Morgunblaðið - 20.06.1971, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. JÚNÍ 1971
13
I háskóla hjá
Stóra Bróður
t’egar undirriitaður kam til
borgarinnar Norwich í East Ang
Ma I því augnamiði að eiga þar
vietursetu við pennakropp, bók-
rýni og ef til viiii dálitlar vanga
veltur um Hf og tiiiv'eru, hafði
hann tiltölulega ómótaðar hug-
myndir um þá stofmin, sem býr
að baki arðinu „hásfeóli". Hann
hafði auðvitað veitt aithygli hin-
um háitíðlegu spaugíugium, sem
arka út á Mela í vizkuleit þeg-
ar bezt lætur, og hann hafði auð
vitað lika séð þær byggingar
sem þessir menn hverfa inn í, og
ekki er þvi að leyna að ýmsar
griliur voru gerðar um hvað
færi þar fram (utan hinna virðu
iegiu Garðsbaila) þvi að þessi
hús eru að ölfiu jöfnu við end-
ann á feeribandinu sem sumir
góðir menn hafna á (með ýmsu
móti). Því siður hafði hann
imikla þekkingu á enskum há-
sfeóium, en hafði hins vegar
frumstæðar hugmyndir um Eng-
lendinga, og þær byggðust mest
á stimplum eins og „íhaldssemi“,
,Jkímnigáfa“, „rólyndi”, ,diunda-
vinir" o.s.frv., allir reyndust
þessir stimplar hafa við nokfeur
rök að styðjast. Bn hvernig þess
ir einangruðu eiginleikar þjóðar
innar birtast svo í stjórn þeirra
á hásfeólum sem stofnunum er
svo annað mál.
Þegar ég segi „sem stofnun-
um“ þá á ég við hina pmktisku
hlið, rekstrarhliðina (í víðum
skilningi) hverrar hlutverk er
að gera menntastörf möguieg.
Sem menntasetur er „Universi-
ty of East Anglia" að mörgu
leyti hið ákjósanlegasta; þetta
eru nýjar og nýstárlegar bygg-
ingar, einna líkastar geimstöð á
tungli í vísmdaskáldsögu.
Mifelu fé hefur greinilega verið
veitt í arkitektúr arkitektúrs
vegna og sumu heldur óskyn-
samlega (mörgum blöskraði
sýndarmennskan þegar gos-
brunnar voru látnir ganga fyr-
ir stúdentagörðum) en aðstaða
er þama samt hin bezta. Háskól
inn hefur einnig ágætum and-
ans mönnum af að státa í kenn
araHðinu og flest er þetta bezta
fóik sem un-ir glatt við sitt.
Háskólinn tók fyrst við stúd
entum 1963, en er emn í bygg-
ingu og rúmar nú um 2.500. Þó
flest sé nú að færast í fastar
skorður, ríkir að sumu leyti
ferskara andrúimsloft hér en i
binum rykfallnari edlri skiólum.
Þegar undirritaður ákvað að
reyna háskóianám í Engiandi,
hafði það talsvert að segja, að
hann hafði það á tilfinningunni,
að háskólalífið væri blessunar-
lega laust við truflanir af völd-
um óeirða, sem annars gætu far
ið illa með dýrmætan tima ekki
ailtof fjársterkra útlendinga.
Þar sem hann er friðsamur mað-
ur með afbrigðum (sumir segja
þó værukær) var það því kald-
hæðin tiíviíjun, að lenda í þeim
háskóla Englands, þar sem stúd-
ent'ar hafa hvað mest látið að sér
kveða á þessum vetri. (t.d. eru
svonefndir anarkistar hér furðu
íjökmennir og skynsamlega akt-
ívir). Fyrstu meiri háttar mót-
mælaaðgerðir vetrarins voru
kröfur um að háskóltnn ryfi
tengsl sin við Barclay's Bank
sem kvað hafa óæskileg ítök í
Suður-Afríku. Neitaði dágóður
fjöldi stúdienta að borga gjöld
til skólans unz þeir fengju full-
vissu um, að þau færu ekki til
styrktar „apartheid". Skólayfir-
vöid létu undan og opnuðu inni-
stæðu i öðrum banka, sem síðar
kom reyndar í Ijós að hafði
einnig íitök í Suður-Afríku.
Ýmsar minini háttar skærur
voru síðan fram yfir áramót,
eiínkum óánægja með hve lítil
ra-unveruleg áhrif stúdentar
hafþ á gang mála; þeir hafa í
hæsta iagi áheyrnaríuHtrúa í
Jieertum himmi mikilvægari
nefndum. Þeasair kröfur um
meiri völd voru að mestu leyti
hunzaðar af hálfu yíirvalda, og
það á mjög óábyrgan hátt, þann
ig að róttækari öflum óx mjög
fylgi.
