Morgunblaðið - 23.12.1971, Síða 17

MORGUNBLAEHÐ, FIMMTUDAGUR 23. DESEMBER 1971
17
Fyrir innrásina
i Austur-Pakistan
Bombay, 10. des. —
HVlLlKUM stakkaskiptum
hefur hin 5% milljónar risa-
borg, Bombay, tekið á sl. mán
uðum,
Þegar ég I lok september-
mánaðar fór í mínia fyrstu ferð
, um borgina að næturlagi,
breiddi hún út faðm sinn full
| af Iífi og litadýrð. í rökkri
kvöldsins dunaði hún og ið-
aði, er starfsfólk verzlana og
skrifstofa streymdi heim á
leið eftir langan vinnudag. —
Innan um hina æðisgengnu,
öskrandi umferð troðfullra
strætisvagna og leigubíla, inn
an um hestvagna og kerrur,
dregnar af uxum og sveittum
körlum, seigluðust endalausir
taumar af manneskjum í átt
til úthverfanna. Á þriggja
minútna fresti lagði lest af
stað úr miðbænum, svo pökk
uð, að vart sást í vagnanna
fyrir fólki, sem hékk utan á
þaki, gluggum og dyrum. —
Þannig urðu oft hin hörmuleg
ustu slys.
Litlu síðar, er myrkur var
skollið á, hafði mannfjöldinn
dreift sér, og á uppljómuðum
i götum Bombays gat nú að lita
fjölskrúðugt og margbreyti-
legt ])íf. Heilar fjölskyldur sátu
á götuhorm/um með pinkla og
kymur og snæddu í rólegheit
um við fætur vegfarenda,
kvöldverð sinn. Hópar af körl
um sátu i hnapp á hækjum
srímim, japlandi kryddjurtir,
hrækjandi rauðum safanum í
allar áttir, baðandi út hand-
leggjum um leið og þeír rök-
ræddu vandamál dagsins. Á
gangstéttum létu menn skera
hár sitt, raka sig eða bursta
skó sína. Heilagar kýr með
heimspekisvip, og tærðir rakk
ar rótuðu í sameiningu í götu-
ræsum í leit að æti.
Vörur af öllum gerðum voru
breiddar út til sölu. Heimilis-
laus böm og fu'llorðnir lögð-
ust til svefns á mottum eða
tuskudruslum. Betlarar, bækl
aðir og tötrum klæddir, hópuð
ust saman fyrir utan gisti-
staði og veitingastaði, þar sem
„fína fólkið“ vandi komur sán
ar. Eins og maurahrúga var
Marine Drive, hin fræga, vin-
sæla gata, sem meðal borgar-
búa nefnist „the queens neck-
lace“, eða hálsmen drottning-
arinnar, þar sem hún liggur í
boga meðfram ströndinni,
prýdd upplýstum háhýsum og
þéttum, skærum götuljósum.
Ótrúleg breyting hefur nú
orðið á, og er erfitt að þekkja
þetta fyrir sömu borg. Eftir
að Indira Gandhi kom til
baka frá Evrópu- og Ameríku
ferð sinni í sl. mánuði, jókst
spennan milli Indlands og Pak
istans, sem hafði búið um sig
vikum satruan, að miklum
mun. Varð þess einnig vart
hér, sem annars staðar. Þrisv
ar voru myrkvunar (black-
out) æfingar gerðar við látinn
orðstír og ljómaði borgin jafn
glettilega og áður.
Nú hímir Bombay lífvana
og draugaleg nótt eftir nótt
undir svörtum himni, alsett-
um óendanlegum fjölda tindr
andi stjarna. í rauninni „lifir“
hún aðeins milli kl. 8 á morgn
ama og 7 á kvöldim — en til
þess að borgarbúar komist
heim fyrir myrkur, er lotounar
tima allra stofnana flýtt um
klukkutíma — þá „deyr“ hún
og er gjörsamlega útmáð. Að-
eins fáir skuggar sveima mdiLli
húsveggja, allir sitja með fjöl
skyldum sínum heima. Félags
líf og skemmtanir eru engar,
enda skiljanlegt, því að auð-
veldlega gæti fyrir þeim farið
eins og vinum okkar, sem
héldu giftingarveizlu sína fyrir
stuttu, og höfðu rétt verið gef
in saman, þegar loftvarnar-
rrierki var gefið og þau eyddu
fyrsta háLftíma hjúskapar síns
með ættingjum og vinum i
dimmum kjallara.
Byggiingar gnæfa eins og
svartir risakassar við himin,
giuggar, þaktir mörgum lög-
um af maskínupappír eða dag
blöðum hleypa engri ljósskimu
út i næturmyrkrið. Bifreiðar
á stangli sniglast hljóðlega um
auð strætin.
