Morgunblaðið - 30.01.1972, Síða 16

16
MORGUNBLA.ÐIÐ, SUNINUDAGUR 30. JANÚAR 1972
Oitgeíandl hff. Áwalcur, R'éyícjávík
Framkivaanndasljóri Haratdur Sveínsaon.
R'ííatjórar Mstfilas Johanweasen,
Eýjótfur Konráð Jórisson.
Aðstoðarritstjóri styrmlr Qunnarsson.
Rítstjórnarfullitrú! Þjorbjöm Guðmundsson
Préttastjórl Björn Jóhannsson.
Augtýsingastjðrí Árnl Garðar Kristlnsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðaistraeti 6, sími 1Ö-100.
Augffýsingar Aðalstræti ©, sfnií 22-4-SO
Aslkriftargjard 22*5,00 kr 6 trnánuðí ínnanlands
I iawsas&Tu 15,00 Öcr eirvtakið.
f ÓGÖNGUM í SKATTAMÁLUM
Díkisstjórnin er komin í al-
varlegar ógöngur með
skattafrumvörp sín. Þegar
frumvörpin voru lögð fram,
kepptust talsmenn stjórnar-
innar um að lofa þær breyt-
ingar, sem í þeim felast. En
síðan hafa viðhorfin breytzt.
Sýnt hefur verið fram á, að
útreikningar fjármálaráð-
herra á skattbyrði skv. frum-
vörpunum standast ekki og
skattbyrðin þyngist stór-
lega, ekki sízt á launa-
fólki með miðlungstekjur,
ásamt einstökum hópum öðr-
um, svo sem öldruðum og ein-
stæðum foreldrum. Miðstjórn
Alþýðusambands íslands hef-
pr gagnrýnt frumvörpin
harðlega, enda þótt Björn
Jónsson, forseti ASÍ, hafi ver-
ið einn af helztu höfundum
þeirra. Samband íslenzkra
sveitarfélaga og fjölmargir
forsvarsmenn sveitarfélaga
hafa bent á alvarlegar afleið-
ingar þess fyrir fjárhag ým-
issa sveitarfélaga, verði
tekjustofnafrumvarpið að lög
um. Samtök atvinnuveganna
hafa vakið athygli á þeirri
augljósu staðreynd, að með
skattafrumvörpum ríkis-
stjómarinnar eru skattaálög-
ur auknar verulega á at-
vinnuvegina og samkeppnis-
aðstaða þeirra gagnvart er-
lendum keppinautum versn-
ar.
Mótmæli og ábendingar
vegna augljósra galla á
skattafrumvörpunum hafa
orðið til þess, að talsmenn
ríkisstjórnarinnar og stuðn-
lngsblöð hennar hafa hopað
af hólmi og viðurkennt í öll-
um meginatriðum þá gagn-
rýni, sem Morgunblaðið og
.málsvarar Sjálfstæðisflokks-
ins hafa borið fram á skatta-
frumvörpin. Sýnt er nú orð-
ið, að stjórnarflokkarnir
munu fallast á verulegar
breytingar á frumvörpunum
í meðferð Alþingis næstu
daga og vikur. Væntanlega
verður það til þess, að skatta-
álögurnar, sem af frumvörp-
unum leiða, verða ekki jafn
þungbærar og ella. Hins veg-
ar hefur fjármálaráðherra
fyllilega gefið í skyn, að
verði ríkissjóður fyrir tekju-
tapi af þeim ástæðum, verði
að afla þeirra tekna með öðr-
um hætti. Almenningur get-
ur því átt von á nýjum glaðn-
ingi af hendi ríkisstjórnarinn-
ar til þess að standa undir
gegndarlausri eyðslusemi
st j órnarvaldanna.