Tveimur vikum fyrir páskafrí
sauð svo uppúr. Höfuðástæðum-
ar voru þessar: Lögreglan hafði
handtekið bandarískan stúdent
kyrir að hafa kannabis undir
höndum. Eftir að hann hafði
tekið út hegningu sina sam-
kvæmt dómi lögregluréttar í
Norwich, gerir háskóíinn sér lít
ið fyrir og gerir hann brottræk-
an. Þetta köíluðu menn tvöfalda
hegningu ag kröfðust þess að
stúdentinn yrði tekinn inn á ný.
Yfirvöld höfnuðu öllum viðræð
um og í miiklu sefjiunarandrúms-
loftd á fundi stúdentasamtak-
anna var ákveðið að taka eina
aðalbyggin.gu skólans tafarlaust
herskildi. Náðist furðu mi-kil
samstafJa um þessar aðigerðir, en
inn í blönduðust önnur mái eins
og a-ukin almenn völd s-túdenta.
Víietnamstríðið (því að eftir
brottreksturinn yrði sá banda-
riski sennilega kallaður í her
innO og til allrar ólukku notuðu
nokkrir lúmskir grinisitar sér
uppnámið og fullyrtu að ekki
værí hægt að einbeita sér að
mótmælaaðgerðum, þegar próf
væru i nánd (því aðeins ein
vika var til prófa), og því
væri nauðsynlegt að knýja fram
aínám þeirra (sem reyndar
hafði verið allilengi í deigluimi
hjá háskólayfirvölduim, sam-
kvæmt þeirri réttmætu skoðun
að próf eru tímasóun). En þann
ig fékk málefnið stuðning manna
hverra afstaða mótaðist fyrsit og
fremst af prófsleni og fal’lótta.
Flestir sáu þó að slíkur hræri-
grautur markmiða var óæskileg
ur, enda fóru próf fram sam-
kvæmt venjiu, en með tilheyr-
andi reyksprengjum og stymp-
ingum við þá sem trufla vildu
alla starfsemi. .— Eftir 10 daga
hersetu og álíka langt tómlæti
yfirvalda lognuðust aðgerðirn-
ar út af vegna þess, að mótmæl-
endwr vildu kcunast heim i páska
frL
Eftir frí kom þó í ljós, að
ekki var allt umstan-gið alger-
lega árangurslaust; hás-kólayfir
völd tóku við samninganefnd
stúdenta til viðræðna, en nú
varð að ræða málefni í stærra
samhengi, því að sá bandaríski
kærði sig ekki um að koma aft-
ur, veigna þe-ss veðurs, sem hafði
verið gert út af hon-um. Ekki er
enn Ijóst hver verður endanleg-
ur áran-gur af kröfugerðum stúd
enta.
En eftirtektarverðust og al-
varlegnst þykja mér þau eftir-
köst, sem „Hersetan" hefur nú
haft.
Á meðan „hersetan" stóð yfir,
höfðu stúdentar brotizt inn í
ýmsar skrifstofur í bygigin-gunni
og það ekki af tómum skríls-
hætti, heldur til að staófesta
grun. Og sá grunur var stað-
Ce-stur í skjö-l-um sem þeir kom-
ust yfir í skrifs-tofu em-bættis-
manns þess, sem nefndur er
„Dean of Studenits", en hann hef
ur æðst-u umsjón (utan rektors,
sem nefndur er „Vice ChanceH
or“) með „velferðar- og a-ga-
mótun" stúdenta. Eftir að „her-
setunni", lauk kom í ljós, að
ýmis spellvirki höfðu verið
framin í byggingunni ag voru
stúdentar krafðir skaðabóta op-
inberíega eins og gengur ag ger
ist. En viti menn, „Dean of Stud
en-ts“ þegir þunnu hljóði ag til-
kynnti ekki að neitt hefði horf-
ið úr sinni skrifstoíu o-g sa-gði
ekki orð, fyrr en stúdentar sjálf
ir gerðu málið opinbert; þykir
sú þögn bera með sér að yfír-
völd hafi ekki hreinan skjökl.
Piöggin höíðu stúdentar sum
ljósmyndað, en tekið frumrit af
öðruea á brott með sér oig haía
nú dreift þeim vitt og breitt;
heíur þetta mál vakic mikla at
hygli.
