Morgunblaðið - 23.12.1971, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 23. DESEMBER 1971
19
-— kostar 50 aura — kr. 0,86
— kostar 60 aura — kr. 0,97
n.
Gufuaflsstöðin í Bjamarflagi
irekin sem toppstöð.
Verð á kílówattstund frá 1.
áfanea i í.axá með sömu for-
sendum að öðru leyti.
Ef 1. áflamgi virikjunar kostar
400 mifflj. króna — kr. 0,86
— kostar 500 mifflj. kr.
Kr. 1.05.
Verð á kílówattstund frá 50 MW
línu frá Búrfelli.
Ef raftm. inn á línu kostar
30 aura — kr. 0,56
ikostar 40 aura — kr. 0,65
kostar 50 aura — kr. 0,74
kostar 60 aura —- kr. 0,83
Við úlireikninga á oríkuverði
með Itnu yfir hállendið er gert
ráð fyrir, að neytendur greiði
stofnkostnað linu á 30 árum, en
vexflir eru reiknaðir 8%. Jafn-
fraimt er gert ráð fyrir, að upp-
sett varaafl (díisiiafll) á Akureyri
igeti hverju sinni ftulnægt 80 %
af aflikaupum með línunni. 1 út-
reikningunu'm er reiknað með
kostnaði við verulega au'kni'ngu
á dísilstlöðvum. Reiknað er með
stofnkostnaði díisiistöðva 13,6
Mlkr/MW. Viðhaldskostnaður dis
iltetöðva var metinn 50.000 kr./
MW á ári og dísiiorkukostnað-
ur 1,55 kr/kwh.
Vert er að geta þess, að ffln-
an flytur 50 MW og er þvi hvergi
nærri flulnýtt, á þeim tíma, sem
reikningamir ná nil, eða fram
tffl 1994. Á þessum tíma er með
línunni aðeins keyptur um % af
fliuitningsgetu. Stærri markaðs-
svæði og reikningur til Lengri
tlima mundu því gera línutiílifell-
ið mum hagstæðara en þessar
tölur sýna.
22. Veiðifélag Laxár og Krák-
ár höfðar skaðabótamál á hend-
ur Laxárvirkjun hinn 3. marz
1971 að fjárhœð um 15 milTj.
króna.
23. Hæstiré ttur hnekkir hi'nn
16. marz 1971 frávísunardómi
setudómara, Magnúsar Thorodd-
sen, frá 3. febr. 1971 og leggur
fyrir hann að taka miálið aftur
fyrir og leggja efnisdóm á kröf-
ur Landeigendaflélagsins.
24. Veiðifélag Laxár og Krák-
ár og Veiðifélag Mývatns höfða
sikaðabótamál á hendur Laxár-
viirkjun hinn 6. maí 1971 að fjár-
hæð um 75 mifflj. króna.
25. Hæstiréttur heimilar með
diómi hinn 11. maí 1971, að lög-
bann verði lagt við vatnstöku úr
Laxá tll hinnar nýju virkjunar,
enda verði se rt peningatrygging
að fjárhæð 10 mifflj. króna en
ékki 135 miifflj. króna, eins og
setufógetinn og virkjunarverk-
flræðingarnir tveir höfðu ákveð-
ið.
26. Bændur við Laxá og Mý-
vatn senda iðnaðarráðuneyti á
annað hundrað mófcmælabréfa
gegn ráðagerð þess uim að gefa
út nýtt virkjunarleyfi fyrir 1.
áflanga „Laxár 111“ jafnframt
þvi sem leyfi atvinnumálaráðu-
neytis frá 23. sept. 1969 sé afls-
urkaliað.
27. Sýslunefnd S.-Þingeyjar-
sýsiliu mótmælir í álvýktun hinn
26. maí 1971 ráðagerð iðnaðar-
ráðuneyfcis um nýtt virkjunar-
leyfi sem og virkjiunarfram-
kvæmdunum sjálfum. 1 ályktun-
inni segir m.a.: „Sýslunefndin
áfellist harðle-ga þau vinnubrögð
sem hér hafa verið viðhöfð.
