhatfið auðvirtað
ekkd tofcað iranitoaf, og endiuirmýj-
um fer affallega fnam mieð þvi
■mióitd, að batrasjórdmiii stneymiir út
úr hafánu, suimipaint í Norðlur-
ÍShaifið, ag sumpiaint í AtLanlbs-
toatfið uim surMiiin miiflfld ísfiiandis
og Græmrtiainds og ísftamds og
Fæmeyja. Rammeókndr og mæling-
ar síðtelbu ána bemda eómdreigið
táll þess, að botinisjáviarremrasildð
tdfl suiðuirs sé mum meira en það
sam berist í Norðúr-íáhiatfið. Að
edinlhverju Leyttd blandiast botn-
sjómimm edmmig etfiri sjávairflögium,
Þaranég bemitu namrMSÓkmör, sem
nonskd prófessoríinm Mosby gerðá
á efinnivið, sem satfraað var í siuran-
anverðu Nomeg^hatfd (veðtumait-
hugamastjöðfimnd M), til þess, að
vegraa aðstneymiis botmisjávar á
vtesum ánstámiuim fætrðluisrt jatfln-
hlirtiaflfiniur i dj'úpiögum á þessu
svæðd rg>p á við um málæglt 26
meltria. em á öðmum tímum færð-
ust þær atffcur dýpma vegna
Möndnínar ofam firá við tolýnrá sjó,
þegar ærtflia mátti, að dmægd úr
aðsbneymömu. Hing vegiar verður
það að tiefljaisrt með mdkJium óflök-
indiuim, að botmisjávarmynduinén
„'iyíltá" efirá sjávarlögum i ná-
•gneranö myradumiansvæðösiras, sópd
burlt 150—200 rruertina þykku pófl-
sjávarlaigi, valldi uippsfcneymi sjáv-
ar úr hárau 0—1 “ heitia mdlílifláigd
uraddr ishiatfssjónuim. sem svo
„ryðjd" ísraum til tofláðiar og jiatfm-
vel bræðd toanm. Bortrasjávar-
mynduinkn bneybir elkkd sfcnaium-
stefniuim A-Grænfliainidsisbnauirnigiras
né eyðtir húm póftsjávarllaginiu,
endia benda enigar beiimar aitihiuig-
■aindr tifl. þess. Hatfi toúin eöm-
tover átorif á Auistiur-Gnæmflamds-
sdmauimáinm, værd það toeflzrt í þá
átt að auflsa Gitmaiutmihiralða toaras ttífl.
suðiutrs, mieð þvd að toúai kymmd
að leiða til toæmrd eðfliisþynigid-
'aff í d'júpillögum aiustaramieigöm
Sbnaiumisánis og þammiiig vaflddð
Sberkiairi „eðllliisþyngdiainstnauimli“
(„geosltinotfiiisíkium“ sitinauimd) í ytf-
dtttoorði. En sern kuinrauigt er, leilta
hafstinauirmar etftitr jatfiniþrýsrtiliíinj-
uim vegraa svigkmatfts jarðar.
Hér að fnaimam var miefnit, að
í auranaraverðuim sfcnautmtovirflin-
um í GrænlLanriSbafii Jliggur Jan
Miayein-strauimiuiriran <ttíR auistura.
Sá stnaiumur 'gietur, ia.imk. völð
ákveðniar laSfetæðrtBr, fLuitt rnieð
sér toaÆís. Noi'ðiar í toafknu fceygj-
aist hlýjiar straiumgreiiniar úr Svafl-
banðastmaumnium rtffl vesbums, og
dnagla þær úr útbneiðlsLu íssdras
og geta jiatfinived myndað geLL eða
fllóa iinm í hainm, mdsffnairaandd víð-
áttumdlkdinm efrtir styrkflleiiíka hirana
tolýju stmauma, vimdáitít o.ffl. í
möðiuinStiöðlum hilfca- og selfcuimeefL-
iniga á þessum sflóðium sjásrt fcíð-
um rraertki sflíkis ftóa, eiras og td.
kom gneiiniiJega fnam hjá Hedlarad-
Kanisen Oig Nameiem í nmiarz 1002.
