Morgunblaðið - 23.12.1971, Blaðsíða 7

lindár að ræða og náleegt upp-
tötouím þeirra. 1 sl íkar ár koma
eflcki óiheiinju flóð, en engu að sið-
ur voru ráðgerð fjögiur virki, tiJ
að setja þvi vatnsmagni takimörk,
serni til Krákár gæti runnið, yf-
irifailsstiiflan í Suðurá, stokkur-
inn til Svartárvatns, síkiurðurinn
yfir hálsinn og loks lokuviikin í
skurðinum. Þessi viðbára var því
afligerlega út í ihött.
Kráká er ágangsá og fer nú
úr farvegi sinum á vetrum og
IWeður upp is á Framengjum.
Eftir kílum og skurðum ná læn-
ur legigja árflega i nokkurn kostn-
að við að halda ánni í farvegi
sánum og halda jafnframt áveitu-
virkjum við. Væri ekkert að-
hafst þama og náttúran látin
fara siinu friam mætti eins búast
við að Kráká breytti farvegi sín-
um og féflli til Mývatns, því litlu
munar.
Bkki verður áin alltaf hamin.
SOii'kt reynist stundum erfitt með
þeim litflu efnum, sem bændur
hafa tifl réðstafana. Af þessu er
leið til Mývatns.
Má vera að grynnkun Græna-
vatns stafi að einhverju leyti af
aur, sem Kráká ber með sér.
Bændur hafa gert nokkur
mannvirki við ána, brýr, áveitu-
viiilki og skurði. Þessi virki auka
ágang verulega á vetrum. Bænd-
ur leggja árlega í nokkum kostn-
að við að halda ánni í farvegi
sinum og halda jafnframt áveiitu-
virkjum við. Væri ekkert aðhafst
þama og náttúran flátin fara sínu
fram mætti eins búast við að
Kráká breytiti farvegi sinum og
fél'li til Mývatns, því litlu munar.
Ekki verður áin alltaf hamin.
Slikt reynist stundum erfitt
með þeim litlu efnum, sem bænd-
ur hafa til ráðstafana. Af þessu
svo dregin sú ályktun að ekki
muni takast að ráða við ána með
nokkru móti. Kráká hljóti að
falia til Mývatns og valda þar
ófyrirsjáanlegum spjöllum.
Það er þessi þjóðsaga, að vatn
úr Suðurárveitu hljóti að falla
til Mývatns, sem niutíu af hundr
aði af þjóðinni trúir á án þess
að þekkja til málavaxta.
Þessi þjóðsaga, sem væntan-
flega má rekja til Mývetninga,
varð til þess að sjálfsagt þótti að
falla þegar í stað frá framkvæmd
Suðurárveitu. Þjóðsaga, sem
byggist á vanmætti bænda til að
hemja Kráká nú, og vanmati á
þeirri verkkunnáttu og tækni,
sem stendur okkur til boða.
Ég fullyrði að með þeirri verk-
menningu og fjármagni þvi, sem
með hagkvæmni mætti verja til
Suðurárveitu er leitour einn að
haifa stjóm á veitunni, koma í
veg fyrir að hún falli til Mývatns
og nota hana með fuflflu öryiggi til
áveitu á Framengjar, sem með
því móti mætti halda við i sinni
núverandi mynd, svo að fugla-
flífi og gróðri þar ætti ekki að
stafa hætta af breytingum.
Á það hefur verið bent að Suð-
urárveita myni breyta lífsskil-
yrðum Laxár neðan Krákáróss,
vegna þess að vatn hennar yrði
til þess að kæfla Laxá, en vatns-
hiti Laxár er tiltöluttega mikill
þar sem hún kemur úr Mývatni,
som hitnar mikið vegna þess hve
grunnt það er m. a.
Að viesu hefði vatn Suðurár
Lykillinn
a ð
leyndardómi
velgengninnar
FÆSTHJÁÖLLUM bóksölum
OG KOSTAR AÐEINS Kr. 485.00
MORGUNBLAÐffi, FIMMTUDAGUR 23. DESEMBER 1971
7
numnið uim 35 Ikm á leiðinni ti!l
Laxár og því hitnað i flofthita, en
samt yrði þarna nokkur hitamun-
uir. Hye miikifl áhrif þetta hefði á
iKfið í Laxá er ég ekki dómbær
á, og fróðlegt væri að JKfræðing-
ar þeir sem ráðnir hafa verið
til að gera athuganir á Laxá
tækju þetta atriði einnig til með-
ferðar, jafnvel þó að nú sé horfið
frá Suðurárveitu.
Að m'Lnu viti er þetta atriði,\
auk þess að vatn Suðurár yrði
tekið frá Skjálfandafljóti, hið
eina sem snertir náttúruverndar-
viðhorf.
Suðurárveitu átti skv. áætflun-
um að framikvæma um árið 1990,
svo nægur timi var til athugunar
á þessu sem öðrum atriðum varð
andi veituna.
Við Mývatn sjálift hefði Suður-
árveita elkki komið.
Eins og að íraman var vikið
að er auðvelt að ná Kráká um
Grænalæk inn í Mývatn og eins
er sú leið opin að koma Suðurá
þangað líka, ef það einhvern
tima yrði talið heppilegt í þvi
skyni að draga úr mengun vatns
ins af einhverjum toiga.
