Morgunblaðið - 20.06.1971, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. JÚNl 1971
Útgefandi hf. Árvakur, Reykj'avík.
Framkvaamdastjóri Hsraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen.
Eyjólfur KonráS Jónsson.
Aðstoðarritstjóri Styrmir Gunnarsson.
Ritstjómarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fróttastjóri Bjöm Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10-100
Augtýsingar Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Áskriftargjald 196,00 kr. á mánuði innanlands.
i lausasölu 12.00 kr. eintakið.
ÞJÓÐFÉLAG, EINSTAKLINGAR,
PRÓF OG EINKUNNIR
CJkólaæskan hverfur nú frá
^ prófborðunum. Sumir
með gleði í hjarta og horfa
bjartsýnir inn í framtíðina.
Aðrir bíða hennar döprum
huga: þeir hafa ekki náð því
marki, sem að var stefnt.
Ástæða er til þess að óska
þeim velfamaðar, sem náð
hafa áfanga sínum. En ekki
er síður ástæða tii þess að
hyggja að hinum, sem hafa
beðið lægri hlut fyrir því
próffargani, sem hér virðist
vera orðið einkennandi fyrir
íslenzkt þjóðlíf. Próf eru síð-
ur en svo einhlítur mæli-
kvarði á manngildi, ekki
heldur hæfileika. Þau eru
einungis heldur frumstætt
tæki til að ákvarða örlög
einstaklinga og það jafnvel
á viðkvæmum aldri. Oft
hefur verið á þetta bent
hér í blaðinu. Landsprófið er
mörgum þyrnir í augum. Það
á sér mjög veikar forsendur,
ekki sízt vegna þess, að það
er harkaleg úrvinnsla á við-
kvæmum aldri. Um það skal
ekki frekar rætt hér. En á
hitt skal bent, að sumir skól-
ar eru til þess að bjarga nem-
endum, sem bjarga þarf. Sem
betur fer eigum við marga
góða kennara til þess. Aðr-
ir — bæði skólar og kennarar
— virðast einkum vera til
þess eins að bjarga þeim,
sem geta bjargað sér sjálfir.
Handleiðsla og góð kennsla,
áhugi á sérhverjum nemanda
og örlögum hans, löngun til
að finna það bezta í hverjum
einstökum, ætti að vera að-
alsmark íslenzks skólakerfis
nú á tímum. Vonandi verður
slíkt skólakerfi frernur ein-
kennandi fyrir íslenzkt þjóð-
líf á næstu árum, en það
einkunnaþjóðfélag, sem ríkt
hefur undanfarið.
Skólastjórar hafa kvatt
nemendur sína. Þeir hafa
kvatt þá með fögrum orðum,
eggjað þá lögeggjan. Það er
rétt sem sagt er: æska okkar
er gjörvileg og við hana eru
bundnar glæstar vonir. En
þessar vonir rætast ekki,
nema tvennt komi til: annars
vegar, að við gætum þess að
enginn einstaklingur fari í
súginn vegna óhappa eða af
öðrum ástæðum. Nemendur
eru ekki búnir til handa skóla
kerfinu, heldur á að laga það
að þörfum nemenda og þjóð-
félagsins. Við eigum að kapp-
kosta að koma öllum til
nokkurs þroska. Hins vegar
er sú hliðin, sem að æskunni
snýr. Um þá hlið verða hér
einungis tilfærð orð dr.
Brodda Jóhannessonar, sem
hann mælti — vafalaust fyr-
ir munn margra — við nem-
endur sína við skólaslit Kenn-
araskólans. Hann sagði m.a.:
„Margt ungt fólk hefur nú
sem á öllum tímum látið sefj-
ast til þeirrar aðkenningar, að
það sé spillt, að ekki sé sagt
gerspillt. Þessu valda yfirleitt
fáir eimstaklingar, sem hafa
það m.a. sér til ágætis að vera
dóserandi með áhrifaríkum
hætti. Og unga fólkið á
einnig nokkra í sínum flokki.