Þessi skjöl eru slíkur ófögn
uður sem búast má við á skrif-
stofu einræðisherra i JögregVu-
ríki en ekki menntastofmm. í
þeim kemur berlega í ljós að
innan háskólans er haldið uppi
víðtæku njósinííikerfi tim oinkalíf
stúdenta. Greinilegt er, að yfir-
völd hafa haft náíð samband sin
á miHi við að koma upp kerfi
þessu. Miðstöð upplýsinganna
hefur verið „Dean of Students"
en þangað senda svo hinir ýmsu
embættismenn safamiklar frétt-
ir einkum virðist læknir háskól
ans og yfirmaður stúdentagarðs
ins, ása-mt hinum ýmsu dyravörð
um, eftirlitsmönnum og umsjón-
arkennurum hafa verið iðnir við
upplýsingaleit. Til dæmis kemur
í ljós, að læknir háskólans hef-
ur gefið upplýsingar um stúlk
ur sem nota getnaðarvarnarlyf
og það fólk, sem fengið hefur
róandi lyf o.s.frv'. (og þar með
hefur hann rofið þagna.reið sinn
sem læknir). Bréf frá Garðs-
stjöranum leiða það í Ijós, að
helztu uppiýsingalindir hans
eru hreingerningarkonur, sem
virðast hafa skilið verksvið sitt
á metafóniskan hátt þ.e. sem
hreinsendur spillingariiwiar og
verðir velsæmisins. Þessar litlu
kon-ur kama trttlandi á mor-gn-
ana tdl að taka til i heirbergj-
uim stúdenta en í leiðiimi leggja
þær samivizku.samlega á minnið,
hver hefur ekki sofið í rúminu
sinu í nótt, hver hefur haft næt-
urgest o.s.frv. og einnig kíkja
þær í hirzlur í leit að fiiknilyíj-
um og öðrum vandum hl-utum.
Vist er, að meirihluti þessarar
ágætu stéttar er saklaus af slik
um njósnastörfum ag hún Bethel
gamla, hreingerningarkonan
min, hefur látið í ljós hneykslan
sína yfir athæfi starfsystranna.
Þá er meðal slvjalanna listi yf-
ir þær ibúðir inni í borginni,
sem stúdéntar £if báðum kynjum
hafa á leigu og listi er yfir þá
stúdenta, sem yfir höfuð eru
taidir sofa saman. Eitt plaggið
er afrit af bréfi frá „Dean of
Studen-ts" til stúlku elnnar sem
gefið hafði upplýsingar um fikni
lyfjaneyziu vinkonu sinnar og
fullvissar hann stúlkuna um, að
nafni hennar verði haldið
ieyindu og hún muni ekkert
persónulegt tjón hljóta fyrir
að vera svo „samvinnuþýð."
Stúdentar hafa hins vegar
verið m'iskunnarlausir í að birta
nöfn þeirra, sem þannig hafa
komið upp um félaga sína, en
nú hefur komið i ljós, að
margt af því fólki sem slíkt
hefur gert, var undir sál-
rænni „pressu"; þ.e. „ef þú ger-
ir þetta fyrir okkur, þá gerum
við hitt fyr-ir þig.“ — mörg þess
ara bréfa eru furðu barnaleg og
notað ævintýraleg dulnefni eins
og t.d. „Strangélove" o.s.frv.
Mörg fleiri dæmi gæti ég tekið
úr þessu fáráníega en einníg
andstyggilega máli, en ég læt
þetta dúga. Mikil ólga rikir með
al stúdenta eftir dreifingu skjal
anna og á fundi stúdentasamtak
anna síðasta mánudag var sam-
þykkt að krefjast afsagnar
„Dean of Students" og rektors;
hefur allmargt starfsfólk skól
ans tekið undir þær kröfur.
Að hve miklu leyti er háskóli
ríki í ríkinu? er spurniing sem
vaknar við umihugsun um þessi
tvö mál. Getur háskóli hiegnt
stúdent, sem þegar hefur verið
hegnt af samfélaginu jafnvel
Framha-ld á bls. 19
Innbrot
NOKKUÐ heíur verið um inn-
brot í Reykjavík síðustu daga.
Að sögn lögreglunnar var brotizt
inn i íbúðarhús i Irígólfsstræti
í fyrradag og stolið þaðan um 20
þúsund krónum. Sama dag var
einnig hrotizt inn í íbúðarhús i
Miðstræti og stolið skartgripum.
Einnig var brotizt inn i Þjóðleik-
húskjallarann en engu stolið. I
fyrrinótt var brotizt inn í verzl-
unina Leikfangaland og stolið
skiptimynt og í gærmorgun var
brotizt inn í biðskýlið á Laufás-
vegi 2 og stolið þaðan kassa með
strætisvagnamiðum og smápen-
ingum.
