Morgunblaðið - 29.03.1972, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 29. MARZ 1972
Útflutningur sjávarafurða til stækka5s EBE:
27% útflutnings 1971 til EBE-
landanna tíu
Hver verða áhrifin á
útflutningsframleiðsluna,
takist samningar ekki?
HVAÐA áhrif hafa hreyting-
ar á Efnahagsbandalaginu og
EFTA á markaðsstöðu ís-
lenzkra sjávarafurða? Þessi
spurning leitar vafalaust á
flesta íslendinga í dag, þegar
standa yfir mjög mikilvægir
samningar milli íslands og
Efnahagsbandalagsins um
viðskiptakjör milli þessara
aðila í framtíðinni. Það var
ljóst í upphafi, að þessir
samningar yrðu erfiðir og nú
er svo komið, að vart er við
miklum árangri að búast á
næstu mánuðum. í tilkynn-
ingu frá viðskiptaráðuneyt-
inu, sem birt var hér í blað-
inu 15. marz sl., kemur í Ijós,
að verulegur ágreiningur er
milli íslendinga og Efnahags-
bandalagsins. Ágreiningur
þessi felst einkum í því, til
hvaða íslenzkra útflutnings-
vara samningurinn á að ná.
f samningum EBE við EFTA-
löndin sex, sem standa utan við
bandalagið er lögð megin áherzla
á iðnaðarvarning. Slikur samn-
ingur, þó að sjáifsögðu komi sér
vel, hefur ekki nema takmarkaða
þýðinigu. I>að sem fslendinga
skiptir mestu máli eru þeir samn
ingair, sem nást um tollalaekkan
ir á fiskafurðum.
Til þess að athuga nánar skipt
ingu útfluttra sjávarafurða eftir
markaðssvæðum ér rétt að líta
á töflu I og töflu II.
um Evrópu, EFTA, var að greiða
þurfti tolla af sjávarafurðum er
seldar voru til EFTA-landanna.
Það hafði stöðugt farið í vöxt, að
séð væri fyrir itnnflutninigi á sjáiv
airafurðum til EFTA-rikjanna
rneð útflutningi frá löndum inn-
an samtakanna, þ.e. aukin eftir
spurn eftir freðfiski í Bretlandi
jók útflutning Norðmanna og
Dana á freðfiski til Bretlands. —
Tafla 1
Útflutningur sjávarafurða eftir markaðssvæðum árin 1964, 1966,
1968, 1969 og 1971.
Verðmæti útflutnings á gengi eftir 11. nóv. 1968 (í millj. kr.)
1964 1966 1968 1969 1971
E.B.E. 1.346,2 2.163,1 930,4 1.209,3 1.114,3
E.F.T.A. 3.610,9 4.315,8 2.164,0 2.370,3 3.156,5
Ö. V-Evrópuxíki 355,2 535,3 322,1 245,3 563,6
Sovétríkin 808,5 746,4 723,2 733,7 902,3
Ö. A-Evrópuríki 467,4 546,3 219,9 199,2 344,7
U.S.A. Kanada 1.441,3 1.908,5 1.756,9 2.509,2 4.698,9
Önnur lönd 531,2 711,9 242,1 476,4 276,0
8.560,7 10.927,3 6.358,6 7.743,4 11.056,3
* (83,9% af heildarútflutningi íslands 1971).
Tafla n
Hlutfall af heild.
1964 1966 1968 1969 i
E.B.E. 15,7 19,8 14,6 15,6 1
E.F.T.A. 42,2 39,5 34,1 30,6 2
Önnur V-Evrópuríki 4,1 4,9 5,1 3,2
Sovétríkin 9,4 6,8 11,4 9,5
Önnur A-Evrópuriki 5,5 5,0 3,4 2,5
U.S.A. og Kanada 16,9 17,5 27,6 32,4 4
Önnur lönd 6,2 6,5 3,8 6,2
1971
5.1
8.2
3,1
12.5
2.5
100.0 100.0 100.0 100.0 100.
Heimildir: Fengnar upplýsingar hjá Efnahagsstofnun fyrir árin
1964, 1966, 1968 og 1969. Hagtíðin di, jan. 1972, fyrir árið 1971.