Allur samanburður á sið-
gæði kynslóða er erfiður, og
vandfundinn einhlítur mæli-
kvarði í þeim efnum, því
munu ungir sem gamlir jafn-
an hsetta sér út á hálan ís,
hverju sinni sem þeir þykjast
hafa slíkan kvarða í höndum.
En þess utan dreg ég í efa,
að fleiri lofsyrði hafi verið
borin á nokkra kynslóð en
einmitt þá, sem nú er græn
eins og vorgrasið. Sjálfur
þykist ég aldrei hafa lagt
henni til, svo að það er ekki
seinna vænna: Mér virðist
hún furðu dóserandi og fús
að segja til um snið tilver-
unnar, hversu það skuli vera,
á tímum þegar það boðorð
eitt gildir undir morgundag-
inn: að vera viðbúinn.“
Þessi orð og mörg önn-
ur viðvörunarorð skólastjóra
framhaldsskólanna ætti æska
fslands að íhuga, um leið og
hún kastar fram gagnrýni á
þjóðfélag sitt og umhverfi.
Þjóðflutningar í Asíu
T jóst er af fréttum síðustu
daga að þau vandamál,
sem flóttamannastraumurinn
frá Austur-Pakistan til Ind-
lands hefur skapað indversk-
um yfirvöldum, eru erfiðari
viðfangs en þjóðir heims hafa
almennt gert sér grein fyrir.
Sé hugsað um fjölda flótta-
manna einan, 5—6 milljónir,
má þó sjá að þetta er með
mestu þjóðflutningum sög-
unnar.
Kólerufaraldurinn á dögun-
um virðist hafa hreyft veru-
lega við vestrænum þjóðum
a.m.k. og berast nú fregnir
um sívaxandi liðveizlu þeirra
við hjálparstarf Sameinuðu
þjóðanna.
Indversk yfirvöld hafa lýst
því yfir, að flóttamanna-
vandamálið sé alþjóðlegt en
ekki sérmál Indverja og ljóst
er af skrifum fréttamanna,
sem eru nýkomnir frá Ind-
Útsýni yfir Vínarborg:. Hin ganila Stefánsdómkirkja skagar upp úr í g-amla bænum.
Geir Rögnvaldsson;
V ínarbr éf
Vissúlega má merkja, að Vín
arborg er fyrst og fremst borg
gærdagsins. Þess vegna er of-
mællt að kalla hana borina sí-
ungu eins og svo oft er gert,
en titiillinn „borgin síglaða" ber
hún með rentum.
Borgin er að vestan umlukin
hinum fræga Wienerwald, og
þar er einnig að finna hinar
margrómuðu hæðir í kringum
Vin svo sem Kahlenberg og Leu
poldsberg. 1 hlíðum þessara
hæða eru gjöfulustu vínræktar-
svæði Vinar. Ekki kann ég að
nefna tölu yfir það magn áfeng-
is sem framileitt er innan borg
artakmarkanna sjálfra.
Að austan kemur svo ung-
verska sléttan og rétt til þess
að fuldkomna sköpunarverkið,
pennur Dóná í gegnum borgina.
Vín er töluvert víðáttumikil
borg eða tekur yfir 141 km2 og
lengd borgartakmarkanna er
133 km. Vínarborg má ekki ein-
göngu þakka Dóná fegurð sína
heldur og tilveru, því upphaf-
lega var Vin verzlunarmiðstöð
við þessa eina helztu saimgöngu
æð Evrópu.
Það kann að hljóma undar-
lega en Vin er gædd náttúrufeg
urð í rikum mæli. Nálægðar sveit
arinnar verður aHs staðar vart
í Vin og mengunarsvæði stór-
borgarinnar eru svo gott sem
eingöngu bundin við miðborg-
ina. Þar er mengunin aftur á
móti ríflega skömmtuð.
