Morgunblaðið - 27.06.1971, Qupperneq 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. JÚNÍ 1971
SltttgfttttlfttMfe
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavik.
Framky»mda*tjóri Hsraldur Sveinsson.
Rilstjórar Matthías Johannessen.
Hyjólfur Konráð Jónsson.
Aðstoöarritstjóri Styrmir Gunnarsson,
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjðrn Guðmundssorr.
Fréttastjóri Bjöm Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstraeti 6, sími 10-100
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Áskriftargjald 196,00 kr. á mánuði innanlands.
1 lausasölu 12,00 kr. eintakitt.
FARGJALDASTRÍÐIÐ
OG LOFTLEIÐIR
TVTú er tæpur mánuður liðinn
’ síðan fargjaldastríðið svo-
niefnda hófet á flugleiðum
yfir Atlantshafið. í>etta
ástand hefur þegar haft
ýmsa erfiðleika i för með
sér. Stóru flugfólögin hafa að
undanförmu háð harða sam-
keppni við leiguílugfélögin,
er boðið hafa mun lægri far-
gjöld. Sætanýting stóru flug-
fólaganna hefur verið ónóg
og auk þess hafa þau átt í
fjárhagserfiðleikum, m. a.
vegna kaupa á hinum nýju
stóru þotum. Það var síðan
belgiskt flugfólag, sem reið á
vaðið og bauð sérstakiega lág
fargjöld fyrir námsmenn á
flugleiðinni yfi-r Atlantshafið.
Síðan hefur hvert flugfélagið
á fætur öðru fylgt í kjölfarið
og boðið lág fargjöld fyrir
ungt fólk.
Allar þessar ráðstafanir
hafa valdið verulegu öng-
þveiti á þesisum fiugleiðum,
enda er nú mikil óvissa ríkj-
andi í þessum efnum. Aðgerð-
ir þessar beinast fyrst og
fremst gegn leiguflugfélög-
unum, en þær hafa einnig
valdið Loftleiðum nokkrum
erfiðleikum að undanförnu.
Þannig hefur bandaríska
flugfélagið Pan American
sérstaklega auglýst í New
York Times, að í ferðum þess
sé engin viðstaða á íslandi;
ljóst er gegn hverjum þessu
er beint. Til marks um það
öngþveiti, sem nú ríkir í þess-
um efnum má nefna, að far-
gjöld fyrir ungt fóik ailt að
þrítugu eru nú lægri en far-
gjöld ungbarna.
Það kernur fram í samtöl-
um við taismenn Loftleiða í
Morgunblaðinu í gær, að enn
er ekki full ljóst, hvaða áhrif
þetta fargjaldastríð kann að
hafa á rekstur Loftleiða. Fé-
lagið bíður því enn átekta
og mun ekki taka ákvarðanir
um gagnráðstafanir fyrr en
ráðstefnu IATA-flugfélag-
anna er lokið, en hún hefst
eftir helgina.
Loftleiðir hafa á undan-
förnum árum haslað sér völl
á flugleiðinni yfir Atlants-
hafið og boðið lægri fargjöld
en önnur flugfélög. Starfsemi
flugfélags eins og Loftleiða
er því mjög þýðingarmikil;
þess vegna er þess nú vænzt,
að sú skipan komist á þessi
mál, að Loftleiðir geti óhindr-
að haldið áfram starfsemi
sinni og án verulegra áfalla.
*
Krabbameinsfélag Islands
¥ dag eru liðin rétt tuttugu
* ár síðan Krabbameinsfé-
lag íslands var stofnað. Á
þessurn tveimur áratugum
hefur félagið háð þrotlausa
baráttu gegn hinum skæða
sjúkdómi, krabbameininu. I
þessari baráttu hafa fjöl-
margir lagt hönd á plóginn
og þannig unnið að heilsu-
farslegu öryggi borgaranna.
Starfsemi Krabbameinsfélags
ins er orðin mjög umfangs-
mikil, en það rekur nú þrí-
þætta leitarstöð. Lang viða-
mesta starf félagsins hefur
verið fjöldaleit að krabba-
meini í móðurlífi allra
kvenna á aldrinum 25 til 60
ára. Nú hafa um 83% allra
kvenna á þessum aldri kom-
ið til skoðunar frá því að
þessi leit hófst árið 1964. Auk
krabbameinsleitar hefur fé-
lagið unnið að krabbameins-
skráningu allt frá árinu
1954.
