Morgunblaðið - 06.05.1971, Page 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 6. MAÍ 1971
Útgefandi hf. Átvakur, Reykjavik.
Framkvaemdastjóri Haraldur Sveinsson.
Rilstjórar Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Aðstoðarritstjóri Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10-100
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Áskriftargjald 195,00 kr. á mánuði innanlands.
í tausasölu 12,00 kr. eintakið.
HAGSYNI I RIKISREKSTRI
Á undanförnum árum hefur
•** mikið átak verið gert í
því að auka hagsýni í ríkis-
rekstrinum. Er óhætt að full-
yrða, að aldrei áður hefur
verið unnið með jafn skipu-
legum hætti að endurbótum í
ríkisrekstrinum eins og á
þeim tíma, sem ráðherrar
Sjálfstæðisflokksins hafa far-
ið með fjármálastjóm ríkis-
ins. Enda ber mönnum saman
um, að stjóm fjármála ríkis-
ins hafi verið góð á þessu
tímabili og fjárhagur ríkisins
stendur traustum fótum. I
samræmi við það mikla verk,
sem unnið hefur verið í þess-
um efnum, ályktaði 19. lands-
fundur Sjálfstæðisflokksins
að „halda þarf markvisst
áfram skipulegri heildarend-
urskoðun á ríkisrekstrinum
með spamað og hagsýni fyrir
augum“.
Dagblaðið Tíminn hefur
haldið uppi alveg ótrúlegum
blekkingavaðli um fjármála-
stjórn ríkisins og stjórnsýsl-
una í landinu. Sl. þriðjudag
birtist enn ein forystugrein
í blaðinu um þetta efni. Þótt
rakalausum málflutningi Tím
ans hafi hvað eftir annað
verið svarað er ástæða til að
undirstrika nokkrar stað-
reyndir um þessi mál.
í fyrsta lagi heldur blaðið
því fram, að „stjórnsýslan
hafi þanizt út með margvís-
legum hætti hin síðari ár“.
Hvað er hæft í þessu? í grein-
argerð um þróun ríkisfjár-
mála á tímabilinu 1958— 1971,
en nær allt það tímabil hafa
ráðherrar Sjálfstæðisflokks-
ins haft þennan málaflokk
með höndum, kemur í ljós, að
stjórnsýslukostnaður hefur
aukizt um 37,4% á föstu
verðlagi á hvern íbúa á s-1. 13
árum. Á sama tíma hafa út-
gjöld ríkisins til félagsmála
aukizt um 360%, til fræðslu-,
menningar- og kirkjumála um
160% og til s amgöngumála
um 90%. Ef litið er til aukn-
ingar útgjalda ríkisins miðað
við þjóðartekjur á þessu tíma-
bili kemur í Ijós, að stjórn-
sýslan veldur aðeins 2,2%
aukningarinnar. Auðvitað
hafa umsvif stjórnsýslunnar
aukizt á þessu tímabili með
ört vaxandi þjóðfélagi, en út-
gjaldaaukningu vegna hennar
hefur verið haldið í lágmarki,
eins og framangreindar tölur
sýna og það er fyrst og
fremst að þakka skipulegum
aðgerðum til spamaðar og
hagsýni í ríkisrekstrinum.
í öðru lagi heldur Tíminn
því fram, að áhrif kjörinna
fulltrúa hafi minnkað og á
þá væntanlega við áhrif
þeirra á fjármálastjórn ríkis-
ins. Hvað er hæft í þessari
fullyrðingu? Magnús Jónsson,
fjármálaráðherra, beitti sér
fyrir því, að skipuð var sér-
stök undimefnd fjárveitinga-
nefndar Alþingis, sem hefur
fylgzt mjög náið með ríkis-
fjármálunum og þá sérstak-
lega með öllum undirbúningi
að gerð fjárlagafrumvarpsins
ár hvert. Þessi tilhögun hefur
gert kjörnum fulltrúum kleift
að fylgjast mun betur en áð-
ur með einstökum þáttum
ríkisrekstrarins. Al'lir, sem
þekkja til starfa Alþingis,
vita einnig, að fjárveitinga-
nefnd vinnur geysilega mikið
starf frá því að fjárlagafrum-
varpið kemur fram og þar til
það er afgreitt sem lög frá
Alþingi. Fjárlagafmmvarpið
tekur miklum breytingum á
þessu tímabili og raunar má
segja að sú vinna, sem alþing-
ismenn leggja í það, sé eitt
bezta dæmið um, að síðasta
orðið er hjá Alþingi en ekki
hjá embættismönnunum.
