Morgunblaðið - 27.05.1971, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐEÐ, FIMMTUDAGUR 27. MAl 1971
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraidur Sveinsson.
Rilstjórar Matthías Johannessen.
Eyjólfur KonráS Jónsson.
Aöstoðarritstjóri Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjóm og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10-100
Auglýsingar Aðalstræti 6, simi 22-4-80.
Áskriftargjald 196,00 kr. á mánuði innanlands.
1 lausasölu 12,00 kr. eintakið.
NÝJAR STÓRVIRKJANIR
¥Tm miðjan síðastliðinn ára-
tug urðu straumhvörf í
atvinnulífi landsmanna. Þá
var hafizt handa um stór-
virkjanir, svo að nýta mætti
orku fallvatnanna, og í nán-
um tengslum við þessar
miklu virkjunarframkvæmd-
ir var stóriðju komið á fót.
Hvort tveggja var nauðsyn-
legt til þess að auka fjöl-
breytni atvinnuveganna. Þó
að ákvarðanir um þessar
framkvæmdir hafi verið
teknar meðan sjávarútvegur-
inn var í mestum blóma,
sýndi það sig síðar, að hér
hafði verið mörkuð rétt
stefna. Þriggja ára erfiðleika-
tímabil sannaði réttmæti og
gildi þessarar stefnu.
Framkvæmdir við bygg-
ingu Búrfellsvirkjunar hófust
á miðju ári 1966 og á árinu
1969 hófst orkuframleiðsla
virkjunarinnar. Áætlaður
kostnaður við virkjunina full
gerða er rúmar fjögur þús-
und milljónir kr., en núver-
andi afkastageta er 120 MW
og mun endanlega verða 230
MW. Þegar álverið hefur náð
fullum framleiðsluafköstum
á árinu 1972 mun orkusala til
þess nema um 140 MW. En
virkjunarframkvæmdir við
Búrfell eru aðeins upphaf
þeirrar stefnu, sem mörkuð
hefur verið. í beinu fram-
haldi af þessum framkvæmd-
um ákvað Alþingi með lög-
gjöf á liðnum vetri að heim-
ila Landsvirkjun að ráðast í
tvær nýjar stórvirkjanir við
Hrauneyjafoss og Sigöldu,
auk smærri virkjana við Lag-
arfoss og Svartá. Gert er ráð
fyrir, að þessar nýju stór-
virkjanir verði hvor um sig
150—160 MW að stærð. Miðl-
unarmannvirki þau, sem nú
eru í smíðum við Þórisvatn,
verða sameiginleg fyrir þess-
ar þrjár stórvirkjanir við
Búrfell, Hrauneyjafoss og
Sigöldu. Áætlað er, að kostn-
aður við þessar nýju virkjan-
ir verði um þrjú þúsund
milljónir króna, og þegar hef-
ur verið hafizt handa um
öflun lánsfjár til framkvæmd
anna.
í viðtali við Morgunblaðið
fyrir skömmu, sagði Jóhann-
es Nordal, formaður Lands-
virkjunar m.a.: „Stefnt er að
því, að hægt verði að hefja
framkvæmdir við fyrri virkj-
unina vorið 1972. Til þess að
ná því markmiði þarf að
taka um það ákvörðun um
mitt þetta ár, í hvora virkj-
unina verður ráðizt fyrst,
þannig, að hægt verði að
hefja endanlegan verkfræði-
legan undirbúning og gerð
útboðsgagna. Útboð gæti þá
farið fram snemma árs 1972
og framkvæmdir hæfust um
vorið. Takis't þetta, ætti
virkjunin að geta verið full-
gerð í síðasta lagi sumarið
1975“.
Það er augljóst, að þessar
miklu framkvæmdir marka
upphaf að nýju framfara-
skeiði í atvinnuháttum lands-
manna. Orkuframleiðslan
mun skjóta stoðum undir ört
vaxandi iðnað landsmanna,
sem í ríkari mæli mun taka
við aukningu vinnuaflsins
og um leið stuðla að fjöl-
breyttara atvinnulífi og
meira jafnvægi í efnahags-
málum. Þó að nýir orkugjaf-
ar eins og kjarnorkan hafi
komið til sögunnar, verður
vatnsorkan enn um hríð hag-
kvæmasti orkugjafinn. Af
þeim sökum er það grund-
vallaratriði að haldið verði
áfram þeirri markvissu
stefnu í orkumálum, sem
mótuð hefur verið í tíð nú-
verandi ríkisstjórnar.
