Morgunblaðið - 30.12.1970, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLABIÐ, MIÐVIKUDAGUR 30. DESEMBER 1970
wmmmm
■
■
gerðar og koma á hvetjandi
framleiðslukerfi með „bónus-
um". Bitbeinið í þessum deil-
um og umræðum hefur verið
hin pélska húsmóðir, sem
þarf að fæða og klæða fjöl-
skyldu sína.
kemur bæði stjórn og bænd-
um til góða. En á síðasta ára-
tug þröuðust þessi mál á þann
hátt, að eftirspumin eftir.
pólskum matvælum innanlands
jókst svo, að hún spannaði
einnig yfir þann hluta fram-
leiðslunnar, sem ætlaður var
til útflutnings. Pólverjar borð
uðu meira, einkum af kjöti.
Ríkið var ekki beinlínis hrif
ið af því að horfa upp á það,
að einn helzti gjaldeyristekju-
liðurinn væri étinn upp heima
fyrir. Bændumir voru heldur
ekki ánægðir. Þeir lærðu sína
lexíu af því, hve hagnaður
minnkaði. Þeir tóku þá til
þess að framleiða aðeins það,
sem þeir þurftu til eigin nota.
Bændumir létu sig hótanir
yfirválda um aðgerðír engu
skipta og héldu sínu striki
varðandi þetta. 1 raeðu, sem
Gomulka, fyrrverandi aðalrit-
ari póiska kommúnistaflokks-
ins, hélt skömmu fyrir fall
sitt, hvatti hann Pólverja til
þess að borða meiri fisk og
rninna af kjöti. 1 Póllandi þýð
ir fiskur sama og vatnakarfi
.— sem er heldur lélegt og
leiðigjamt fæði, sérstaklega
um vetur.
Áður var það svo, að kaup-
máttur mánaðarlaunanna
dugði til þriggja vikna, þann-
ig að launþegar urðu að taka
að sér aukastörf til þess að
geta dregið fram lífið fjórðu
vikuna. En verðhækkanirnar,
sem nýlega urðu, hafa dreg-
ið kaupmátt launanna niður
á örvæntingarstig. Helztu
hækkanimar voru eftirtaldar:
Kjöt 17%, fiskur 11%, hveiti
16%, ostur 25%, gervikaffi
92%, kol 20% og húsaleiga
100%. Hin venjuiega, pólska
fjölskylda, sem þegar var
mjög aðþrengd, hefur að von-
um staðið ráðþrota andspæn-
Óeirðirnar i Gdynia, Gdansk
(Danzig) og Sopot voru
merki um óánægju þá,' sem
hiaðizt hefur upp meðal 6-
ánægðra, almennra neytenda
í þjóðfélagi, sem hefur fátt
neyziuvamings upp á að
bjóða. f>að er ekki undarlegt,
að óeirðirnar skyldu einmitt
verða í þessum borgum, því
þær eru hafnarborgir, þar
sem vestrænna áhrifa gætir
töluvert vegna skipaumferðar.
Ibúum þeirra geðjast að því,
sem þeir sjá handan hafsins
og þeir vilja hið sama heima
fyrir. Þá var tími sá, sem
stjómin valdi til verðhækk
ananna, ákaflega óheppilegur;
rétt fyrir jól. Jól eru þegar
bezt lætur lítil fyrirferðar í
kommúnistaríkjum, en Pól-
verjar halda flestir fast í jóla
siði sína þrátt fyrir opinbera
andstöðu við það.
Tekið hefur verið tii þess,
að óeirðimar í Póllandi, sem
er eitt hið frjálslyndasia af
kommúnistaríkjum A-Evrópu,
voru ekki fyrst og fremst af
pólitiskum toga spurmar. Þær
snerust um mat; en i aug-
um Pólverja hlýtur það að
þýða, er allt kemur til alls,
mat til pólitískrar hugsunar.
Þannig er stjórnmálanefnd Miðstjórnar kommúnistaflokks Pól íands skipuð eftir fall Gomulka
og breytingarnar, sem sigldu í kjoifar óeirðanna nú fyrir jólin. Efri röð frá vinstri: Edward Gi-
erek, nýskipaðnr aðalritari, Edward Babiuch, nýskipaður í nefndina, Piotr .Taroszewics. Neðri
röð frá vinstri: Mieezyslaw Moezar, nýskipaður í nefndina, Stefan Oiszowski, nýskipaður og
og Jan Szj’dlak, nýsldpaðnr í nefndina.
ÖRVÆNTINGABSTIG
1 röðum æðstu valdamanna
skömmu urðu í Póllandi
vegna verðhækkana á nauð-
synjum þar í landi, endur-
spegla djúpstæða gremju,
sem gerjast hefor í langan
tíma. I>. I.. Priee, höfundur
eftárfarandi greinar, var í tvö
ár búsettur í Varsjá og er
póiskum málefnum vel kunn
ugur. I frreininni lýsir hann
þií. hvernig „Pólverjinn í bið
röðinni" heftir haft það.