Fyrst við undirbúni.ng málsins
af hendi Laxárvirkjunarstjórn-
ar, þá við leyfisveitingu ráðu-
neytisins, sem skort.ii'r adla Taga-
heimild fyrir, og framkvæmdina
sjálfa, sem sýnilegt er, að verð-
ur óhæfilega dýr miðað við
stœrð þeirrar virkjunar, sem
heimikiarlög voru fyrir og nú
er ráðgerð."
28. Sakadómur Þingeyjarsýslu
kveður upp dóm í Miðkvíslar-
málinu. Voru stlflubrjóbar ekki
táitnir sðeta refsingu vegna stífilu-
roflsiins, með þvi að þeir hefðu
haft ástæðu til að ætla brott-
nám s( liiflunnar l'öglegt.
29. Landeigendaflélag Laxár og
Mývatns leggur Lögbann við
vaitnstöku Laxárvirkjunar úr
Laxá í S.-Þinig. hinn 16. júní
1971.
30. Brotið gegn lögbanni Land-
eigendaflélagsins i jiúlí 1971, þeg-
ar Norðurverk h.f., verkbaki sá,
sem sér u/m virkýunarfram-
kvæmdir á vegum Laxárvirkj un
ar, breytir rennsffl og straum-
steflnu Laxár rheð þvl að ryðja
sbórigrýti undir veg út i farveg
árinnar.
31. Framkvæmdastjóri Raf-
magnsveitina ríkisims lýsir yfir í
byrjun sept. 1971 á Fjörðungs-
þimgi Norðurlandis, að Jökulsá
eysldri í Sikagafirði sé álitlegasti
virkjunarstaður norðanlands. I
skýnslu hans segir, að áœtlað
einingarverð frá Jökulsá I sé
um 36 aurar á kwst. miðað við
fuffla vinnsliugetu.
32. Stjóm Laxárviikjunar við-
urkennir í sept. 1971 skemmdar-
verk sín við Laxá og Mývabn, er
hún samþykkir skaðabótamat
vegna bygigingiar MiðkvísLa.r-
stiflu.
33. Fjórir fflflfræðingar, sem
unnið hafa að rannsóknum á
Laxá og Mývabni sl. surnar gef a
iðnaðarráðuneytinu i lok okt.
1971 sina fyrstu skýrslu. Það
eru þeir Pð iur M. Jónasson, Ni'lls-
Arvid NiLsson, Erlk Montén og
Jón Ólafsson. í skýrslu þeirra
segir m.a.: „Gróðurinn í Laxá
er meiri en í nokkurri annarri
á, sem við höflum séð. Magnið
af iægri vatnaTíifverum (fiska-
fæðu) er ekfci rannsakað enn,
en hJlýbur að liiffræðilegu miati
að vera mjög auðugt.“
„StífLugerð mun valda Leðju-
myndun á botni og sveifiium á
vatnsborði og mun hivort tveggja
rýra stærð þeirra svæða, sem
nothæf eru til uppvaxtar seiða
og hrygningars'löðva fyrir lax “
34. ÓLafur Jóhannesson florsæt
isráðherra lýsir yfi.r hinn 6. nóv.
1971 á fundi með Fjórðunigssam-
bandi NorðLendiniga, að um frek-
ari virkjanir en hina lfeyfðu 6,5
MW virkj'un verði ekki að ræða.
Jafnframt tekur hann fram, að
háspennulína verði l'ögð norðu-r
eða suðiur yfir hálendið og orku-
veitusvæðin norðan- og sunnan-
landis samten.gd.
35. Ríkisstjórn ísl'ands gerir
samþykkt hinn 16. nóv. 1971 um,
að ekikí verði frekar virkjað I
Laxá nema með leyfi tandeig-
enda og Náttúruverndarráðs og
að Laxárdeilan verði leyst með
atbeina ríkisiins.