1 fjórar nætur í röð rufu
vælandi aðvörunarsírenur,
boðandi loftárás, þessa al-
gjöru þögn og ró. Þó hefur
ennþá hin angistarfulla bið
manna verið til einskis, þvi
að enn hetfur engin pakist-
önsk bomba fallið hér. Kvöldið
þann 6. des. var íbúum meira
að segja bpðið upp á sjald-
gæfa „flugeldasýningu“. Eitt
hvað markvert og óvinalegt
hlýtur að hafa sézt á ratsjá,
því að samtímis sírenuvæli
var loftvarnarbyssum borgar
inmar hleypt af. Skot þeirra,
raðir af eldrauðum kúlum
þutu um himininn, sprungu
og urðu að engu. Ekki eir enn
upplýst, hvort flugvélar voru
á sveimi eða ekki, en eitt er
víst: að fjármagni miklu var
eytt, auk þess sem 4 menn létu
lífið og 50 slösuðust af völd-
um járnarusls, leifum hinna
sprungnu skothylkja, fallandi
af himni ofan.
Nær ógjörningur er hér í
landi að fá nokkrar áreiðan-
legar upplýsingar um stöðu
eða árangur stríðsathafna
milli Indlands og Pakistan. —
Innlendar útvarpsstöðvar, svo
og pakistanskar gefa algjör-
lega einhliða frásagnir. Loft-
árás Pakistana á tvo hinna
þýðitngarmestu herflugvalla
Indlands í Agra er gott dæmi,
því að þótt ekki hafi Indverj
ar eytt einu orði á þann at-
burð, hvorki í ræðu né rití,
veit ég frá öruggum aðila, að
báðir flugvellirnir voru illa
skemmdir.
Aðeins sigurfréttir eru
mönmum kunngerðar. Líklegt
er að þær séu að miklu leyti
réttar hvað Austur-Pakistan
snertir. Á hinn bóginn leyfir
maður sér að efast um rétt
mæti frásagna um hina mót-
stöðulausu sigurgöngu Ind-
verja í Vestur-Pakistan. Væri
þeim trúandi, var Pakistan
eiginlega frá fyrstu stríðs-
stundu gjörsigrað land, vopn-
laust og allslaust, og maður
spyr sjálfan sig við hvað þeir
séu eiginlega enn að berjast,
þar eð ekkert virðist vera eft
ir til að sigra.
Þótt áhtrifa strliðsins gæti
hér mjög manma á meðal, er
Bombay fjarri öllum vígstöðv
um. Samt sem áður er hún
vel varin, því að hér hefur sjó
her Indlands aðalaðsetur sitt,
og er þar af leiðandi óvinaflug
vélum girnileg bráð. Hvorki
árið 1962 í indókínverska stríð
inu fræga né 1965 í síðasta
stríði Indverja við Pakistan
varð borgin þó fyrir meinni
árás. Er það ef til vill skýring
in á spenningi og stríðsgræðgi
íbúa, sem oft fer úr skorðum
eins og kom fram þeg-
ar útlendingi hér varð
það á að tilkynna samstarfs-
mönnum sinum, að barnaleik í
ur væri að kætast yfir stríði, ]
þegar maður hefði ekki hug- 1
mynd um, hvað það væri. —
Hefði hann verið barinn til
dauða, ef lögreglan hefði ekki
látið til skarar skríða.
Óhugnanlegt hatur í garð i
Bandarikjanna breiðir ört um
sig, ekki sízt er kunngert var,
að Bandaríkin legðu niður
alla hjálp hingað. Varla líður
sá dagur án þess að heiftugar
mótmælaaðgerðir séu haldnar
fyrir utan sendiráðsbyggingu
Bandaríkj anna, sem er um-
kringd múr lögreglu og her-
manna. Samtímis vex virðing
Rússa daglega, en þeir eru nú i
áilitnir einu vinir Indverja, j
sem ekki hafi snúið við þeim
baki. L
Erfitt er að spá á þessari I
stundu, hvað fnamtíðin ber í |
skauti sér. Hið nýskapaða al-
þýðulýðveldi Bangla Deáh er
nú endanlega tapað Pakistön- I
um. Þegar herliði Indverja
hefur tekizt að ná algjörum yf (
irráðum yfir landsvæði A-Pak
istans þá gæti Indiira Gandhi 1
sótzt eftir vopnahléi — einnig
á vesturvigstöðvunum. Þessi
tilraun gæti því aðeins tekizt,
ef, í fyrsta lagi, Pakistanar
væru því samþykkir, sem er i
mjög ólíklegt, því að hið bækl
aða Pakistan mun þá verða ó-
sáttfúsari óvinur Indverja en
nokkru sinni fyrr. í öðru lagi
mun Indira Gandhi vera
neydd til að halda róttækum i
hópum í stjórn sinni (einkum ,
fylgismönnum Ram vamarm.
