Morgunblaðið - 25.09.1970, Qupperneq 17

MORGUNíBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 25. S®PT. 1970
17
Grundvöllur að allri
þekkingu á íslenzku
Lærdómsrit Bókmenntafélags
ins, f imm bækur heimsþekktra
höfunda, komu út í gær
LÆRDÓMSRIT Bókmennta-
félagsins, fimm öndvegisrit
heimskxmnra höfunda, komu
úé' í gær hjá Hinu íslenzka
bókmenntafélagi. Er hér að
ræða um fyrstu verk nýs
bókaflokks á vegum félags-
ins. Á fundi með fréttamönn-
um í gær skýrði forseti fé-
lagsins, Sigurður Líndal,
hæstaréttarritari, og ritstjóri
bókafloEksins, Þorsteinn
Gylfason, frá útgáfunni og til
gangi bókaflokksins og svör-
uðu spurningum fréttamanna
um einstök atriði.
Sigurður Líndal sagiði, að meg-
intilgainigurinin mieð útgiáíu þess-
aipa bóka væri, að leggja gruind-
yöll að allri þelkikinigu á íslenzku.
Reynt væri að vefLja bækur við
aem flestra hœfi og verði þeirra
væri stillt í hóf til þess að það
væri eikki ölluim þorra manna
þránduir í ,götu. Bækurniar ættu
að vera nidkkuð við alþýðuskap
og ©f einhverjum þætti Afstæðis
feenninigin óaðgeinigileg vegna far
innila, væri bara að sileppa þeim
við yfirles'tur. íslendingar hefðu
löngum llesið fslenidinigasöguriniar
þaininig, að sleppa vísunum..
Porsteinn Gyl'fason gerði grein
Æyrir vali bókanina í þenin.anL
flokk og sagði frá saimskiptuim
við þá höfunda, sem eru ofar
foldu og aðr.a ei'gendur höfundar-
réttar. Koim fram að þau sam-
rautnir igerðar á íslandi af öðrum
til áþekkrar útgáfu. Hin fyrri
jþeirra var útgáfa Sigurðar Nor-
dals prófessoæs á Bókasafni Þjóð-
vinafélagsinis. í því safni var ætl
uinin að gefa út hvers kon,ar al-
þýðleg rit, mest þýdd, um fræði-
ieg efnd og stjómmál. Fyrsta bók
in í safninu, Mannfræði Maretts
í þýðingu Guðmumdar Fkumboga-
aonar, kom út árið 1924. Alls urðu
foækurmar n(íu á fjórtán áruim,
þeirra merfcust Vamarræða
Sókratesar í þýðingu þeirra
Steimgríms Thorsteinsoimar og Sig
uirðar Nordals. Síðari tidrauinina
igerði Þorsteinn M. Jónss'on á
Akuireyri. Nefmdist bóksatfn hans
Lýðmenntun og skyldi sniðið etft-
ir útlendum söfnium á borð við
hið heimsikunna Home Univers-
ity Library, siem háskólinn í Ox-

■y.múí
Lærdómsrit Bókmenntafélagsins.
Sigurður Líndal, forseti Hins íslenzka bókmenntafélags, og Þor-
steinn Gylfason, ritstjóri Lærdómsrita Bókmenntafélagsins. á
blaðamannafundinum í gær. — Ljósmyndari Mbl. Ól. K. M.
rekur hann uppgötvanir sínar í
söigulegu samhengi, auk þess sem
hann s'kýrir þær í fræðilegu sam-
hengi.
Sigmund Freud:
Um sálgreiningu.
íslenzk þýðing eftir Maiu Sig-
urðardóttur sálfræðing með
inngangi eftir Símon Jóh. Ág-
ústsson prófessor.
Þessi bók geymir fimm fyrir-
lesitna, sem Freud flutti í Banda
ríkjunum árið 1909. Fjallar hanm
þar um mörg höfuðatriði sál-
greiningarinnar: um eðli móður
sýki, tilfinningalíf bama og túlk
un drauma. í ítarlegum innigangi
um ævi Freuds og kenningar seg
Albert Einstein
ir prófessor Símon Jóh. Ágústa-
son m.a.: „Er mikill fengur að
fá þessa litlu bók á íslenzku.
Hún er eitt bezta dæmi þess, hve
alþýðlega og skilmerkilega
Freud gat ritað, þegar hann var
í essinu sínu. Öllum, sem kynnast
vilja ritu-m Freuds, er ráðlagt að
byrja á því að lesa þetta stutta
yfirlit".
John Kenneth Galbraith:
Iðnríki okkar daga.
Xslenzk þýðing eftir Guðmund
Magnússon prófessor með inn-
gangi eftir dr. Jóhannes Nor-
dal.
