Morgunblaðið - 08.06.1971, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 8. JONl 1971-
27
SADAT Egyptalandsforseti
var manna ólíklegastur til
þess að standa fyrir þeim
hreinsimum, sem nýlega
hafa verið gerðar í landinu.
Hann var um árabil trúr og
dyggur undirmaður Nass-
ers, og fátt benti til þess að
hann ætti eftir að koma af
stað róttækum breytingum.
Hann er fremur íhaldssam-
ur maður og heittrúaður,
fyrrverandi liðsforingi úr
alþýðustétt. Hann gegndi
mikilvægum embættum í
stjórnartíð Nassers, en ekki
þeim sem mestu máli skipta.
Nokkrum dögum eftir sjónvarpsræðima talaði Sadat á fundi þjóðþingsins og var hinn herská-
asti, gnísti tönnum og kreppti hnefa. Hann hafði áður hótað því að „mala“ andstæðinga sína
og útrýma „valdamiðstöðvum óvina þjóðarinnar“.
verið klofjð í tvennt. Ráðu-
neyti öryggismála og u-pplýs-
ingamála hafa verið lögð nið-
ur, og einhvern veginn verð-
ur að byggja þau upp aftur.
Arabíska sósialistasamband-
inu hefur verið ýtt til hliðar,
og enginn veit hvort það verð-
ur endurreist í frjáisum og
heiðarlegum kosningum eins og
forsetinn hefur lofaið. Nasser
forseti reyndi að blása nokkru
lifi í nokkra stjói-nmállaflokka,
en fleiri en einn flokkur hafa
ekki verið leyfðir i einu og
flestir Egyptar hafa ekkert
mark tekið á þessum flokkum
og litið á þá sem hallelújasam-
tök. Miðstjörn ASU neitaði að
segja já og amen við tililögum
Sadats forseta um hið fyrirhug
aða ríkjasamband og hefur ver
ið 3!ögð niður.
—★—
Meira lá á bak við, jafnvel
þótt svikin hafi ekki alveg
jafngdlt stjórnarbyitingu eins
og Sadat forseti gaf í skyn í
útvarpsræðu sinni. Útvarpsræð
an, sem hann hélt eftir að fimm
ráðlherrar höfðu sagt af sér,
var meistaraieg; frásögn
hans var einföld og ótvíræð og
virtist heiðarleg. Efni hennar
var í fáum orðum á þessa leið:
Átta manna framkvæmda-
nefnd ASU felldi áætlanirnar
um þrírikjasambandið með
fimm atkvæðum gegn þremur.
Meðal hinna fimm andstæðinga
áætlananna voru Ald Sabri og
Sharawi Gomaa innanrlkisráð-
herra. Áætlanirnar fóru síðan
hinn 27. april fyrir 1’50 manna
miðstjórn flokksins, en Sabri
hafði töglin og hagldirnar á
fundinum og hafði miðistjórnar
fu'Wtrúana að leiksoppum.
Á öðrum fundi, sem var hald-
inn síðar, samþykkti miðstjórn
in áætianirnar um stofnun
ríkjasambandsins með breyting
um, og Sabri var sviptur emb-
ætti.
Síðan gerðist það að kvöldi
miðvikudagsins 21. maí að sögn
forsetans, að honum voru af-
hentar upptökur á segulbandi,
ér leiddu I ljós að beitt hefði
verið brögðum til þess að ráða
úrslitum miðstjórnarfundar-
ins 27. aprU. Um leið var hon-
um tjáð, að starfsmenn öryggis-
þjónustunnar hefðu umkringt
útvarpsstöðina þennan sama
dag og að þeir hefðu fyrirmæli
um að meina Sadat inngöngu.
Forsetinn vék þá Gomaa úr
embætti. Sú ráðstöfun var allt
annars eðlis en brottvikning
Sabris, sem flestir Egyptar
létu sig engu skipta eða fögn-
uðu. Goma var innanrikisráð-
herra og yfirmaður öryggis-
þjónustunnar; hann nýtur mik-
illa áhrifa og töluverðs íyigis.
Yfirmaður öryggisþjcnustu í
einræðisriki er adltaf óvinsæll,
en skömmu áður höfðu verið
gerðar ráðstafanir i frjálsrajð-
ishorf, meðal annars útgáíaj
Framhald á lils. 31.
skurðar á nýjan leik, mundu
leiða Egypta í gildru, sem gerði
Israesknönnum kleift að halda
herteknum sem fyrr mestöllum
löndum Araba, sem þeir tóku
árið 1967.
Forsetinn hefur hvorki
sagt né gefið í skyn, að þess-
ar samningsumleitanir hafi
valdið sprengingunni. Staða
hans er of veik til þess að
hann geti kallað yfir sig ásak
anir um að fylgja gegn vilja
samstarfsmanna sinna stefnu,
sem túlka mætti sem svlk við
hagsmnni Araba. En egypzk
blöð hafa átt í harðvítugiim
deilnm um, hvort sú stefna
að reyna að tryggja liðsinni
Bandaríkjaimanna sé rétt.