Orkufrekur iðnaður
Camhliða aukinni raforku-
^ framleiðslu þarf að byggja
upp orkufrekan iðnað í land-
inu. Þannig var upphaf stór-
iðju með byggingu álversins
í Straumsvík tengt Búrfells-
virkjun. Það er á hinn bóg-
inn ljóst, að íslendingar hafa
ekki getu til að ráðast á eig-
in spýtur í þá fjárfestingu og
allar þær framkvæmdir, sem
nýting orkulinda landsins
gerir nauðsynlegar. Þess
vegna verðum við að ein-
hverju leyti að styðjast við
erlent lánsfé og áhættufjár-
magn.
Starfræksla álversins hefur
mjög styrkt atvinnulífið í
landinu og kom það gleggst
fram, þegar samdráttur varð
í hinum eldri atvinnugrein-
um á árunum 1967 til 1969.
Auk orkukaupanna greiðir
ísal framleiðslugjald af
hverju tonni áls, sem fram-
leitt er; hagur íslendinga
kemur einnig fram í vinnu-
launum, farmgjöldum og
fleiru. Þessar greiðslur munu
hafa numið 425 milljónum
kr. á sl. ári og eru áætlaðar
767 milljónir króna á árinu
1974. En hér verður ekki
staðar numið, halda verður
áfram uppbyggingu orku-
freks iðnaðar í iandinu. í
þeim efnum hefur einkan-
lega verið rætt um ál-
bræðslu annars vegar og hins
i
vssj
UTAN ÚR HEIMI
Aukin viðskipti Ung-
verja við Vesturlönd
Þegar gengið er um götur
Búdepest og annarra img-
verskra borga, blasa við aug-
um merki hinna margháttuðu
breytinga seim orðið hafa á
undanförmun árum í efna-
hagslífi landsins.
1 matvöru og vínverzlunum
getur að líta frans'kt konjak
jafnt sem létt vín, frönsk;
kaffi frá Columibiu oig hol-
lenzkt súkkulaði — og menn
geta snafsað sig á vestur-
þýzku áfengi jafnt sem aust-
ur-iþýzíku. Engar matvöru-
verzlanir annarra austan-
tjaldslanda geta státað af
jafn miklum og góðum birgð-
um af allskyns góðgæti. 1 öðr
um verzlunangluggum má sjá
japönsk útvarpstæki við hlið
ungverskra tækja og þar má
sjá standa hlið við hlið á
sýningarhillum vestur-þýzk-
ar og austur-þýzkar rakvél-
ar.
Þetta fjölbreytta vöruúr
val, sem til landsins er feng-
ið, þrátt fyrir miikinn og stöð-
ugan skort á vestræn-
um gjaldeyri, er helzta ein-
kenni viðtækrar áætlunar um
róttækar breytingar í efna-
hagsmálum, sem hafizt
var handa um að framkvæma
árið 1968. Ætlunin er að
hvetja ungverska framleið-
endur tii þess að framleiða
þær neyzluvörur, sem neyt-

endur vilja kaupa og það er
reynt að gera með því
að neyða þá til samkeppni við
vestrænar gæðavörur.
I allmörgum greinum hefur
árangurinn orðið jákvæður,
ýmsar neyzluvörur hafa batn
að til muna og aðrar, sem áð-
ur voru ófáanlegar, eru nú á
boðstólum. Þegar rakblöð
frá WMkinson og Gillette
komu fyrst á markað i Ung-
verjalandi, lá við að þau bol-
uðu algerlega burt heima-
framleiddum rakblöðum. En
ekki leið á löngu áður en haf-
in var framleiðsla rakblaða,
sem stóðust gæðasamanburð
við vestrænu blöðin og þau
voru seid við lœgra verði en
hin innfluttu, með til'ætluðum
árangri. Sama gerðist í fram-
leiðslu á tannkremi og ýms-
um vörutegundum til daglegr
ar neyzlu.