36. Skaðaibótakröfur landeig-
enda á hendur Laxárvirkj'un
munu nema nálægt 140 milLj.
króna affls og eru skaðabótamál-
in milli 20 og 30. Á síiðasillliðnu
hausti kváðu mats'menn á um
skaðabætur vegna ffltils brots af
þessum kröflum, þ.e. kröfur að
fljárhæð um það bffl 2,9 mifflij.
króna, sem bændur að Arnar-
vatni, Geirastöðum og Haigamesi
höfðu gert. Tóku matsmenn til
greina um 88% af kröfum þess-
um og mábu tjónið á um 2,5
rmillj. króna. Hefur Laxárvirkj-
unarstjórn þegar fafflizt á að
greiða njónabætur þessar, sbr.
það sem áður segir í tl. 27. Aðr-
ar skaðabótakröfur eru ennþá
fiyrir dómstóLum.
37. Einnig er ennþá fyrir dóm-
stólum staðfestingarmál lög-
banns og er það aðalmálið um
virkjunarframkvaomdirnar og
lögmœti þeirra eða ólögmæti. Þar
sem Hæstiréttur hefur þegar í
flógeitamálinu kveðið hin.n 15.
des. 1970 á u.m sök Laxárvirkj-
unar, má telija fufflvíst, að sá
hlLufci sakarefinis verði staðfiest-
ur í máiLi þessu, ef það gen.gur
til dóms og ekki hafa áður náðst
sættir.
Málisástæður landeigenda eru
þessar helztar:
a. Laxárvirkjun hefur hvorki
löglegar heimildir til vatnsaflls
né Lands við Laxá, þar sem
aldrei heflur verið aflað lagaheim
ffldar til firamsaills rikisins á rétt-
imduim þessum, en það heflur affla
tíð verið áskilið i stjómarskrá
landisins, sbr. nú 40. gr. stjómar-
skrár Lýðveldiisins nr. 33/1944.
b. Laxárvirkjun befiur aldrei
afLað leyfis til breytiniga á
rennsli Laxár, sbr. 7 gr. vatna-
Laga nr. 15/1923, en ftt'utningur
árinnar úr farvegi hennar inn
i þrýstivatnsgöng er stórfeffld
rennsLisbreytiin.g.
c. Laxárvirkjun heflur valdlið
stórlkosiblegu tjóni á fislknytjar-
rétti Landeígenda vlð Laxá án
þess að hafa tekið haigsmuni
þessa eignamámi. Landeigendur
við efri Laxá ofan vi-rkjana hafa
ekki getað noíað fiskræktar-
möguleiika árinnar, með því að
Laxárvlirkjun heflur sett með
mannvirfcjagerð sLika tállima í
farveg árinnar, að bændum hef-
ur verið fjárhagslega ofvttða að
gera fiskveg fraiinhjá mannviifcj
um þessum.
d. Laxárvirkjun hafði ekiki lát-
ið rannsaka, hver væri hagur og
hvert tjón af virkjuninni, áðiur
en í framkvaomdir var ráðizt, en
það var henni skyílfc að isienzk-
um stjórnsýslurétti. M.a. hafðd
Laxárvirkjunarstjórn eklki látíð
fara fram hagkvæmn isúitre ikn-
Lniga til samanburðar á hag-
kvæmni Gljúfurversviifcjunar
(1. áflanga) eða Laxár III (1.
áfanga) og öðrum virkjunarteost
um, svo sem gufuaflsvirkjun eða
línu miffli suður- og norðurtiíLuta
landisins, eins og skytttt var sam-
kvæmt 2 mgr. 3. gr. laga um op-
inberar framkvæmdir nr. 63/
1970. Lög þessi gengu í gittidii, áð-
ur en verksamnin.gurmn við
Norðurverk h.f. var undimtaður.
Ekki hafði Laxárvirkjun hettdur
látið fara fram neina rannsókn
á því, hversu mikiö verðmæti
væri fiólgið í laxræktarmöguieik-
um efri Laxár, og hvort þessi
verðrmæti yrðu eyðilögð með
virkjunarframkvæmdum.
e. Laxárvirkjun og ráðuneyti
höfðu ekki gefið landeiigendum
kost á að gæta rðtltar sins og
tatta máffl sinu vegna fyrirhug-
aðra virkjunarframkvæmda, sbr.