Pólland:
Maðurinn í biðröð-
inni gerði uppreisn
Loudon — FWF
Super Sam er pólsk kjör-
búð, stór og mikil, og hálf-
gerður sýningargrlpur í Var-
sjá. Hin nýtízkulega gerð
verzlunar þessarar, svo og
skipulag hennar allt, miðar
að þvi að koma í veg fyrir
að biðraðir myndist, en þenn-
an tiltekna morgun — m>Tk-
an og kaldan hlykkjaðist löng
tvöföld biðröð viðskiptavxna
meðfram byggingunni og
náði allt út á Bagatelle-torg,
þar sem við sjálft lá að hún
truflaði umferð sporvagna.
Fólkið stóð í biðröð til þess
að ná í kaffi, þvi heyrzt hafði
hvíslað milli manna að send-
ing hefði komið af ekta kaffi
frá Brasilíu. Verzlunin hafði
verið opin í 20 minútur en
varð nú að loka. Mótmæli við-
skiptavinanna stoðuðu ekki
— það var ekkert meira kaffi
til; það var uppselt.
Húsmóðir frá Chodkiew-
icza-stræti hafði farið á fæt
ur kl. sex um morguninn til
þess að vera viss um að ná
stæði í biðröðinni. Hún var
óheppin; eftir að hafa staðið
í biðröðínní í fjórar klukku-
stundir var hún enn langt
frá verzlunardyrunum er skilt
ið, sem á var letrað „Upp-
selt“, var sett upp. Húsmóð-
irln hélt þá til vinnu sinnar
í iðnaðarhverfinu Mokotow í
suðurhluta Varsjár. Hún hafði
þegar tapað tveimur stundum
af átta klst vinnudegi sín-
um, og það varð að bæta upp
á einhvem hátt.
Frá því að heimsstyrjöld-
inni síðari lauk hefur ávailt
verið skortur á matvælum 1
hafa efnahagsmálin verið
rædd af allmiklum hita. Á sl.
tveimur árum hefur hin stem
runna áretlunargerð íhalds-
samra kommúnista í éfnahags
málum verið harðlega gagn-
rýnd af hinura yngri og fram-
farasinnaðri „apparatchikum".
Hinir síðartöldu vilja draga
úr algjörri miðstjórn áætlana
þeim tókst aðeins að bjarga
því magni, sem dugði til eig-
in nota.
Um 80% af landbúnaði Pól
lands er í einkaeigu og rek-
inn sem slíkur, en ríkið sér
um dreifinguna. Landbúnaðar-
afurðir er stór þáttur í út-
flutningi Pólverja, og flytja
inn beinharðan gjaldeyri, sem
Póllandi. Einn af göilunum,
sem upp á síðkastið hefur
farið hríðversnandi, er dreif-
ing matvælanna. Pólskir bænd
ur geta fraxnleitt matvæli, en
ríkið, sem gegnir Wutverki
milliliðs og smásala, er eins
og og risavaxið fornaldar-
skrímsii — það tekur ár að
koma einni hugmjmd frá
hausnum aftur í hala. Sæl-
gætisverzlun kann að hafa
nægar birgðir af sælgæti, en
sé það sælgæti, sem þér ætlið
að kaupa, verður það að ger-
ast á hefðbundinn og erfið-
an hátt. Þér farið í fyrstu
biðröðina og veljið sælgætið,
sem þér ætlið. að kaupa, og
fyrir því er yður afhentur af
greiðsiuseðíll. Þér takið síð-
an afgreiðsluseðilínn og far-
ið í aðra biðröð, greiðið verð-
ið og fáið seðilinn stimplað-
an. Þá farið þér í þriðja sinn
í biðröð og sækið sælgætið
yðar — þ.e.a.s. ef þá er ekki
uppseit!
Brotalömin í dreifingarkerf
inu er aðeins ein af mörgum
ástæðum þess að fjölskyld-
ur í Póllandi fá ekki sæmi-
iega að borða. Tveir langir,
harðir vetur og eitt votviðra-
samt sumar hafa gert það að
verkum, að bústofni hefur
fækkað og ræktunartímínn
stytzt. Bændur, sem undír
venjulegum kringumstæðum
hefðu beðið með gulrófursín
ar og hvítkál þar til verðlag
hækkaði, urðu fyrir því að
birgðir þeirra iágu undir
skemmdum vegna veðurs og
" ;Á.
; ,V;

Þessi inyud er frá óelrðunum í Stettin f Póllandi. Sýnir hún lögreglustöð í borginni, sem
æstur mannfjöldinn hefur kveikt L