í þriðja lagi heldur Tíminn
því fram, að „vaxandi leynd
hvíli yfir ýmsum starfshátt-
um stjórnsýslukerfisins“.
Hvað er hæft í þessu? í frum-
varpi því um réttindi og
skyldur opinberra starfs-
manna, sem ríkisstjórnin
lagði fyrir síðasta Alþingi og
Magnús Jónsson mælti fyrir,
er einmitt tekið upp í fyrsta
sinn sérstakt ákvæði um upp-
lýsingaskyldu opinberra
starfsmanna. Því fer víðs
fjarri, að „vaxandi leynd“
hvíli yfir þessum störfum,
heldur hefur fjármálaráð-
herra þvert á móti lagt til við
Alþingi, að lögfest verði upp-
lýsingaskylda opinberra
starfsmanna gagnvart fjöl-
miðlum og öðrum. Þá er
ástæða til að vekja athygli á
því, að fjármálaráðuneytið
hefur bersýnilega tekið það
upp sem fastan sið að svara
öllum athugasemdum, sem
máli skipta, er fram koma í
blöðum og annars staðar um
þau málefni, sem undir það
heyra. Þetta eru auðvitað
sjálfsögð vinnubrögð, en þeim
mun undarlegra, að ráðizt
skuli að þeim aðila, sem haft
hefur forgöngu um það að
opna stjórnsýslukerfið, með
ásökunum um „vaxandi
leynd“.
Hér hafa verið gerð að um-
talsefni þau atriði í forystu-
grein Tímans, sem varða hina
eiginlegu stjórnsýslu. Þar
hefur blaðið í sínum mál-
flutningi snúið öllum stað-
reyndum við, og er það raun-
ar ekkert nýtt fyrirbæri. Hins
vegar er það fagnaðarefni, að

Þýzkalandskeisari
hugði á
innrás í Bandaríkin
— gögn frá aldamótum komin fram í dagsljósið
BANDARÍSKA blaðið New
York Times sagði frá því á
dögunum, að Vilhjálmur II.
sálugi Þýzkalandskeisari hafi
haft á prjónunum áform um
að gera innrás í Bandaríkin,
að minnsta kosti fjórtán ár-
um áður en Bandarikin gengu
til þátttöku í heimsstyrjöld-
inni siðari árið 1917, þ.e. 1903.
Það er bandarískur námsmað
ur, sem vinnur að samningu
doktorsritgerðar í mannkyns
sögu, sem telur sig hafa fund
ið áður óþkkt gögn um
þetta.
Áætlunin var kölluð „Hern
aðaraðgerð nr. 111“ og að því
er námsmaðurinn Holger H.
Herwig segir, lögðu Vilhjálm
ur keisari og sérfræðingar
hans eindregna blessun yfir
áform þessi.
í stórum dráttum gekk
„Hernaðaraðgerð 111“ út á
það að þýzki flotinn yrði
sendur til Karabíska hafsins,
framhjá Azoreyjum. Frá
svæðinu í nánd við Puerto
Rico átti flotinn síðan að búa
sig undir að gera árásir á
ýmis svæði á austurströnd-
inni, þar á meðal Boston og
Norfolk.
Á árunum eftir að heims-
styrjöldinni fyrri lauk neit-
aði Vilhjálmur Þýzkalands-
keisari því eindregið að nokk
urn tíma hefði komið til tals
Vilhjálmur II.
Þýzkalandskeisari.
að hafa uppi hernaðaraðgerð
ir gegn Bandaríkjunum —
„Minni keisarans hefur greini
lega sljóvgazt nokkuð, segir
Rithöfundar
láglaunamenn
DANSKA rithöfundasam-
bandið hefur látið gera könn
un á aðstöðu rithöfunda i
Danmörku og kemur í ljós,
að einungis ellefu prósent
danskra rithöfunda lifa af
því að skrifa. Könnun þessi
náði til 347 höfunda og segja
dönsk blöð, að hún leiði í
Ijós, svo að ekki verði um
villzt að yfirleitt sé rifhöf
undum ógerningur að lifa að
eins af þeim launum, sem þeir
fá fyrir verk sín.
Meðaltekjur rithöfunda eru
mun lægri en meðaltekjur
annarra þjóðfélagsþegna, sem
voru 28.561 d. kr. árið 1969—
70 (þ.e. því sem næst 342,732
ísl. kr.). Meðaltekjur rithöf-
unda voru 17.805 krónur
danskar eða nálægt 213 þús.