Ljóst er, að á þessu sviði
hefur þegar verið unnið mik-
ið starf og þó eru ærin verk-
efhi framundan, sem kalla á
samstöðu og almennan vilja
fólksins í landinu til þess að
taka höndum saman í barátt-
unni gegn þessum erfiða sjúk
dómi. í viðtali í Sunnudags-
Iblaði Morgunblaðsins, segir
Bjami Bjarnason, læknir,
formaður Krabbameinsfélags
fslands: „Okkur er víst öll-
um ljóst, og ekki sízt lækn-
um, hvað þetta er oft miklum
örðugleikum bundið, og með
þeirn ráðum, sem enn eru
tiiltæk, reynist stundum ó-
kleift að tryggja fullkominn
bata og lækningu. Þó mætti
bæta árangurinn stórkostlega
frá því sem nú er, ef allir
legðust á eitt um að vera á
verði gagnvart krabbanum
og samvinman milli læknanna
og fólksins væri svo góð sem
vera skyldi, en á það skortir
tilfinnanlega enn sem komið
er. Sannleikurinn er só, að
margar tegundir krabba
mætti lækna til frambúðar,
ef hann fyndist alltaf nógu
snemma og leitað væri tafar-
laus-t fullkominna aðgerða
og læknishjálpar.“
Stór hópur fólks vinnur nú
dag hvem að þessari um-
fangsmik'lu leit; þetta fólk
leysir mikilvægt og ábyrgð-
armikið starf af höndum. En
hitt er ljóst, að þrotlaust
starf þess ber ekki þann
árangur, sem vænzt er, nema
fólkið í landinu sýni því al-
mennan skilning. Þess vegna
er rétt að taka undir orð for-
manns Krabbameinsfélags ís-
lands, þegar hann hvetur alla
til að leggjast á eitt.

Alexander Solzhenitsyn:
Ágrip af sjálfsævisögu
Á DÖGUNUM senidi Alexander Solz-
henitsyn sænsíku Nóbelsakademíunni
örstutt ágrip sjálfsævisögu sinnar, sem
hann skrifaði í nóvember í fyrra, nokkru
eftir að honum hafði verið tjáð, að
ákveðið hefði verið að veita honum Bók-
menntaverðlaun Nóbels. Það fer hér á
eftir í lauslegri þýðingu:
„Ég fæddist þann 11. desember 1918
í Kislovodsk. Faðir minn nam við heim-
spekideild Moslkvuháskóla, en hann lauk
ekki prófi, þar sem hann gaf sig fram
sem sjálfboðaliði í fyrri heimsstyrjöld-
inn.i. Hann var fótgönguliðs'formgi á
þýzku vígstöðvunum, barðist öll stríðs-
árin og dó sumarið 1918, hálfu ári, áður
en ég fæddist. Móðir mín ól mig upp.
Hún var vélritunarstúlka og hraðritari
í Rostov við Don og þar sleit ég barns-
skónum. Gagnfræðaprófi lauk ég árið
1936. Frá unga aldri hafði ég verið
haldin löngun til að skrifa, þá löngun
sem enginn hafði innrætt mér og ég
skrifaði heilmilkið af venjulegum æsiku-
verkum. Ég gerði nokkrar tilraunir til
að fá sumt af þessu birt, en hvarvetna
var handritum mínum hafnað. Mér lék
hugur á að leggja fyrir mig bók-
menintanám. í Rostov eygði ég enga
möguleika til að verða þess aðnjótandi.
Þegar bágur efnahagur okkar bættist
ofan á sjú'kleika og einstæðingsskap
móður minnar, var ljóst að óhugsandi
var að ég færi til Moskvu.
STÆRÐFRÆÐI
Því hóf ég nám við stærðfræðideild
háskólana í Rostov; ég var gæddur tals-
verðum stærðfræðigáfum, þessi grein
lá vel fyrir mér. En ég fann enga lífs-
köllun í henni. Engu að síður varð
stærðfræðin mér lífsina verndarvættur,
að minnsta kosti tvivegis bjargaði
stærðfræðin mér frá bana; trúlega hefði
ég ekki lifað af átta fanigavilstairár
síðar, ef ég hefði ekki verið fluttur í
hinar svokölluðu sjarasjka-búðir í fjög-
ur ár, og það átti ég stærðfræðiprófi
míou að þakka. Meðan ég var í útlegð
fékk ég að stunda kennslu í eðlisfræði
og stærðfræði, það gerði mér lífið bæri-
legra og veitti mér tækifæri til að sinrra
ritstörfum. Ef ég hefði lagt fyrir mig
bókmenntanám hefði ég tæpast sloppið
gegnum þrengingarmar, sem ég átti í
vændum: Svo að vissulega á ég stærð-
fræðinmi líf mitt að launa. Síðar hóf ég
raumar bókmenntanám, á árunum 1939
— 41 var ég nemandi í bréfaskóla í
Mosikvu jafnhliða eðlisfræði og stærð-
fræðinámi miínu. Þar lagði ég stund á
sögu, heimspeki og bókmennitir.