144. gr. vatnalaga nr. 15/1923.
f. GljúfurversáætLuinm (54,6
MW) og áætlum um „Laxá 111“
(19—40 MW) fara báðar lan.gt
út fyrir 12 MW heimittidlina í 4.
gr, laga nr. 60/1965. Þær eru þvi
ólöglegar. Virkjunarframkvæmd-
ir samkvæmt ólöglegu skipulagi
eru ólögttiegar.
h. MieginmáLsáistæða landeig-
enda í dömismáli þeirra til að
fá virkjunarframlkvæmidir dæmd
ar ólögmætar er sú, að í 67. gir.
stjórnanskrárinnar nr. 33/1944
segir, að enigmin verði skylkiaður
tií að látia eign sína af hendi,
nema a'limienningsheiTI krefji. Al-
menni löggjafinn s'kiligreinir,
hvað sé almenningsþörf. Sam-
kvæmt vatnalögum nr. 15/1923
er „rafmagnsþörf" „almennings-
þörf“. „Rafmagnsþörf Norður-
landis“ er óumdeilanlega „at
menningsþörf". En hennti rná
fuill'nægja með guifuvirkjun á
landi ríkisins við NároafjaM eða
með hápspennu'linu firá BúrfleMi
án eignamáms. Þess vegna
kreflst aLmenniingsþörf ekki
eignarnáms á Laxá eða eyðittiegig
ingar á fiskræktarmöguleilkum
árinnar. Slílkt eignarnám eða
slífc eyðiLegging er því óheimiL
Ef ekki takast endanliegar
sættir í Laxárdteilunni á þeim
grundvelLi, er landeigendur hafa
falfflzt á, raunu viikjunarfiramir
kvæmdir tefjast og staðfestlin'g-
armálið um l'ögmæti eða ólög-
rnæti virkjunarinnar ganga til
dióms. Ef landeiigendur vinna
málið fyrir Hæstarétti, mumu
viifcjunarmajnnvirkin ef til viill
standa ónotuð og engum títt
gagns um allia framtíð.
38. Meginátriði í samkomuttagi
því, sem rikið hefir gert við Land
eigendur, er, að tryigigt sé, að
ekki verði virfcjað meira í Laxá
í S.-ÞingeyjarsýsLu en þau 6,5
MW, sem riú er unnið að sam-
kvæmt gefnu ráðuneytisLeyfi.
Jafinframt skatt rikið ábyrgjast
óskertar fiskræfctamytjar árimn-
ar framivegis, og lögbann bænda
við vatnstöku úr Laxá skal fiellt
niður, svo að vttifcjunin fiái að-
gang að vatni á véttar sínar. Bnn-
firemur fefflst rílkið á að taka að
sér að ná sáttum í skaðabóta-
máilum þekn, sem bændiur háfa
höfðað eða eru að höfða á hend-
ur Laxárvirkjiun vegna orðitts
tjóns af völdum Laxárvirkjunar.
Fyrirhiugað er, að umsamdar
skaðabætur greiðist úr rlkis-
sjóði, en bótagreiðslur mundu
fatttta á bæjarsjóð Akureyrar, ef
I dæmdar yrðu.
Skemmtileg
í sparisjóðsdeildum Útvegsbanka íslands, skemmtileg gjöf til barna og unglinga, auk
fáið þér afhentan sparibauk, við opnun þeirra hollu uppeldisáhrifa, sem hún hefur.
nýs sparisjóðsreiknings, með 200 kr. inn- Forðist jólaös, komið nú þegar í næstu
leggi. sparisjóðsdeild bankans og fáið nytsama og
„Trölla“ sparibaukur og sparisjóðsbók er skemmtilega jólagjöf fyrir aðeins kr. 200.00.
81 ýx VE GS BA.IN kl
ÍSLANDS