ráðherra) í skefjum, sem nú
sjá sér gott færi að ná þeim 1
hluta Kashmir, sem síðan ár- i
ið 1947—48 tilheyrir Pakistan, j
á sinar hendur. Þá má nær ör
uggt telja, að stórveldið Kína I
láti til skarar skríða, |
Áframhaldandi þróun þjóða
réttar verkefni hafréttar-
ráðstefnunnar
Ekki skrásetning úreltra kenninga
HINN 21. desember 1971 sam-
þykktí allsherjarþing Samednuðu
þjóðanna ályktun um að undir-
búningsnefnd hafréttarráðstefnu
Sameinuðu þjóðan-na skuli koma
saman til funda dagana 28. febr-
úar tól 31. marz og 14. júlí tdil 18.
ðigúst 1972 í Gentf.
í umræðum um mál þetta á
allsherj arþinginu flutti Hans G.
Andersen, sendiherna, hjálagða
ræðu:
Herra formaður.
Ég vil nota þetta tækifæri til
að faira nokkrum orðum um
skýrslu undirbúningsnefndar haf
réttarráðstefnunnar, sem hér er
til umræðu.
Formaður undirbúningsnefnd-
arinnar, ambassador Amerasing-
hie, og framsögumaður nefndar-
innar, hr. Vella, hafa þegar rakið
aðalefni skýrslunnair með sann-
gjömum hætti. Leyfi ég mér að
færa þeim þakkir sendinefndar
ÍSlands fyrir vel unnin störf.
f ræðu sinni lét ambassador
Amerasinghe í ljós þá skoðun, að
vegna tímahraks væri þýðingar-
meira að fram kæmu skoðanir
þeirra ríkja, sem ekki eiga sæti í
undirbúningsnefndinni, en að end
urteknar væru nú umræður þær,
aem þegar hefðu farið fram á
fiundum nefndarinnar í Gentf.
Sendinefnd fslands er þessu al-
veg sammála. Það mundi vissu
lega vera mjög gagnlegt fyrir
undirbúningsnefndina, ef hér
kæmu fram skoðanir þeirra
ríkja, sem ekki eiga sæti í henni,
og þess er að vænta, að fulltrúar
þessara ríkja noti þetta tækifæri
titf að setja' sjónarmið sín fram
varðandi þýðingarmestu efnisat-
riðin. Með þetta í huga mun sendi
nefnd fslands fúslega fallast á
tilmæli ambassador Amerasnghe
og vera stuttorð. Ég mun því að
eins gera nokkrar athugasemdir
almenns eðlis. Jafnframt skal
þess minnzt, að í hinum almenmu
umræðum á allsherj arþinginu 29.
september sl. setti utamríkisráð-
herra íslands fraim skoðanir xs-
lenzku ríkisstjómarinnar á þessu
sviði. Skoðanir íslendimga liggja
einnig fyrir í skjölum undirbún-
ingsnefndarinnar frá fundunum
í marz og júlí/ágúst sl. í Gentf.
Svo sem kunnugt er, er nú
ráðgert að hafréttarráðstefna
Sameinuðu þjóðanna verði hald
in árið 1973. Miðað var við
tveggja ára umdirbúningstíma og
er nú annað árið liðið. Það hefur
því höfuðþýðingu að næsta ár
verði notað tól þess að hraða
störfum nefndarinnar þannig, að
hún geti skilað það góðum ár-
angri til næsta allsherjarþings að
unnt verði að haida ráðstefnuna
árið 1973. Af störfum nefndarinn
ar á þessu ári kynni að virðast
að svo mikið starf sé enn óunnið
að vonlaust sé að ljúka því á til
settum tíma, þar sem helmingur
undirbúningstímans er sem sagt
þegar liðinn. Sendinefnd íslands
er þessu ekki sammála. Hún tel
ur eðliiegt að það steuli hatfa tek
ið talsverðan tíma að korna nefnd
arstörfunum af stað og leggja
grundvöll að úrlausn mála. Og
það er skoðun vor, að mikill ár-
angur hafi þegar náðst i sjálfu
starfinu, auk þess sem nefndin
getur stuðzt við margvísleg gögn,
sem með ýmsum hætti hafa saín-
azt saman á síðustu 25 árum. Allt
þetta mun stuðla að því að móta
þau öfl, sem mynda áframhaM-
andi þróun þjóðaréttair.
Undirbúningsnefndin hefur
vissulega þegar unnið þýðingar-
mikil störf í öllum þremur und-
irnefndum sínum.
1 fyrstu undimefndinni er
byggt á margra ára starfi varð-
andi hið alþjóðlega hafsbotns-
svæði og stjórnunarkerfi fyrir
það.
