Morgunblaðið - 22.01.1971, Side 17

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 22. JANÚAR 1971
17
Pólverjar líta til vesturs
Observer eftir Leslie Colitt
Stúdentarnir, sem töku þátt
í óeirðum i borgnm Pól-
lands i sl. mánuðl, eyða yfir-
leitt tima sinum yfir kaffi-
boila á veitingahúsl eða í
heimavistum og ræða málin.
Þetta unga fólk er framsýnt
og ungu mennirnir tala dig-
urbarkalega um hvernig þeir
ætli að breyta sósíalismanum
til hins betra, þegar þeir
Ijúki háskólanámi. Vinkonur
þeirra, sem eru venjulega
vel klæddar láta móðann
mása um nýjustu kvikmynd-
irnar eða bækurnar.
Eftir að hafa dvalizt I hópi
stúdentanna um tíma verður
auðvelt að skilja hvers vegna
Pólverjar eru kallaðir
„Suðurlandabúar N-Evrópu“.
Það þarf enginn að efast um
að ákvörðun stúdentanna um
að ganga í lið með veúka-
mönnum hatfi ekki verið um-
svifalaus. Þeir lutu stjóm
verkamannanna og mynduðu
þannig fyrstu breiðfyllkingu
stúdenta og verkamanna síð-
an í París i maí 1968.
Óeirðimar á dögunum eiga
eftir að draga dilk á eftir
sér, þvi að því fer fjarri, að
fólkið hafi fengið fuila útrás
tilfinninga sinna. Stúdent-
amir I Póllandi hafa verið
þeirrar sfcoðunar að eigin
stefna Póllands i átt til sósí-
alismans sé lyrir iöngu
stöðnuð. Þeir eru vongóðir
um að hin nýja stjórn
Giereks muni veiita þeim
meiri atvinnumöguleika, en
hins vegar eru þeir svartsýnir
á að hún verði jákvæðari í
afstöðu sinni til mennta-
manma, sem telja sig miklu
meira einangraða en verka-
menn. Ung stúdína sagði við
mig nú fyrir skömmu „Pól-
verjar eru Evrópubúar og A-
og V-Evrópa eiga miklu
meira sameiginlegt, heldur
en SovétrSkin og A-Evrópa,“
og kunningjar hennar kink-
uðu kolli til samþykkis.
Þetta er kjami óánægju
pólskra manntamanna. Þeir
tileinka sér venjur og siði
V-Evrópubúa og það er
pólska kommúnistaflokkn-
um ekkert leyndarmál því að
margir af ráðamönnum innan
hans, hlutu menntun sína í
borgum V-Evrópu. Þessir
mtenn tala mörg tungumál og
nota hvert tækifæri sem
gefst, til að ferðast til Frakk-
lands og Italu, en þessi tvö
lönd telja pólsklr mennta-
menn skyldust Póllandi
menningarlega.
Flokkurinn vissi, að pólsk-
ir menmtamenn töldu það al-
gera nauðsyn að heimsækja
V-Evrópu á nokfcurra ára
fresti og auðveldaði hann
þeim slík ferðalög með því að
leyfa þeirn að þiggja boð ætt-
ingja og vina erlendis. 1 dag
segir orðrðmurinn að þetta
hafi breytzt og að nú hafi
innanríkisráðuneytið fengið
fyrirmæli um að gefa ekki út
vegabréf, nema umsækjandi
eigi fjölskyldu á erlendri
grund. Menntamenn telja að
hér sé ráðuneytið að feta í
fótspor Sovétríkjanna, en
stjómvöld þar hafa nú gert
ibúum landsins mun erfiðara
um vik að fá ferðaleyfi til
Vesturlanda. Sumir Pólverj-
halda því fram að pólsk yfir-
völd hafi miklar áhyggjur af
þvi hvers álits þau njóti í
Moskvu og viti í raiun
og veru ekki hvar þau
standa. Þetta segja mennta-
mennirnir, að sé hin raun-
verulega ástseða fyrir því hve
treg pólsk yfirvöld eru á að
leyfa menningarlegt tjáning-
arfrelsi að sama marki og nú
er í Ungverjalandi, svo að
dæmi sé nefnt.
1 viðskiptum flokksins og
menntamanna andar til skipt-
is heitu og köldu. Eitt dæmi
um þá sem þurfa að þola
kuldann eru kvikmynda-
framleiðendur. Á árun-
um 1950-60 höfðu kvik-
myndaframleiðendur tiltölu-
lega frjálsar hendur, en svo
er ekki lengur. 1 dag eru
pólskar kvikmyndir nær ein-
göngu sögulegs eðlis og fjalla
yfirleitt um sigra Pólverja
yfir einhverjum villimanna-
þjóðum, oftast Þjóðverjum,
eða þá að sýndar eru hetju-
dáðir pólska hersins i heims-
styrjöldinni síðari og daglega
má sjá í kvikmyndahúsum um
allt landið myndir, sem sýna
hvernig pólski herinn þurrk-
ar út Þjóðverja á öllum víg-
stöðvum, algerlega upp á eig-
in spýtur.