ísl. krónur. Ef undan eru
skildir námsmenn og ellilif-
eyrisþegar eru rithöfundar sú
stétt í Danmörku, sem hafði
lægstar meðaltekjur.
Þess er þó að geta að lang
flestir höfundanna stunduðu
annað starf með skrifum sín-
um og með þeim tekjum, sem
af slíkum aukastörfum feng-
ust urðu rithöfundar ögn
hærri en meðaltekjumaður,
miðað við upphæðina sem áð-
ur var nefnd.
Herwig, — þar sem fyrstu
áætlanir sem að þessu lúta
eru gerðar um veturinn 1898.
Það ár ákvað ungur lautin-
ant í flotanum, Eberhard von
Mantey, að gera drög að inn-
rásaráætlun gegn Bandaríkj
unum. Þýzka flotamálaráðu-
neytið tók málið upp á sína
arma, áður en tvö ár voru
liðin og þann 27. nóvember
1903 fékk áætlunin síðan
nafnið „Hernaðaraðgerð III.“
Áætluninni var varpað fyrir
róða þremur árum siðar,
vegna þess að Þjóðverjar
komust að þeirri niðurstöðu
að næstu styrjöld yrði hugs-
anlega að heyja á tveimur
vígstöðvum. Þvi mátti landið
ekki við því að senda herafla
og skip til innrása í Banda-
rikin."
Herwig segir að hann hafi
fundið sönnunargögnin varð-
andi innrásina fyrirhuguðu
fyrir ári, þegar hann var að”
kanna herskjalasöfn í Frei-
burg í Vestur-Þýzkalandi.
Var áætlunin á 1500 hand-
skrifuðum síðum í fimm
skjalamöppum og voru þær í
kössum, sem aldrei höfðu ver
ið rannsakaðir eða skráðir í
safninu.
Sjötíu og tvö prósent
danskra rithöfunda fá innan
við 120 þús. krónur ísl. fyrir
hverja bók, fimmtán prósent
fengu frá 120 þús. til 240
þús. ísl. kr. og 6,6 prósent
fengu meira en sem svaraði
360 þúsund krónum fyrir
handritið.
Tekjur af blaðamannastörf
um höfunda voru að meðaltali
um 60 þúsund íslenzkar. 44
prósent rithöfunda fengu
greiðslur frá bókasöfn-
um, sem námu undir 12 þús-
und ísl. kr., 24 prósent fengu
milli 12—24 þúsund frá bóka
söfnum og aðeins 14 prósent
meira en 60 þúsund. Fjórða
tekjulind höfunda var
greiðsla fyrir þýðingar, fyrir
lestra, smásögur i tímaritum
og voru meðaltekjur fyrir
það um átján þúsund og fyr-
ir sjónvarps- og útvarpsefni
var upphæðin svipuð.
í þessari forystugrein virðist
Tíminn taka undir þær álykt-
anir, sem gerðar voru á lands-
fundi Sjálfstæðisflokksins og
miða að því, að halda áfram
á þeirri braut, sem mörkuð
hefur verið af fjármálaráð-
herrum Sjálfstæðisflokksins,
að auka hagkvæmni og sparn-
að í stjórnsýslunni. Þetta er
þeim mun athyglisverðara
vegna þess, að Framsóknar-
flokkurinn hefur á undan-
förnum árum haldið því fram,
að skipulagshyggjan eigi að
ráða ferðinni og flutt fjöl-
margar tillögur á Alþingi um
mikla útþenslu stjórnsýslu-
kerfisins með því að koma á
fót nýjum stofnunum, svo
sem Atvinnumálastofnun rík-
isins og Byggðajafnvægis-
stofnun ríkisins.
Skrif Tímans verður því
fyrst og fremst að túlka sem
gagnrýni á stefnu Framsókn-
arflokksins og verður fróðlegt
að sjá hveimig Framsóknar-
flokknum gengur að sam-
raema málflutning frambjóð-
enda sinna, sem væntanlega
mun m.a. byggjast á tillögu-
flutningi Framisóknar á Al-
þingi um fleiri ríkisstofnanir
og útþensiu stjórnsýslukerfis-
inis, og skrif Tímans, sem tek-
ur eindregið undir ályktan-
ir landsfundar Sjálfstæðis-
flokksins!