Sovézku geimfararnir
verða 25 daga á lofti
Moskvu, 18. júni — AP-NTB
AREIÐANLEGAR heimUdir í
Mosloui hermdu í dag, að sov-
ézku geimfararnir i Saljut ættH
að Jenda 30. júní eða L júlí og
verða þá btinir að vera 25 daga
úti í geimniim, sem verður nýtt
met. Fyrra metið eiga geim-
farar Soynsar 9, sem vorn 18
daga i geimnum.
Sovézkir læknar og vísinda-
menn biða með eftirvæntingu
eftir að sjá hver áhrif hm
langa geimför kemur til með að
haía á geimfarana, er þeir snúa
aftur til jarðar. Geimfarið hel-
ur nú farið um 200 hringi um-
hverfis jörðu og eru geimfar-
amir sagðrr við góða heiSeu og
léttir í lund.
' 11 ‘ #
■
■
Bjartsýnn
á framtíðina
- segir Sigurður Jóhannsson
í Neshúsgögn í Borgarnesi
Signrður .lóhannsson er ejg
arndi fyrirtækásins Neehús-
gögn í Borgamesl. Hann
skýrói svo frá fyritrtæki sínu:
Ég stofnafö fyrirtækið Nes-
húsgógn árið 1969 með Herði
Péturssyni bólstrara i Reykja
vik.
Reyndar byrjaði ég fyrr í
Mtlu húsnæði héima og var
búinn að smíða þar í 6—7 ár,
er Hörður kom í þe-tta með
mér. Hann var átfram í
Reykjavílk, e« ég hér. Það er
óhentugt fyrirkamulaig. Nes-
húsgögn er skráð ennþá sem
sameignarfélag, og við hötf-
um átta manns í vinnu, þar
af fjóra með réttindi.
Það hefur ekki gengi'ð nógu
vel að fá lánstfé. Siílkt geng-ur
aldre-i nógu vel. Að vísu má
se-gja að við höfum fengið
l'án úr iðnlán asjöði. Bn Spari-
sjóður Mýrasiýslu hefur verið
okkar stærsti lánadrottiinn.
Húsga-ginaframleiðsJan hér
er mín hönnun. Bólstrun
Harðar Péturssomar oig Nes-
húsgögn tóku þátt i húsgagma
sýniinigu á Kaupstefnu í Laug
ardals-höMiinni.
Dansfeur maður kom hingað
tíl að leiðbe-ina akkur við
niðurröðun á vélum og vinnu
hagræðingu, og hann sikipu-
lagði vélasalinn okkar á
neðri hæðinni. Við höfum lítoa
fengiö dansfka sérfræðinga í
lakkframleiðsitu. Efnið nýtist
mjöig ve-1 hjá méir, ag sáralít-
ið gengiur af. Þetta kemur
ti-1 af þvi að við erum með
noikkuð einhæfa framleiðs-lu.
Védarna-r okkar eru þýzkar
og einni-g frá ffleiri löndum.
Það er ekki hentugt, en það
er fjéfrhagurinn, sem ræður
þvL
Á fynsta árinu borguðum
við um 63.000 kr. í aðlstöðu-
gjö8d, em þau eru ekk-i feld
niður hérna þegar fyrirtæki
eru að þyrja eins og sume-
staðar er gert. Veltan hefur
þá verið 6 milljónir.
Ég hef ekki íh-ugað út-
fflutning ennþá, þótt ég
átfíti Islendinga vera sam-
keppnisfœra með verð og frá-
gang, og þá skoðum byggi ég
eingön-gu á þeim húsigö-gnum,
sem hingað eru flutt.
Stærri fvrirtækin okkar
héma frarofceiða of margar
gerðár húsigagna, og því er
útfiutnimg'uriinn ekki nógu
hagkvæmur.
Ég hetf aðallega verið í
framleiðslu skatthola. Siðan
fór einhver að framleiða
eit-thvað svipað fyrir sunn-
an. Ég breytti þá til, gerði
hagkvæma breytingu hjá
mér, ag það hefur gengið vel
með þá framieiðslu líika. Ég
sel allt, sem ég framleiðL
Maður á alltaf að endum.ýja
það, sem maður framleiðir.
Það er nauðsynlegt.
Ég er ekki með neina sér-
staka nýjung, en ég er bjart-
sýmm á framtíðina.
Ég á stóra lóð hérna, og að-
staða er til að bygigja við og
stækka verkstæðið og það er
draumurinn. Við þurfum að
hafa óhemju rými fyrir fram-
leiðslu okkar.
Við vonum-st I framtíðimni
tiil að koma upp verziunarhúis
næði í sa-mbandi vi8 fram-
leiðsl-una. SkatthoMn eru vin-
seeðar fermingargjafir.