Ríkisstjórnin hefði getað
komizt hjá þessu öngþveiti í
skattamálunum, ef hún hefði
beitt skynsamlegum vinnu-
brögðum. í fjármálaráðherra-
tíð Magnúsar Jónssonar hafði
mikið starf verið unnið til
undirbúnings endurbótum á
skattakerfinu. Núverandi rík-
ísstjóm tók við því undirbún-
ingsstarfi, en hafði ekki vit á
að halda því áfram með hag-
kvæmum hætti. Þess í stað
var rokið til að semja í
flaustri og flýti skattafrum-
vörp, sem nú er komið í ljós,
að ekki er með nokkru móti
hægt að afgreiða óbreytt á
Alþingi, og eru þó ekki öll
kurl komin til grafar. Hyggi-
legra hefði verið af stjórn-
inni að fara hægar í sakirnar,
en leggja í þess stað betur
undirbúin frumvörp fyrir
þingið. En það er ekki henn-
ar háttur. í tveimur stórum
málum hefur hún nú orðið að
hopa. Varnarmálin hafa ver-
ið lögð á hilluna vegna mik-
illar andstöðu almennings í
landinu við stefnu stjórnar-
innar í þeim efnum. Og nú
verður stjórnin að viður-
kenna, að skattafrumvörpin
eru ekki afgreiðsluhæf á Al-
þingi. Ríkisstjórn getur ekki
verið þekkt fyrir slík vinnu-
brögð.
Þá verður ekki séð, hvernig
síarfsfólk á skattstofum getur
farið að vinna að undirbún-
ingi skattlagningar, þegar
slíkt öngþveiti hefur skapazt.
Þess vegna hlýtur sú spurn-
ing að vakna fyrir stjórnvöld,
hvort ef til vill sé nauðsyn-
legt og hreinlegast að veita
frest til þess að skila skatt-
skýrslum þar til ný skatta-
Iög hafa verið samþykkt á Al-
þingi. Það öngþveiti, s«m
skapazt hefur í skattamálum,
er einsdæmi og óþolandi bæði
fyrir skattgreiðendur og
starfsfólk skattstofanna, sem
á að vinna úr skýrslunum.
Helgi Hálfdanarson:
Sokkrokkismi
Öngþveiti og óvissa
¥|essa dagana eru skattgreið-
* endur að ganga frá
skattskýrslum sínum. Ríkis-
skattstjóri hefur gert það,
sem í hans valdi stendur til
þess að auðvelda skattgreið-
endum þetta verk miðað við
það óvissuástand, sem nú rík-
ir. Hann hefur látið útbúa
ný eyðublöð m.a. með það í
huga, að ekki mundu mikil
vandamál af því leiða, þótt
breytingar yrðu á skattalög-
um. Hann hefur einnig sent
út leiðbeiningar, sem að sjálf-
sögðu byggjast á gildandi
ÍÖgum, enda ekki eftir öðru
að fara. Þá hefur hann veitt
nokkru lengri frest til þess
að skila skattskýrslum en
venja hefur verið, vegna
þeirrar tafar, sem varð á út-
sendingu skattskýrslna.
Á hinn bóginn er ljóst, að
það óvissuástand, sem ríkir
í skattamálunum veldur
skattgreiðendum miklum erf-
iðleikum. Þeir hafa t.d. enga
möguleika á því að gera sér
grein fyrir á hvaða grund-
velli skattlagning fer fram í
ár. Skattafrumvörp ríkis-
stjórnarinnar eru þar enginn
mælikvarði, því að fyrirsjá-
anlegt er, að verulegar breyt-
ingar verða gerðar á þeim.
SÁRT hefur margur harmað það tjón,
sem íislenzk tunga beið, er hún týndi
niður hinum fornu hljóðum y og ý. Góð-
skáldið Jón Helgason kallar það eitt-
hvert mesta óhapp, sem á daga hennar
hafi drifið. Víst er um það, að fegurra
væri mál vort nú, hefði oss tekizt að
varðveita þá fjölbreytni í hljóðkerfi
þess, sem þar fór forgörðum. Þama
hafa Islendingar meira að segja glutrað
niður nokkru af marglofuðum bók-
mennta-arfi sínum, þvi að listgildi hins
forna kveðskapar hefur víða rýrnað
með hvarfi þessara hljóða. Vel mætt-
um vér láta oss þennan vesaldóm að
kenningu verða og kappkosta þeim mun
fremur að vernda aJlt það, sem tungu
vorri má til prýði telja. Að sjálfsögðu
hlýtur það jafnan að verða nokkurt
áhorfsmál á hverri tið, hvers konar for-
ráð séu þróun málsins til heilla. En því
fremur er umræða gagnleg, að góður
vilji er ekki einhlítur.