Hugmynd flestra þeirra sem
ekki þekkja Vín er sú, að hún
hafi upp á einhvern forngaml-
an sjarma að bjóða. Sú ímynd-
un er al'l fjarri sanni því að
borgin er að mestu byggð á síð-
asta árhundraði, — blómatíma-
bili Vínarborgar og vel að
merkja rómantikurinnar.
Maria Theresia og Franz Jos-
ef eru hetjur Vínarborgar og
þeim ber fyrst og fremst að
þakka þessa fögru borg. Aftur
á móti að teknu tilliti til þess
rikidæmis sem Vín er byggð af,
eru hinar tíðu uppreisnir í Ung
verjalandi ofur skiljanlegar.
Flest merki hins fyrri glæsi-
leika eru horfin og í staðinn er
borgin full af minnismerkjum
um ágæti liðins tíma. VLn hefur
ekki lengur úrslita hlutverki
að gegna. Hinir mikilihæfu snill
ingar svo sem Goethe, Beethoven
og Schubert eru famir og keis-
arinn mikli sem hér réð fyrir
heimsmálunum er l'öngu kaldur
í gröf sinni. Það sem allir þess-
ir menn hafa skilið eftir sig er
einkum minningin um örlaga-
ríka tima, sterka listahefð og
fagra borg. En vel að merkja,
borgin er ekki dauð úr ölium
æðum; — ennþá lifir í gamalli
glóð eða í það minnsta gerist
tónlistarlif ekki betra í heimin-
um. Þegar þessar Mnur eru rit
aðar er „wienerfestivalinn“ I
þann mundinn að byrja, og
sækja þá margir af frægustu
tónliistarmönnum heimsins Vín-
arborg heim og þykir sómi að.
Einhverra hluta vegna hafa
tvær miikilvægar alþjóðastofn-
anir stöðvar sínar hérna, það er
Iðnþróunarstofnun S.Þ. og Al-
þjóða kjarnorkumálastofnunin.
Ennþá hefur Vínarborg sér-
stæðu Mutverki að gefna í ref-
skák stórveldanna í það
minnsta kjósa þatu þessa borg
oft til þess að ræða saman og
því hefur Vín mikið diploimat-
iskt giidi. T.d. standa núna
„Salt“-viðræðurnar yfir hérna.
Ekki má heldur gleymast, að
þó kerlingar um og yfir
sjötugt virðist í meirihluta íbúa
hérna, er önnur kynslóð sinu
yngrú að vaxa úr grasi með
ófyrirsjáanlegum afleiðingum.
Útlendingar í Vín hafa sér-
staka ánægju af að fylgjast
með viðleitni Vínarbúa til þess
að fylgjast með tímanum. Flest
er aðkeypt og fæst er þeirra ei>g
ið framlag í þá veru. Mér er
næst að halda að hinn síðborg-
arlegi mórall í kynferðismálum
hafi farið heldur flatt með Vín-
arbúa. I það minnsta var eitt
fyrsta verk þeirra eftir að orð-
ið „modern“ komst aftur inn í
orðasafnið hjá þeim, að hóa
saman velflestum klámblöðum á
meginlandinu ásamt með þeim
áhöldum sem mannleg náttúra
og imyndunarafl fær upphugs-
að: Leigja nokkrar skandinav-
iska sýningargripi til þess að
ganga um beina berar að ofan
og sýna herlegheitin við hátt
gjald undir nafninu „Sex-messa".
Þrátt fyrir það að þessi „Sex-
messa“ var alveg afspyrnu lé-
leg, grunar mig að venjulegur
ísl. þurfi ekki þetta til að finna
til hvata sinna. Samt sem áður,
ef það á að byggja nútima
Austur(slagorð Kreyskis for-
sætisráðherrans hérna) þá
verða þeir að eiga sitt klám eins
og Svíar, en Sviar eru eins og
altir vlta alveg fantalega ný-
tizkulegir. Hér gerast ýmsir
þeir hlutir, sem halda mætti að
séu meintir í fullri alvöru. T.d.
mótmæltu bændur verði þvi sem
þeir fá fyrir mjólk á mjög svo
eftirminniil’egan hátt. Hægri
flokkurinn hérna stóð fyrir því
að 7000 bændur lokuðu öitum
helztu umferðaræðum borgar-
innar með tmktorum sinum á há
annatíma, eða frá kl. 8—12 á
mánudagsmorgun. Umferðaöng-
þveiti varð að sjálfsögðu aigert.