Eins og sjá má, keypti Efna-
hagsbandalagið á árinu 1971
10,1% af verðmæti útfluttra sjáv
arafurða og EFTA keypti á sama
ári 28,5%. Sem sagt, markaðs-
bandalögin keyptu á árinu 1971
yfir þriðjung útfluttra sjávaraf-
urða.
tSLAND — EFTA
Ein ástæða þess að ísland sótti
um aðild að Fríverzlunarsamtök-
að Island gekk í EFTA, fékk það
jafna samkeppnisaðstöðu við aðx
ar fiskútflutningsþjóðir og frí-
verzlun með freðfisk, mjöl, lýsi
og ýmsar aðrar unnar sjávaraf-
uirðir. Var það mikil breyting
fá því sem áður var, þegar ís-
land þurfti t.d. að greiða 10%
toli á freðfisk í Bretlandi. Frí-
verzlun nær hins vegax ekki til
ísfisks í Bretlandi og greiðist 10%
tollur af honum sem og saltfiski.
INNGANGA NOREGS,
DANMERKUR OG BRETLANDS
I EBE
Þrjú EFTA-ríkin, Noregur, Dan
mörk og Bretland, hyggja á inn-
göngu í Efnahagsbandalagið og
hafa nú þegar tekizf saxnnimgar
með þeim og Efnahaigsbandalag
inu. Að vísu á eftir að staðfesta
samningana í hverju þessaxa
ianda fyrir sig, og er ómögulegt
að spá fyrir um útkomuna í Nor-
egi og Danmörku.
Samtals keyptu þessar 3 þjóð-
ir 59.2% af þeim 28.5%, sem seld
voru til EFTA-ríkj anna sam-
kvæmt töflu númer 1.
Tafla III sýnir okkur viðskipti
okkar við þessi þrjú lönd, skipt
eftir vörutegundum. Ekki sýnir
hún þó alveg öll innkaup land-
anna á fiskafurðum, þar sem
flest þeirra keyptu eitthvert
magn af öðrum fiskafurðum,
sem íslendingar framleiða, en í
ifflestium tiivik!um er þar um
mjög litið magn að ræða. Pró-
seintutöiiumar eiga að sýna, hve
veigamikill þáttur hvert land er
í sölu hinna ýmsu afurða. Má
þar sjá, að Bretar kaupa tæp
60% af útfluttum isuðum fiski
og hvaiiýsi, einnig kaupa þeix
um 50% af frystri rækju. Danir
Tafla III
Viðskipti við Bretland, Danmörku og Noreg eftir vörutegundum
árið 1971. Prósentutölur sýna hluta af heildarútflutningi vöruteg.
ísaður fiskur
Heilfrystur fiskur
Freðfiskflök
Fryst rækja
Niðursuðuvörur
Þorskamjöl
Loðnumjöl
Loðnulýsi
Hvallýsi
ísuð síld
Fryst hrogn
Sölt grásleppuhrogn
Karfamjöl
Þorskalýsi (ókaldkrauðað)
Karfaiýsi
millj.
kr.
240,9
59.5
100,7
139.5
19,9
188.5
62.5
19.5
32,2
millj.
kr.
millj.
kr.
%
59,8
23.7
2,0
49,3
11,2
11,6
17.7
25,0
59,1
66,2 23,3
28,8
37,5
572,8
28,0
35,1
41,6
1,9
8,2
93.3
34,5
34.4
97,0
41,3
9,5
64,6
65,8
Árið 1961 komu 68% innflutnings
freðfiskflaka frá löndunum inn-
an samtakanna, en árið 1966 var
þetta hiutfall orðið 84%, jafn-
framt hafði heildarmagn af inn-
fluttum freðfiski stóraukizt.