Hér verður drepið á eitt atriði, sem
varðar þróun tungunnar á vorri tíð og
verður ef til vil’l síðar meir talið til
áfalla af því tagi, sem getið var í upp-
hafi.
Það er alkunina, að notkun persónu-
og eignar-fomafna í íslenzku hefur að
undanförnu tekið verulegum breyting-
um. Það má heiita liðin tíð, að hægt sé
að beygja fomöfn 1. og 2. persónu í eig-
inlegri fleirtölu sinni eða bregða fyrir
sig eignarfornöfnunum vor og yðar,
nema sérstakur still heimili, og varla
nema mál sé í hátíðlegra lagi. (Þéranir
koma ekki þessu máii við). Hins vegar
virðast fáir gera sér ljóst, hvlltkt tjón
þessi þróun er að vinna; þvl þar er um
að ræða veruleg spjöll á svipmóti máls-
ins og hljómfegurð. Um kiið tungunn-
ar, sjálfa músik málsins, er fátt mikil-
vægara en hljómur þeirra orða, sem
hafa mesta tíðni. Það má þvt ljóst vera,
hve miklu varðar um svo ráðrík orð sem
persónu- og eignar-fomöfn. Raunar gæti
fátt sambærilegt orðið fremur til að
spilla hljómþokka málsins en að afrækja
fleirtölumyndimar vér og þér og klifa
í þeirra stað á tvítölu-myndunum við
og þið, sérstaklega vegna þess, að í stað
beygingarinnar oss, vor kemur hin ein-
hæfa og óhrjálega beyging okkur, okk-
ar. Og þegar eignar-fornöfnin hrekjast
sömu leiðina, keyrir um þverbak. 1 stað
hinna fögru og breytilegu beygingar-
mynda eignar-fomafnsins vor kemur
okkar brokkandi i öllum föllum allra
kynja. Það hefur aldrei þótt til prýði að
láta tvöfalt k vaða uppi i máli, og fyrr
mætti það njóta réttar síns en að svæla
undir sig slík völd.
Þó að hér verði því miður ekki aftur
snúið, úr því sem komið er, má enn
miklu bjarga, ef vér temjum oss að nota
fremur fleirtöluna vér og þér og eignar-
fornöfnin vor og yðar svo oft sem við
verður komið. Þeir eru sem betur fer
ófáir, sem enn halda þeim sið. Ekki alls
fyrir löngu heyrði ég svo að orði komizt
í ræðu:
Barátta vor íslendimga fyrir sjálfstæði
voru stendur enn, og oss er ljóst, að
kostir lands vors og frelsi þjóðar vorrar
er það bezta, sem niðjar vorir taka í arf
eftir oss, sem nú lifum.
En skömmu síðar las ég blaðagrein,
sem að nokkru mætti lýsa með því að
víkja þessum orðum við:
Barátta okkar Islendiniga fyrir sjálf-
stæði okkar stendur enn, og okkur er
Ijóst, að kostir lands okkar og frelsi
þjóðar okkar er það bezta, sem niðjar
okkar taka í arf eftir okkur, sem nú
lifum.
Langoftast fer eignarfaills s eða r á
undan þessum skelfilegu orðum, svo að
í ræðu sumra manna skiptast á sokkar
og rokkar í sífellu, og er átakanlegt á
að hlýða. Einhver hefur sagt mér, að
orðið hottintotti sé tíl komið fyrir það,
hve tvöfalt t hafði mikla tiðni i máli
þeirra manna, sem svo eru nefndir.
Hvað sem hæft er í þvi, mega Islending-
ar vænta þess, ef svo fer fram sem
horíir, að verða kallaðir sokka-rokkar
meðal þjóða heims.