„A1 Ahram,“ sean Heikal
hinn sífellt áhrifamikli rit-
stýrir, sagði já. „AI Gomho-
uria,“ sem er undir áhriíum
i'instrislnna og stendnr í
sterkum tengslum við Ara-
hiska sósíalistaisambandið
(ASU), sagði nei. Heikal er
hafður í hávegum eftir síð-
ustu atburði, sem likja má
við melódrama. Starfsmenn
„A1 Gomhouria" hafa misst
eða eru i þarai veginn að
missa atvinnuna.
Ástæðan, sem Sadat forseti
tilgreinir opinberlega, er and-
staða nokkurra ráðlherra hans
og háttsettra embættismanna
gegn fyrirhuiguðu ríkjasam-
bandi Egyptalands, Sýrlands
og Líbýu. Og hvað sem segja
má um þetta ríkjasamband, þá
er stofnun þess varla til þess
fallin að bæta horfurnar á frið
samiegri lausn. Fyrirlitning
leiðtoga Lífbýu á frumkvæði
Rogers er innileg. Stjórnar-
flokkurinn í Sýrlandi, Baath-
flokkurinn, hefur itrekað and-
stöðu sina við samþykkt Örygig
isráðsins frá nóvember 1967. F.f
til vill má halda því fram, að
forsetinn hafi með brottvikn-
ingu manna, sem voru ósam-
mála því, hvemig hann hélt á
málunum, hafi tryggt sér oin-
bogarúm til þess að semja við
Bandarikjamenn og vinma þá á
sitt band. En hann verður að
standa við gefið loforð um að
efna í september til þjóðarat-
kvæðis um ríkjasambandáð, og
hann virðist nú skuldbundnari
en áður tál a.ð varðveita það.
Spurningin er, hvort hann
helst við völd þangað tii I sept-
ember. Tel'ja mætti að hann
hefði tryggt sig í sessi með síð-
ustu ráðstöfunum, en eftir það
umrót, sem hefur átt sér stað,
er ekkert hægt að segja með
vissu um framtíð egypzku
stjórnarinnar. Upphafið var
það að sex valdamikiir
ráðherrar sögðu af sér, en
framhaldið hefur verið brott-
viíkning alls staðar og hvar
sem er í öllum þrepum valda-
kerfisins, fréttír um landráð,
fangelsanir og væntanleg rétt-
arhöld. Valdakerfið, sem Nass-
er forseti byggði upp, hefur
Manna ólíklegastur til aö
standa fyrir þeim hreinsunum
sem voru gerðar
Hann var varaforseti þegar
Nasser lézt fyrir sjö mánuðum
og var arftaki hans samkvæmt
stjórnarskránni. Sk'ipnn hans í
embætti forseta boðaði, að
hitUliö yrði áframi á sönm braut
og hingað til og að samvirk
forysta færi með völdin. Hvort
tveggja reyndist rangt. Gegn
flostum líknm stóð eining Nass-
erstjórnarinnar af sér öll
áföll: hernaðarósigra, efnaihags
öngþveiti, sveiflnr í stjórnmái-
um, óánægju meðal almemnings.
Saxlat forseiti hefnr nn á örfá-
nm dögnm splimdrað þessari
griindiallaretningii. Fyrrver-
amli saimstarfsmenn hans fylla
nii fangelsin í Ka.iró. Þeir
hfióta að velta því fyrir sér,
hvernig þeir fórn að vanmeta
metnað hans, pólitíska Iævísi
og misknnnarleysi. Enn er ekki
komið í ljós, hvort hann hetfnr
farið vitnrlega að ráði sínu
eða hvort aðgerðir hans hafa
borið tiiætlaðan árraigur.
Sadat forseti háði baráttu
sina á grundvelli tveggja meg-
inmála. Og þau eru í mótsögn
hvort við annað. Fyrra málið er
tílraun hans til þess að fá
Bandaríkjamenn til að fá fram-
gengt friðsamlegri lausn, eða í
það minnsta bráðabirgðEilausn,
á deilumálum Egypta og Isra-
elsmanna. (Opinberlega er
ekki sagt, að um þetta miál hafi
verið deilt). I þessu máli fylgdi
hann fordæmi Nassers, sem
samþykkti friðartiUögur Banda
ríkjamanna í fyrrasumar, en
ekki er ósanngjarnit að ætia, að
hann hafi gengið töluvert
lengra en Nasser hefði gert
með því að einbeita sér að
egypzkum hagismunum i stað
þess að einbeita sér að heildar-
hagismunium Araba.
Að því er bezt verður séð,
var þessari stefnu hans ekki
beinlinis mótmælt. Bkkert sem
hingað til hefur komið fram
sannar, að nokkur fyrrver-
andi samráðherra hans hafi
hvaitt hann til að ana út í ann-
að stríð, sem yrði sennilega að-
eins til ófarnaðar. En þeir
voru ósEimmála aðferðum
hans. Marigir þeirra voru
ekki eins trúaðir ag Sadat á
það, að Bandaríkjamenn vildu
og gætu þrýsf á Israel. Þeir ótt
uðust Mka, Eið samningaumleit-
Emir forsetans í þeim tilgangi
Eið koma til leiðar opnun Súez-
Kairóbiiar hlýða með alvöru á ræðuna er Sadat flutti í sjónvarpi mn tilraun þá, sem hann kvað
hafa verið gerða til stjórnarbyltingar.
SADAT „hinn
sterki maður“