Það að sj’á 7000 bændur nif
ast við ívið fleiri borgarbúa um
austurrísk landbúnaðarmál, er
ekki beint uppörvandi fyrir lft
inn strák sem ætiar sér að lesa
hagfræði í þvisalandi.
Nú eru nýafstaðnar forseta
kosningar héma. Fulltrúi sósial
ista, Fmnz Jonas, vann með
knöppum meirihluta frambjóð-
anda hægri flokkanna dr. Kurt
Waldheim. Waldheim er þektot-
ari sem fulltrúi Austurrlkis hjá
S.Þ. Oig er hann einn þeirra sem
til greina koma í framkvæmda-
stjórastöðu, til þess kann hann
ekki nóg í ensku, auk þess sem
hann er orðinn 71 árs gamal.
Niðurstöðu þessara kosninga
ber þó fyrst og fremst að Ifta
á sem sigur vinstri flokksins
hérna, Socia'lische Partei, en
Franz Jonas var eitt sinn borgar
stjóri Vínar sem fulltrúi þeirra.
Hér rikir hægfara sosiölsk
minniMutastjóm og er álitdð að
vinsældir Kreyskis forsætisráð-
herra hafi orðið Jonasi nota-
drjúgar í þessum kosningum. Á
stjörnmálasviðinu gerðist ann-
að ekki síður merkilegt og Is-
lendingar mættu taka sér til
fyrirmyndar. Shi'llinig.urinn
hækkaði um rúmlega 5%. Ég er
ekki nógu vel að mér i ha,g-
fræði enn sem komið er til þess
að ráða í þær afleiðingar bein
ar og óbeinar sem þessi ráðstöf
un á eftir að hafa á afkomu
Austurríkis, þó að hún hljóti
óneiitanlega að bera vott um
batnandi efnahag. Hitt er aftur
á móti annað mái, að þetta
lœkkar námslán okkar nemarma
héma um rúmlega 5% oig ósk-
ast það hér með tekið tii greina
af stjórn Lánasjóðs isl. náms-
manna.
Vorið hefur verið héma af og
til síðan um miðjan marz og virð
ist vera endandega komið núna,
að minnsta kosti eru þessar lín
ur ritiaðar í 27,5 stiga hita og ku
það víst vera met í maí. Vor í
Vin er herlegur tími, sem lætur
engan ósnortinn. Vinarbúar
reyna aö eyða sem mest af fní-
stundum sinum úti við á vorin
og sumrin, liggja helzt i sólbaði
á daginn og fara svo gjarnan á
„IIeurigen“ á kvöldin. „Heuritg-
en“ er fyrirbæri, sem ferða-
menn í Vínanbong ættu að
kynna sér sem bezt (svo maður
tali nú ekki um stúdenta). Vel-
flestir vínyrkjumenn eiga sér
hús, þar sem þeir selja eigin
framleiðslu. Þessi hús eru yfir-
Framliald á bls. 16.
landi, að yfirvöld þar eru
furðulostin yfir afskiptaleysi
manna um örlög flóttamann-
anna, Bent er á, að hundruð
flóttamanna höfðu Látizt af
skotsárum, meltingarsjúk-
dómum og vosbúð áður en
kóleran kom upp, án þess að
því væri nokkur eftirtekt
veitt.
Sú skoðun hefur komið
fram, að mál þetta sé próf-
steinn á raunverulegan hug
þróaðra ríkja til hins vanþró-
aða hluta heims og er von-
andi, að við íslendingar — þó
lítils séurn megnugir — sýn-
um hug okkar í verki.