Ekki er mér grunlaust um, að andúð
margra á þérunum eigi nokkra sök á
þeim siysum, sem hér eru orðin. Yms-
um mun þykja það alþýðilegri háttvisi
og kannski nokkru hlýlegri að sleppa
þérunum, og kalia þá ekki nóg að gert,
nema fleirtölunni sé með öllu útrýmt úr
fomafni 2. persónu, hvort sem rætt er
við einn eða fleiri, og láta ekki heldur
við það sitja, en höggva tdl vonar og
vara einnig fleirtöluna af fomafni 1.
persónu, og linna ekki fyrr en eignar-
fomöfnunum vor og yðar hefur líka
verið fleygt á haug.
Þvi miður hefur á því borið, að þessi
sokkrokkiismi ætti sér formælendur
meðal kennara; í sumum kennslubók-
um er raunar ýtt á eftir þessari þróun
sem allra lengst. Jafnvel verður þess
vart, að prestastéttin sé farin að hrasa
í þessum efnum; og bregðast þá kross-
tré sem önnur, ef sú stétt gerist sek um
málspjöll, sem öðmm fremur hefur bor-
ið uppi íslenzka menningu allt frá upp-
hafi. En nú heyrist það satt að segja
æ oftar, að prestar biðji guð að líta
í náð til okkar og gefa okkur það sem
okkur er fyrir beztu. Fyrir fáum tugum
ára hefði þess háttar orðbragð frá altari
eða af stól hneykslað hvern siðaðan
mann. Og hvað skyldi þess þá langt að
biða, að prestar vorir fari með bæn
Drottins og segi: Faðir okkar, þú sem
ert á himnurn, gef okkur í dag okkar
daglegt brauð, og fyrirgef okkur okkar
skuldir. En það mega þeir vita, að
Himnafaðir mun fara sér hægt að fyrir-
gefa þeim slikan munnsöfnuð.

Athugasemd um
atvinnuleysi
I FRAMHALDI af ummælum
skipstjórans á togaranum Haf-
liða, þar sem hann blandar sam-
an skráðum atvinnuleysingjum
hér á staðnum og erfiðleikum
sínum við mönnun skipsins, þyk-
ir rétt að taka eftirfarandi fram:
Tala skráðra atvinnuleysingja
á einum stað gefur alls ekki
raunsanna mynd af atvinnuleysi.
Fólk, sem hefur atvinnu, sem er
þannig háttað að úr geta fallið
einn eða tveir dagar I viku, læt-
ur yfirleitt skrá sig, þar sem við-
komandi lög og reglur heimila
að safna saman atvinnuleysisdög
um. I öðru lagi eru skráðir at-
vinnulausir menn úr ýmsum
starfsgreinum, t.d. verzlunar-
fólk, verkakonur, iðnaðarmenn,
landverkamenn og sjómenn.
Tala skráðra atvinnulausra í
heild þarf því ekki endilega að
sýna atvinnuleysi I einni tiltek-
inmi starfsgrein. f þessu tilviki
sjómanna. Rétt er og að geta
þess að fjöldi siglfirzíkra sjó-
manna hefur af einhverjum
ástæðum kosið að leita skips-
plássa á öðrum stöðum.
í þriðja lagi hefur lögunum
um atvinnuleysisskráningu ver-
ið breytt á þá lund, að fólk sem
koroið er á ellillfeyri getur skráð
sig atvinnulaust og þegið at-
vinnuleysisbætur, þótt það sé
fyrir aldurs sakir naumast á
vinnumarkaði.
Allt þetta stuðlar að því að
tala skráðra atvinnuleysingja
sýnir miklu meira atvinnuleysi
en er í raun.
Fréttaimiðlar, sem greina frá
atvinmuleysi á hin'Uim ýmisu stöð-
um landsims, ættu að birta töhtf
yfir þá, sem þiggja atvimmuleya-
isbætur, því þær tölur einar tala
réttu máli um ástandið á þea»u
sviði, en aJlls ekki heildairtala
hinna skráðu.
Stefán Friðbjarnarsom.