Flóinm gæti hæglega opnazt til
suðdirs, m.ia. vegraa áhinifa fná
eysfcni kvisfl hiniinigsbnauimisúns í
ísrtamdstoafli, sem ber tilitökjfleiga
tolýjiara sjó úr Noreigstoafii raoirðiur-
effcir rtffl Jan Mayen. Á þenraam
háfct gætti mieira eða mánraa saan-
felLdur ís eáraaragnazit aiustar á
svæðiintu. Eiltitfavað þessu ffikt
kamm að toatfa gerzt í söðasfca mám-
uðd og eáranig síðfia vðtinar 1966.
ÁkjósamftegUiSt stólynði til botm-
sjávarmyndumiar verða að öELuim
Kkindiuim, þegar samiam fler láigur
lotffchártö og mJkið inmsfcreymá atf
selturíkum Atlantssjó úr austri
að máðtoifcd sbrauimihvir’flifllS'ims i
Græraliainidslhatfi. Sflákar aðtetæðwr
toafa semmiQiega veráð fyirir hemdá
vertumiran 1066 ,en þá er fcaflið, að
batmsj á vammyncLum hatfi veráð
mieð mieiira móitd. Bn vonið Og
sumaríð það ár var kalt í toatfintu
við ísbarad, og mæsfca ár, l'&©7,
var araniað mestö hatfkár, semn þé
hafðd komáð hér við Larád sáðam
1918, og sjór mjög kadduir við
Norður- og Austiuirfliamd. Það
hefðd þvi ekkö þófct efniLeigit eÆtir
Framhald á bls. 23
2
LESBÓK BARNANNA
LESBÓK BARNANNA
3
frá þeirri sem þú stakkst
niður í — o.s.frv. í
þriðju röðinni eni eins
og áður 9 perlur í hverri
lykkju og í þetta skipti
stingurðu niður í mið-
perluna á boganum í
næstu röð á undan.
3. Þú getur líka búið
til armband. Notaðu t.d.
ljósbláar og dökkbláar
perlur. Því er notaðir eru
tveir litir er auðveMara
að fara eftir uppskrift-
inni.
Þræddu fyrst ljósbláa
perlu upp á bandið, síð-
an skaltu binda bandið
uim perluna með sterk-
um hnút, svo að það
losni ekki. Næst tekurðu
5 ljósbláar perlur í við-
bót upp á bandið. Þetta
var fyrsta röðin. Nú er
saumað til baka þannig:
Þræddu dökkbláa perlu
upp á bandið, stingdu
nálinni í gegnum næst
siðustu perluna í fyrstu
röðdnni. Þræddu aftur
dökkbláa perlu upp á
bandið og stingdu niður
í gegnum fjórðu síðustu
perluna. Að lokum tek-
urðu þriðju dökkbláu
perluna upp á bandið og
etingur niður i fyrstu
perluina í fyrstu röðinni
(sjá mynd 3). Nú er aft-
ur saumað til baka þann-
ig: Þræddu ljósbláa
perlu upp á bandið og
stingdu niður í nr. 2, síð-
an í nr. 4 og nr. 6. Þann-
ig heldurðu áfram röð
eftir röð, til skiptis með
Ijósbláar og dökkbláar
perlur, þar til armbandið
er nægilega stórt. Saum-
aðu það loks saman.
Gamalli perlufesti úr
stórum perlum er hægt
að breyta í nýja festi, ef
perlurnar eru dregnar
upp á band eftir vísstí
aðferð, sem sýnd er á
teikningunni í miðjunni.
Bandið þarf að vera
sterkt og einnig að falla
vel við litinn á perlun-
uiil
Perlurnar eru settar
með ca. eins cm milli-
bili, og til þess að þær
Þessi skemmtilegi litli
grís er líka perla, þ.e. ein
af stóni tréperlunuim.
haldist hver á sínum
stað er bandinu stungið
tvisvar gegnum hverja
perlu, eins og myndin
sýnir.
Á langa perlufesti þarf
að sjálfsögðu engan lás.
En ef perlufestin er stutt
er hægt að nota krók og
lykkju, sem læsingu, ef
gamall lás er ekki fyrir
hendi. Krókinn og lykkj-
una má fyrst lakka, t.d.
með naglalakki.