Flestir Islendingar munu sam-
mála um það, að Mývatn verði
að varðveita, að bjarga verði því,
sem enn er hægt að forða frá
eyðileggingu, því enginn skal
ganga þess dulinn að Mývatn er
annað nú í dag en það var þegar
ég kom þar fyrst fyrir 43 árum
og er þar öðrum ástæðum til að
dreifa en vondum mönnum í
Laxárvirkjunarstj órn.
Hins vegar verður erfitt að
halda í horfinu með Mývatn þvl
við ramman reip er að dnaga þar
sem enu búhöldamir við Mývatn.
Ekki verður þess vart að þeir
hllifi vatninu ,,sínu“, þó að þeir
sjái ofsjónum yfir aðgerðum
niðri í Laxárdal, sem varða þá
og vatnið að engu.
Hvorki varð vart við að þei-r
hreyfðu mótmælum gegn verk-
smiðjunni i Bjamarflagi né hefld-
ur að þeir tækju tillit til ábend-
ingar Náttúruverndarráðs um að
biða með að hleypa djúphoflu-
jarðvatni út í vatnið þar til rann-
sókn hefði leitt í ljós_að það væri
vatninu skaðlaust og fieira mætti
til telja.
Maður á bágt með að verjast
þeirri hugsun að þeir séu farnir
að sjá hvert stefnir með vatnið
„þeirra" og þvi sé þeim í mun að
að sýna hverjir náttúruvemdar-
menn þeir séu, svo sem með því
að koma í veg fyrir að Suðurár-
veita yrði gerð, auðvitað á skökk
um forsendum, og með því að
berjast eins og ljón gegn virkj-
uninni við Brúar, jafnvel með
beinum skemmdarverkum eins
og með sprengingu Miðikvislar-
stíifflu, sem málinu var alveg
óslcylt.
Væri vel ef náttúruverndai-
áhu'gi þeirra, sem er svo vakandi
að því er Laxárdalinn varðar,
birtist áþreifanlegar en hingað
til i eigin sveit.
Um Laxárdalinn neðanverðan,
ofan við Brúar, sem færa átti í
kaf með virkjuninni skal ég
vera fáorður. Engin mannvirkja
gerð fer svo fram að náttúrunni
verði elcki raskað. Verðúr i
hverju tilviki að meta hvort er
meira virði að breyta henni eða
láta mannvirkið ógert. Frá mín-
lagsfegurð, einstakar tegundir
dýralítfs, gróðurfar almennt eða
um sjónarhóli heíur þessi hfluti
Laxárdals enga sérstöðu, er taka
þurfi tillit til. Hann er að mín-
um dómi á engan hátt einstakur,
hvorflci að því er varðar lands-
búsæld. Þegar þess er gætt, að
ég er ekki uppalinn í dalnum og
þvi ekki burtffluttur þaðan til
vænni staða, og mér var kunnugt
um að annar eigandi Laxárvirkj-
unar, rikið, átti jarðir þær, sem
mest mæddi á, var mér nokkur
vorkunn, er ég að vel yfirlögðu
ráði lagði til að gera uppistöð-
una í dalnum. Enda var eftir
svo miklu að slægjast fyrir al-
menning þar, sem var ódýr orka
og tnufkmariaus orflcuvinnslla, að
hér var um ekkert áhorfsmáfl að
ræða.
Hinn efri og fallega hluta Lax
árdals kom Gljúfurver ekiki við.
FRAMVINDA MAlSINS
Með lögum um Laxárvirkjun
frá árinu 1965 fær Laxárvirkjun-
arstjórn heimiid Alþingis tifl þess
að virkja 12 MW við Brúar í Lax-
árdafl. Þegar sú heimifld var veitt
lá fyrir áætlun um Efstafaflfls-
virkjun, virkjun efst i gfljúfrun-
um og var þar ráðgert að gera
stiifflu er hækkaði vatnstiorð um -
30 m með lóni langí upp fyrir
Bimingsstaðafióa. Bf sú virkjun
hefði verið gerð lá beint við að
næsti áfangi yrði virkjwn sam-
hliða Laxá I er nýtti sama fafli
og hún. Áframhaldandi rann-
sólcnir sýndu að hagkvæmaira
yrði að sameina þessar tvær
virkjanatilhaganir og réð þar
mifldu um, að þá virkjun var
hægt að framkvæma í tveimur
stigum, sem féllu vel að vexti
orkuþarfar Laxárvirkjunarsvæð-
isins. Var horfið að þvi ráði og
undirbúin virkjun á neðri hfluta
fallsins, en allt búið í haginn
fyrir efri viðbótina, sem var
stífflugerðin. Seinni atihu'g'un
leiddi í ljós að hagkvæmt yrði að
gera stífluna hærri, en gert var
ráð fyrir við Efstafallstilhögun-
ina. Löngu áður var vitað að
Kven- og karlmanns-
úr, allar nýjustu
gerðirnar. — Vönduð
og ódýr. — Einnig
mikið úrval af stofu-,
eldhús- og vekjara-
klukkum.
Verið velkomin
að skoða úrvalið.
Skartgripaverzlanir
KORNELÍUSAR,
Skólavörðustíg 8
og Bankastræti 6.
ANGLI - S
ANGLI
SKYRTUR
NÝJAR CERÐIR
LITIR OC MYNSTUR
KYRTUR