1 annarri undimefnd ættí nú
að vera hægt að ná samkomu-
lagi um lista yfir viðfangsefn-
in, enda hlýtur hann að vera
breytíngum undirorpinn allt
fram að ráðstefnunni. Þá hefur
einnig náðst mjög mikilsverður
árangur að því marki að viður-
kennt sé, að fiskimið strandrík-
isins séu hlutí af auðlindum
þess innan sanngjamrar fjar-
lægðar frá ströndum miðað við
aðstæður á staðnum. Þar er um
geysimikinn árangur að ræða,
sem raunar hefur grundvallar-
þýðingu þegar færa á reglur
þjóðaréttar á þessu sviði tii nú-
timahorfs. Og vissulega er verk-
efni fyrirhugaðrar hafréttarráð-
stefnu áframhaldandi þróim
þjóðaréttairins — en ekki skrá-
setning úreltra kenninga eða
steinrunninna fullyrðinga frá
liðnum tímium, Það sem nú
verður að gera er að taka öll
þau vandamál, sem hér um
ræðir tíl endurskoðunar í nýju
Hans G. Andersen
ljósi á raunhæfum grundvelli,
enda sé þá tekið tillit tii þess
að fjölmörg ríki hafa bætzt í
hópinn með sina réttmætu hags-
muni og skoðanir, sem ekki hatfa
áður verið virt. Þetta mál, sem
ég minntist á — lögsaga strand-
ríkis yfir fiskveiðum — hefur
gnmdvailarþýðingu fyrir mörg
strandríki. Undirbúningsnefndin
verður að horfast í augu við þá
staðreynd og fást við málið með
raunhæfum hættí. Að sjálfsögðu
mun það taka mikinn tíma og
þolinmæði að leysa þetta mál
en umtfram allt mun það krefj-
ast samvinnuvilja og skilnings
af hálfu þeirra ríkja, sem ennþá
halda fast við kröfur sínar um
að hagnýta auðlindir annarra
þjóða.
Eirinig í þriðju undimefndinni
hefur nokkur árangur náðst
varðandi mengun og vísindalegar
rannsóknir. 1 þvi sambandi er
rétt að vekja athygli á þeim
ámanigri, sem náðst hefir í menig-
unarmálunum eftír Genfarfund-
ina og er þá átt við ráðstefn-
una í Qsló í október og fund
mengunamefndarinnar í Ottawa
I október síðastliðinn. Er æski-
legt að skrifstofa undirbúninigs-
nefndarinnar sjái um direifingiu
á skýrsl'um frá þessum tveimur
ráðstefnum hið fyrsta.
Snemma á næsta ári ætti und-
irbúningsnefndin að athuga mieð
hverjum hættí sé bezt hægt að
auðvelda áramgur á sem flastum
sviðum. 1 ályktun allsherjar-
þingsins nr. 2750 C (XXV) lýstí
þingið yfir því, að öll atriði varð-
andi hafið væru nátengd og að
þau verði að leyisa í heild.
Ambassador Amerasinghe vék að
þessu atriði í ræðu sinni hér og
kvað þetta sjónarmið hafa fýlgi
meiri'hluta undirbúningsnefndar-
innar. Engu að sáður hetfir netfnd-
in sjáltf ekki lagt niður fyrir sér,
hvemig störtfum hennar skuli
hagað með hliðsjón af þessu
sjónarmiði. Ef nefndin tætó
ákvörðun um að leggja það til
grundvaillar í störfum sinum
myndi það mjög auðvelda úr-
lausn mála.
Herra formaður.
Við þessar stuttu athugaseimdir
vil ég bæta því, að sendinetfnd
Islands er þess tfulilviss að
með þrotlausu starfi á árinu
1972 muni undirbúnigsnefndinni
auðnast að skila það miklum ár-
angri tíi næsta allsherjarþings,
að unnt verði að kveðja haflrétt-
arráðstefnuna saman árið 1973,
svo sem fyrirhugað er. Vér telj-
um rétt að fyrirmæli undiifbún-
ingsnefndarinnar verði öbreytt,
en að ráðstafanir verði gerðar
til þess að Alþýðulýðveldið Kína
fái aðstöðu til að taka bátt I
störfum U'ndirbúningsnefndarmn
ar.
Nauðsynlegt er, að undirbún-
ingsnefndin fái hætilega aðstöðu
og nægiilegan tóma fyrir störf sín
á næsta ári. Sendinefnd Islands
tel'ur, að algjört lágmark í þvi
efni mundi vera tveir fimm
vikna fiundir og mælir með því,
að þeir fundiir verði haílidnlr í
Gentf. Að því marki miðar tillag-
an á þingskjali A/C. 1/L. 586,
sem Lslenzka nefndin er meðflytj-
andi að.