KÚSKUR í STYRJÖLDINNI
Árið 1941, nokkrum dögum áður en
styrjöldin við Rússland skal! á, lauk ég
prófinu í stærðfræði og eðlisfræði við
háskólann í Rostov. Sakir þess að
heilsufar mitt setti mér ákveðnar skorð-
ur, var ég í fyrstu kúskur við flutn-
ingadeild og við það sat veturinn
1941—42. Það var ekki fyrr en síðar —
og enn get ég þakkað það stærðfræði-
gráðunni — að ég var settur í fótgöngu-
liðsakóla og lauk þar stuttu námskeiði
í nóvember 1942. Þá varð ég yfirmaður
stórskotaliðsdeildar og barðist allar
stumdir í fremstu víglínu, unz ég var
tekinn höndum í febrúar 1945. Það
gerðist í Austur-Prússlandi, sem er á
óvenjulegan hátt samtvinnað örlögum
mínum: árið 1937, þegar ég var stúd-
ent á fyrra ári, valdi ég „Samisonov-
ófarirnar í Austur-Prússlandi árið 1914
sem viðfangsefni, kannaði upplýsingar
sem til voru um það. Og árið 1945 sté
ég fæti mínum á þann stað í fyrtsta
sinn. (Og mú haustið 1970 er bókin
„Ágúst 1914“ fullgerð).
IIANDTAKAN
Ég var handtekinn vegna efnis, sem
ritsftcoðarinn hafði komið höndum
yfir. Það voru bréf til slkólafélaga míns
á árunum 1944 og 1945, þar voru óvirðu-
ieg orð látin falla í garð Stalínis, þótt
við nefndum hann alltaf dulnefni í
bréfunum. Önnur ákæruefmi voru til
að mynda uppkast að smásögum, sem
fannst í fórum mímum. En þetta dugði
ekki til og í júní 1945 var ég dæmdur
samlkvæmt því kerfi, sem var mjög vin-
Alexander Solzhenitsyn
sælt þá — þ.e. án þess ég væri við-
staddur. Fangavistin skyldi verða átta
ár. Þá var slíkt talinn mildur dómur.
VINNUBÚÐIRNAR
Ég afplánaði fyrsta tímabil dómsins
í vinmubúðunum. Seinna eða árið 1946
var ég fluttur til — vegna þess að
ég hafði háskólapróf í stærðfræði —
vísinda- og rannsóknarstofnuniar inn-
anríkisráðuneytis og öryggisráðuneytis
og í þeim búðum var ég í fjögur ár.
Árið 1950 var ég sendur til nýrra, sér-
stakra búð fyrir pólitíska fanga. í þeim
búðum í borginni Ekibastuz í Kazakh-
stan (Dagur í lífi Ivans Denisovitsj)
vann ég sam verlcamaður, máLmbræðslu-
maður, múrari. Þar veiktist ég af
krabbameimi og gekk undir uppskurð,
en fékk ekki bót (ég vissi ekki fyrr en
síðar hvers eðlis meinsemdin var).
EIIAF UTSKUFUN
Mánuði eftir að árin átta voru liðin
— án þess nýr dómur kæmi — kom
skipuniin: ég skyldi ekki verða alger-
lega frjáls maður, heldur skyldi ég
sendur í eilífa útskúfun til Kok Terek
(í Suður Kazakhastan). Slíkur háttur
var á engan hátt óvenjulegur um þær
mundir, nema síður sé. Frá því í marz
1953 (5. marz, þann dag var tilkymnt
að Stalín væri látinn) fékk ég lokisins
að fara út fyrir múrana, án þess að
vera í fylgd með hóp fanga og varða)
og þar til í júní 1956 var ég í útlegð.
Krabbaimeinið ágerðist og árið 1953 var
svo komið að ég var nánast í biðsal
dauðans, gat hvorki neytt svefns né
matar og ég var allur gegntsósa af
eitrinu. En eftir að ég var lagður inn
á krabbameinssj úkrahúsið í Tasjkent
fékk ég bata („Krabbadeildin", „Hægri
höndin"). Meðan ég var í útiegð
kenndi ég stærðfræði og eðlisfræði I
þorpsskólanum og í mínu viðburða-
lausa og einmanalegu lífi tók ég að
nýju að fást dálítið við ðkriftir,
(í famgabúðunum varð ég að láta
mig hafa það að leggja þau ljóð á
mimnið, sem ég orti). Hér tókst »íðar
að hafa þessi handrit með mér, þegar
ég hélt aftur til evrópska landshlutana.
Þar hélt ég áfram uppteknum hætti,
að 'kenna og með leynd fékkst ég við
við skriftir, fyrst í Vladimir Oblast og
síðar í Ryazan.
ÚPPL.IÓSTRUNIN
Öll þessi ár, allt fram til ársins 1961,
I’ramhald á l»ls. 23.