Nýju vestrænu vörurn-
ar vekja jafnan forvitni fólks
og það flykkist út á kvöld-
in til að skoða í búðarglugga.
Það eru þó ekki eingöngu
búðargluggar, sem draga
Ungverja að heiman á kvöld-
in. Húsnæðisskorturinn á
þar í stóran hluit. Hann er gif
urlegur og nánast tilgangs-
laust fyrir ung hjón eða trú-
lofað fóllk að gera sér vonir
um að ná í sæmilega ibúð,

vegar framleiðsilu á ýmis
konar málmblendi, sem not-
að er við stálframleiðslu.
Þessi mál munu þó enn vera
á athugunarstigi, en engum
dyls't, að orkufrekur iðnaður
verður að rísa samhliða nýj-
um virkjunum fallvatna. Und
ir forystu núverandi ríkis-
stjórnar hafa stóriðjufram-
þar sem það geti verið út af
fyrir sig. Það flýr yfirfullar
íbúðir og reikar um stræti og
torg eða situr á kaffihúsum
eða skemmtistöðuim.
Stjórn landsins hefur ný-
lega tekið ákvörðun um að
hækka leigu á nýjum íbúðum
um 250%. Á það þó eingöngu
við þær íbúðir, sem hafa
bæði heitt og kalt vatn, sal-
erni og elidhús, en þes-s hátt-
ar er ennþá munaður í Ung
verjalandi. Leiga fyrir eldra
og lélegra húsnæði verður
ekki hækkuð. Þessi ráðstöf-
un er til þess ætiuð, að efna-
fólk geti ekki komizt upp með
að greiða jafnlága leigu fyrir
bezta, fáanlega húsnæði og
venkamenn og verzlunarfólk
verður að greiða fyrir léleg-
ar ibúðir. Þar að auki hefur
stjórnin gert ráðstafanir til
eflingar byggingariðnaðinum
og býður nú lán á lágum
vöxtum þeim, sem viilja sjálf-
ir ráðast í að koma sér upp
eigin íbúðum. Þetta er veru-
Leg bót, þótt hætt sé við að
meira þurfi til að bæt^
ástanddð í landi, þar sem ai-
gengt er, að ungt fólk lesi
dánarauglýsingar daglega til
þess að leita uppi aldraðar
ekkjur og ekkjumenn, sem
það geti fengið að annast,
gegn því að fá hjá þeim þak
yfir höfuðið.
Viðskiptaaukning Ung-
verja við Vesturlönd hefur,
frá þvi framkvæmd hinnar
nýju efnahagsáæltunar hófst,
verið ti'l muna hraðari en
aukning viðskipta við bræðra
þjóðirnar í Austur-Evrópu.
Og starfsmenn utanrikisverzl
unarinnar eru ekkert að
breiða yfir orsakirnar. Þeir
segja sem svo: ,,Við höfum
farið fram á það við félaga
okkar í CMEA (Ráð það, sem
fjallar um gagnkvæma
efnahagsaðstoð A-Evrópuríkj
anna) að þeir selji okkur
meira af tilteknum tegundum
neyzluvarnings en við höf-
um samið um. En þeir hafa
ekki getað látið meira af
hendi og því hljótum við að
snúa okkur vestur.“
Ungvensk tímarit um efna-
hagsmái birta tölur, sem sýna
að viðskipti hinna háþróuðu
vestrænu kapiitalisku ríkja
nema 72% af heimsverzlun-
inni, eins og þar er komdzt
að orði; hins vegar hafi „hiut
ur sósialistairikjanna í heims-
viðskiptum ekki aukizt veru-
lega á siðustu árum.“
Að baki slikum ummælum
liggur megn óánægja ung-
verskra efnahagssérfræð-
inga með starfsemi efnahags-
bandalags Austur-Evrópu-
ríkjia. Þeir kvarta sáran
yfir ósveigjanleik gjaldeyris-
málanna, sem veldur því að
upp hlaðast a-þýzk mör'k,
tékkneskar krónur eða
sovézkar rúblur, sem ekki er
unnt að nota i viðskiptuim við
Framhald á bls. 25
kvæmdir hafizt í landinu og
þeim verður haldið áfram
samhliða ©flingu annarra at-
vinnugreina, svo að eðlil©gt
jafnvægi verði tryggt.