John Kenneth Galbraith er
einn kunmasti og jafnframt um-
deildasti haigfræðingur samtím-
ans. Hann er nú prófessor við
Harvardháskóla. Iðnríki okkar
daga er ágrip, sem hann hefur
sjálfur gert, upphaflega handa
brezkum lesendum, af höfuð-
riti sínu, The New Industrial
State, sem út kom árið 1967. f
forspjalli að bókinni segir dr. Jó
hannes Nordal m.a. „Tæpitunga
er Galbraith fjarri, af því hann
er sannfærður um það, að þeir
sem slá úr og í, rjúfa aldrei þá
skel vanahugsunar, sem svo
mjög ríkir í þjóðfélagslegum efn
um. Til að ná þessu markmiði er
honum gjarnt að setja skoðanir
sínar fra-m á sem vægðarlausast-
Framhald á bls. 18
Guömundur Magnússon, skólastjóri:
Framhaldsmenntun
og Háskóli íslands
Sigmund Freud
skipti hefðu öll verið hin ánægju
leigu'Stu. Gait ihann þess m. a., að
börn Sigimniinidar Freuds befðu
Æaigmað því mjög, að rit etftir föð-
ur þeirra skyldi niú í fyrsta skipti
þýtt á íslenzku.
Þess sikal getið, að úfcgáfa Hims
ísienzka bókmienmitaféiiags á Frels
iniu er helguð minninigiu dr.
Bjiairna Benediktssoiniair fórsætis-
ráðhetxa, frú Sigríðar Björnis-
dióttur og Benedikts Vilmiu ndar-
aomar.
Hér fer á eftir niámari greinar-
igerð um þenmain bókaflokk ag
einstök rit:
ÁRATUGA NÝMÆLI
Lærdómsrit Bákmennitafél'ags-
ims eru nýmæli í íslenzkri bóka-
gerð síðusfcu ára og jafmvel ára-
tuiga. En Hið íslenzka bókmennta
féiag hetfur áðuir gert hliðstæðar
tilraiunir mieð útgáfu Statfráfs
nláttúruivísinidanna í þremiuir bók-
uim á árunuim 1879—1880 og Al-
þýðurita Bókmienntafélaigsins í
trveiimur bókiuim á árumum 1905
og 1907. Og skömimiu eftir styrj-
öldina fyrri voru erun tvær til-
ford gefur út. í Lýðmenntun
fcomu út fjórar bækur á árunum
1926—1928, þeirra merkust
Rousseau, ævisaga hanis etftir Ein-
ar Olgeirsson, síðar aiþingis-
mainn.
FIMM RIT HEIMSÞEKKTRA
HÖFUNDA
í fyrstu syrpu Lærdómsrita
Bókmenintaifélagsinis eru fimm
þýddar bæfcuir eftir . hieimskunna
höifunda, þá Albert Eiinstein, Sig-
mund Freud, John Kennefch Gal-
braith, Johin Stuart Mi'll og C. P.
Snow. Tvær þeirra vísindarit, ein
heimspeikirit og tvær um efna-
'hagsmál og stjórmmál. Þessuim
bókum er ætlað að maPka steifiruu
flokksinis í fraimtíðinni, jafnt uim
efnisval sem gæði. Þaæ eiga að
vera jöfimuim hömdum fræðileig
rit og hagnýt, sígild verk og sam
t'ímairit. Hverri bók fylgir frum-
sarninn irungangur, einatt etftir
þjóðkunna höfunda. Sami háttur
verður á hafður í framtíðinini,
aulk þess sem vonir standa til
aið bækiur frumsamdair á íslenzku
fcomd út í flotokruum.
Albert Einsfcein:
Afstæðiskenningin.
íslenzk þýðing eftir Þorstein
Hialldórisson eðlisfræðing með
inngan-gi effcir M-agnús Magnús
son prófe-ssor.
Einstein ritaði tvær bækur um
hina frægu kenningu sín-a um
eðli veraldar, og er þessi hin al-
þýðlegri þeirra tve-ggja. Má hún
h-eita aiuð-sikilin hverjum þolin-
móðum lesanda. Próf-essor Magn
ús Magnúisson ritar -innganig að
bókinni um Albert Ein-stein, ævi
h-ans og starf og leggur þar með
al annars mikla áherzlu á foeim
spekileigar aðferðir og viðhorf
Einsteins. Er innganguriinn hið
rækilegasta, sem rifcað hefur ver
ið um E-instein á íslenzku. Þeir
dr. Þorsteinn Sæmundsson,
stjarnf-ræðingur og Þoristeinn Vil
hjálmsson, eðlisfræðin-gur, rifta
eftirmál-a uim staðifestinigu kernn-
ingarinnar á síðari áruim. Hötfuð
gildi bókar Einsteins er, að þar
Ályktun Stúdentaráðs Há-
skóla Islands um breytt inntöku
skilyrði í Háskólann hefur að
vonum vakið almenna og verð
skuldaða athygli.