Ef kvikmyndahandrit, sem
gagnrýnir nútáma þjóðskipu-
lag í Póllandi sleppur í gegn
um ritskoðun flokfcsins og
reynist síðan fordæma sósiial-
isma í landinu, er ekki að bú-
ast við góðu. Slík mynd var
nýlega gerð í PóMandi af
leikstjóranum Marek Piw-
owski, sem lengi hefur verið
í ónáð hjá kvifcmyndaeftirlit-
inu. Myndin heitir „Ferð-
in“. Kvifcmyndaeftirlitið var
óspart á að nota skærin og
mikill hluti myndarinnar
lenti I bréfakörfunni. Engu
að síður náði myndin svo
miklum vinsældum í Warsjá,
að hún var send út úr borg-
inni og er nú aðeins sýnd I
smáþorpum og minni borgum.
Myndin fjallar um ferð
með skemmtiferðabáti um
Vistulafljótið og eru farþeg-
ar dæmigerðir Pólverjar.
Meðal þeirra eru tveir menn,
sem svindla sér um borð, með
þvl einu að segja töfraorðin,
„Við erum í opinberum
erindagjörðum." Skipstjórinn
veitir öðrum manninum sér-
staka athygli, er hann fréttir
um „opinbera" stöðu hans.
Þessi maður lítur út fyrir að
vera einstaklega leiðinlegur,
en -farþegamir taka eftir við-
móti skipstjórans og ákveða
þegar að kjósa manninn
til áð stjóma menningarþátt-
um ferðarinnar. Maðurinn
veit í fyrstu ekkert hvað
hann á að gera, en fer brátt
að hafa gaman af starfinu.
Hann gerir all't sem hann get-
ur til að fá skipstjórann til
að taka eftir sér og skipu-
leggur leiki, leikfimiæfingar
og kórsöng „í heiðursskyni
við skipstjórann.“ Leikimir
taka brátt á sig mynd alvöru-
heræfinga. Pólverjar, sem sjá
myndina sjá strax að bátur-
inn er smásjárþverskurður af
pólsfcu þjóðfélagi. Skipstjór-
inn er enginn annar en
Gomulka, sem nú er fallinn
í ónáð og menningarstjórinn
er fulltrúi hinna hæfi-
leifcasnauðu embættlsmanna
flokksina, sem sífelit eru að
reyna að smjaðra fyrir for-
ingja sínum. Einn þáttur
myndarinnar, sem varð skær-
unum að bráð sýnir farþega
afskræmda af kvikmyndavél-
inni, þannig að þeir Wta út
eins og dýr. En sfcærin
klipptu Wka þann þátt mynd-
arinnar, sem Mklega er áhrifa
mestur, en þar er sýnt hvem-
ig báturinn siglir í strand á
fullri ferð.
Það er Pólverjum furðu- og
ánægjuefni að yfirleitt Skuii
hafa verið leyfit að sýna
þessa mynd, en ýmsum býður
svo í grun að það hafí
verið háttsettir embættis-
menn flokksins, sem voru í
andstöðu við Gomuika, sem
leyfðu sýningu myndarinnar.
Flugræningjar
dæmdir
Múnichen, 21. janúar, NTB.
ÞRÍR Umgverjar voru í gær
dæmdir til árs fangelsisvist-
ar fyrir rán á rúmenskri farþega
tfluigvél í september í fyrra. —
Neyddu þeir vélina til að fljúga
ti'l Vestuir-Þýzkalanids og lenda
í Múnchen. Kona, sem þátt tók
í flugvélarránimu, hlaut sex
mánaða fangelsisdóm.
Rúmieiniska fliugvéliin var á leið
tfrá Búkarest tiil Prag með 78 far-
þega og fknm manina áhöfn þeg-
air Ungveirjamir neyddu flug-
stj óranm til að halda til Mún-
chen. Hafa Ungverjarnir skýrt
frá því fyrir rétti að þeir hafi
viljað flýja land af pólitískum
ástæðum, og að þeir óski eftir
að fá að setjast að í Vestur-
Þýzkáiandi eftir að hafa afplán-
að dóma síina.
— Kennedy
Framiiald af bls. 1.
hefur Kennedy lýst því yfir að
hann verði ekki í framboði við
næstu forsetakosningar. Gerði
hann það eftir slysið á Chappa-
quiddick-eyju fyrir rúmum
tveimur árum, þegar ung stúlka
drukknaði í bifreið hans.
Robert Byrd hafði ekki tíl-
kynmt að hanm ætlaði að gefa
kost á sér við kjör aðstoðar-
leiðtoga í Öldungadeildimni. En
þegar fundur hófst kom í ljós
að hann hafði þegar tryggt sér
nægan. stuðning til að ná kjöri.
Komu úrslitin mjög á óvart.
Að kosningu lokinni óskaði
Kemnedy Byrd til hamingju
með sigurimn og sagði meðal
annars: „Ég lærði það fyriir
löngu að sá, sem ekki kann að
tapa á ekki skilið að sigra.“
Taldi hamn ekki ósemniilegt að
einhverj ir þeir, sem gera sér
vonár um að verða forsetaefni
flokksims ánið 1972 hafí greitt
Byrd atkvæði til að miininka lík
urinar fyrir því að hamn kæmi
sjálfuir til greina.
Si£an 1E51 riaíur sud FflCSD
ísiií ít htÍDnar Dg Epriafi
fulftDíHíia físLtarslDd
afi laugaiJagiSH