Fyrir trýni er notuð
tala. Talan er limd föst
með sterku lími. Bóm-
ullargaim er notað í hal-
ann, sem einnig er límd-
ur á sinin stað, lítið eitt
af lími er líka borið á
halann sjálfan, til þess
að hægt sé að beina hon-
um upp. Fjórar litlar
pærlur eni notaðar sem
fætur. Augu og eyru eru
úr filti.
Hani og hæna
FRÚ hæna tiltoeyrði
þeim hópi, sem vildi soía
út á morgnana °g þess
vegna var hún mjög
sjaldgæf hæna.
En haninn var á móti
svefnpurkum. Hann var
óánægður með það, að
hún skyldi ekki fara á
fætuT um leið og hinar
hænumar.
Nú stóð hanimn á öðr-
um fæti upp á girðingar-
staur og galaði svo hátt
að það bergmálaði í garð
inum. Allir, bæði menn
og dýr, vöknuðu og
byrjuðu að búa sig undir
daginn, nemia frú hæna.
Hún gerði ekki annað en
að opna lítið eitt annað
augað og sofna srtrax aft-
ur. Enda þótt haninn,
eingöngu með tilliti til
hennar, galaði fknm sinn
um aukalega, var hún
ekki meðal hænanna,
sem litlu síðar flykktust
út á hlaðið.
Allt í einu rak haninn
upp stór augu. Þarna
var komin hæna, sem
hann hafði aldj-ei fyrr
séð. Hún hlaut að hafa
komið í gærkvöldi, eftir
að allir voru sofnaðir.
Nýja hænan var
snyrtileg og gerólik öll-
um hinum hænunum,
sem voru annað hvort
hvitar eða brúnar eða
hvort tveggja. En nýja
hænan var dröfnótt, dá-
lítið minni en hinar
hænurnar og mjög fín og
sæt. Svo gaggaði hún á
einhverju útlendu máli,
sem hinar hænurnar og
haninn ákildu ekki.
Haninn fylgdist með
herarai allan daginn. Hann
tók eftir því, að hún var
iðin og að henni tókst að
ná sér í fæðu, án þess að
lenda í slag við • hinar
hænumar.
„Hún er ljómandi fall-
eg,“ sú nýja,“ sagði han-
iran.
„Finnst þér það virki-
lega,“ svaraði frú hæna
fýlulega.
„Og svo er hún líka ið-
in,“ hélt haninn áfram.
„Húin hefur þegar verpt
einu eggi.“
„Að hugsa sér,“ stundi
frú hæna enn fýlulegar
em áður. Hún þoldi alla
ekki nýju hæmma.
Næsta morgun, þegar
haninn gal'aði, var nýja
hænam fyrst út á hlaðið.
Og þegar hinar hænurn-
ar komu út spígsporaði
Dómarinn: — Hafið
þér nokkra ósk frarn að
bera áður en ég kveð
upp dóminn?
Ákærði: — Já, ég vildi
gjarnan, að þér snædduð
morgunverð áður.
Kata: — Hugsaðu þér,
Gróa, hann Siggi kallaði
mig um daginn draum-
inn sinn.
Gróa: — Nú skil ég
hún við hliðina á hanan-
um, sem týndi kurteis,
fyrir hana orma. Allar
hænumar tóku eftir
þessu og töluðu eflcki uon
annað þann daginn.
Næista dag endurtók
sama sagan sig. Haninm
galaði. Nýja hænan vax
komtún út til hans áðux
en hann hafði lokið við
að gala í fyrsta sinn. En
í dag var frú hæna önnur
út á hlað!
„Einis og ég sagði þér,“
sagði haninn, „hún er
sniðug sú nýja .... já,
reglulegur dýrgripur."
Frú hæma lét ekki
bjóða sér upp á svona
lagað. Og upp frá þessu,
var hún fyrst á fætur á
morgnana, næst á eftir
hamanum. Enda þótt hún
væri hvorki lítil né fín-
Leg, þótti hananum
vænna umn han® en
nokfcra aðra haenu.
hvað hann átti við í gær,
er hann sagði mér að
honum liði svo oft iila í
draumi.
Bílstjórinn: — Mér
þykir mjög fyrir þvi, að
•hafa drepið köttinn yð-
ar. Ég vona að geta baett
yður hann.
Frúin — Jæja, eruð
þér duglegur að veiða
mýs?
SKRÝTLUR