Tregða Háskólans til að taka
upp breytt inntökuskilyrði og
eilítið manneskjulegri er að
mínu viti búin að reynast þjóð-
inni nokkuð dýr.
í þessu sambandi bendi ég á
þá staðreynd, að Háskólinn hef-
ur í nálega aldarfjórðung ekki
treyst sér til að setjá á stofn
kennaradeild þá, sem fræðslu-
lögin frá 1946 gera ráð fyrir.
Hvað veldur?
Við þetta ákvæði laganna
bundu kennarar lengi vel mikl-
ar vonir, þarna hlaut að liggja
lausnin á vandamáli framhalds-
menntunar þeirra.
En það fór á annan veg, því
miður. Eðlilegasta og raunhæf-
asta leiðin fyrir íslenzka barna-
og unglingakennara til verulegs
framhaldsnáms hefur þannig
fram að þessu verið lokuð eða
a.m.k. mjög óaðgengileg.
Ég hygg, að með afstöðu sinni
til þessa máls hafi Háskólinn
reynzt meiri dragbítur á eðlilega
þróun og framfarir í íslenzkum
skóla- og uppeldismálum en
hann í fljótu bragði gerir sér
ljóst.
Það er menntun kennarans og
hæfni, sem ræður úrslitum í öllu
skólastarfi.
Því á að auðvelda honum leið-
ina til framhaldsmenntunar, en
ekki leggja stein í götu hans.
í núgildandi fræðslulögum um
menntun kennara segir m.a.:
„Við Háskóla Islands starfar
kennaradeild. Hlutverk hennar
er:
1. að veita barna- og unglinga-
kennurum framhaldsmenntun.
2. að búa þá, sem hafa lokið
almennu kennaraprófi eða stúd-
entsprófi, undir kennslustörf við
miðskóla og gagnfræðaskóla.
3. að annast rannsóknir og
leiðbeiningar i þágu uppeldis-
mála landsins, meðal annars um
stöðuval."
Þetta er ritað af stórhug og
framsýni. Ég hygg, að margt færi
nú betur í skólamálum okkar, ef
lagaákvæðin um framhaldsmennt
un kenriara hefðu undanbragða-
laust komið til framkvæmda, m.
a. væri kennaraskorturinn ekki
jafngeigvænlegur og raun ber
vitni.
1 greinargerð fyrir frumvarpi
til laga um menntun kennara
(1946) segir m.a.:
„Fyrirkomulag kennaranáms-
ins hlýtur ávallt að vera einn
af höfuðþáttum fræðslukerfisins.
Ef ekki er séð vel fyrir þeim
þætti, getur allt annað brostið".
Og síðar í sömu greinárgerð
stendur ef tirf arandi: „Nefndin
leggur því mjög ríka áherzlu á,
að kennarar, sem lokið hafa
prófi úr kennaraskóla, eigi kost
á franihaldsnámi við háskólann."
En þvi miður hefur Háskólinn
ekki reynzt þess megnugur að
svara kalli nýs tíma í þessum efn
um. Kennarar, sem lagt hafa í
framhaldsnám, hafa því orðið að
leita til annarra þjóða. Gefur
það auga leið, að tiltölulega mjög
fáir hafa treyst sér til þess af
f j árhagsástæðum.
Útilokun kennarastéttarinnar
frá því að stunda framhaldsnám
við Háskólann er einhver svart-
asti bletturinn á framkvæmd
fræðslulaganna frá 1946.
Það er því sannarlega kominn
tími til að taka þessi mál til
rækilegrar athugunar og úr-
lausnar.
Ályktun S.H.l. er fagnaðar-
efni og framtak, sem ber að
þakka.
Hún er kærkomið dæmi um
það, að unga fólkið skilur sinn
vitjunartíma og „finnur til I
stormum sinnar tíðæ».“
Það er að lokum ósk mín, að
þetta framtak stúdentanna vekji
menn til umhugsunar um þessi
mál og í kjölfar þeirra umræðna,
sem hljóta að verða um þetta,
sigli viturlegar breytingar á inn-
tökuskilyrðum í æðstu mennta-
stofnun þjóðarinnar.
Eftir að ég festi ofanskráðar
hugleiðingar mínar á blað, hefur
rektor Háskólans sagt í viðtali
við útvarpið, að vinsamlega verði
á þessi mál litið.
Ég fagna þvl. Jafnframt vona
ég, að það taki ekki aldarfjórð-
ung að koma vinsamlegheitunum
í framkvæmd.
Guðmundur Magnússon.