ísland beið að líkindum tölu-
vert tjón af því að vera ekki að-
njótandi lækkana, sem féliu
keppinautum þess í skaut. Eftir
MAGNÚS GUNNARSSON*-
Hver verða áhrif löndunarbanns?:
Sala togaranna 310 millj. 1971
í Bretlandi og Þýzkalandi
Líklegt að ferskfiskmarkaður dragist saman
en vinnsla hér heima aukist
Hvaða aðgerða má vænta,
af hendi Efnahagsbandalags-
rikjanna þeigar Islendingar
færa út landhelgina 1. sept-
ember 1972? 1 fyrsta laigi
getur komið ti'i iönduinar
banns á ísfisk, innflutnings-
bamns á allar vörur frá íslandi
og að lokum kann innflutn-
ingskvóti að verða settur á
tilteknar afurðir.
Ekki er talið líklegt,
að þessar þjóðir gripi til svo
harkalegra gagnráðstafana
vegna útfærslu fis'kveiði-
lögsögunnar. Er það vegna
slaamrar reynslu þeirra og
annarra af slíkum ráðstöf-
unum og þess, að viðskipíi
okkar við þær hafa frekar
verið þeim í hag. Viðski.pta-
jöfnuður við þær hefur alit-
af verið þeim hagstæður.
Auk þess yrðu slíkar aðigerð
ir tii þess að riðía nokkuð
samskiptum vestrsenna þjóða.
Þess vegna má telja litiar
líkur á, að ríkisstjórnir V-
Evrópuríkjanna gripi til
beinna þvingunarráðstafana
gegn okkur vegna iandheig-
isútíærslunnar.
Þær gagnaðgerðir erlendra
áðila, sem helzt má vænta
eru aðgerðir ýmissa sérhags-
munasamtaka, t.d. hafnar
verkamanna. Þær aðgerðir
gætu verið 1) iöndunarbann
á ísfisk 2) á allar fiskafurð-
ir, 3) á öll íslenzk skip í er-
lendum höfnum. Einnig kæmí
til greina að ýmsir aðilar
héldu uppi opinberum áróðri
gegn íslenzkum vörum til
þess að gera fólk fráhverft
þeim.
LÖNDIJNARBANN A
ÍSFISK
Sá þáttur útflutnings sjáv-
arafurða Islendinga, sem
líkur benda til að verði fyr-
ir einna mestum skakkaföll-
um fyrst í stað eftir útfærslu
landhelginnar eru ísfisksölur
togaranna. Ljóst er, að lönd-
unarbann verður að öllum
líkindum sett á togarana í
brezkum og e.t.v. þýzkum
höfnum. Brezkir flutninga
verkamenn hafa nú þegar
lýst yfir því að þeir muni
ekki afgreiða íslenzka tog-
ara eftir 1. september n.k.
Efnahagsleg áhrif slíks sölu-
banns fyrir Islendinga verða
einkum tvenns konar. í fyrsta
lagi hverfa ísfisksölur að
mestu eða öUu leyti úr út-
fliitningnum og í öðru lagi
má reikna með ankningn á
framleiðslti á frystum fiski
þar sem togararnir niunii
landa heima í mun stærri
stU.
Til þess að gera sér grein
fyrir efnahagslegum áhrifum
löndunarbannsins, er nauð-
synlegt að athuga hlutdeild
ísfiisksölunnar í fiskútflutn-
ingi Islands til þessara landa.
Heildarútflutningur sjávar-
afurða í verðmsetum, talið
í þús. kr.
Ef athuguð er hlutdeild is-
fisksölunnar í heildarútfiutn
ingsverðmætum sjávarafurða
til þessara landa kemur
greinilega í ijós, að þær hafa
dregizt mjög saman hvað við
víkur Englandi. Hins vegar
er ennþá töluverður hluti
verðmætis útflutningsins til
Þýzkalands fólginn í ísfisksöl
um. Þar af leiðandi má ráða,
að isfisksöiuxnar til Eng-
lands eru ekki eins mikilvæg
ar fyrir íslendinga og af er
látið. Að visu eru ísfisksöl-
urnar geysileg lyftistöng fyrir
togaraútgerð, þar sem yfir-
leitt fæst miklu hærra verð
í Þýzkalandi og Englandi fyr
ir aflann en hérlendis.
Hlutdeild togara-
sölunnar.
England Þýzkaland England Þýzkali
1964 768.694 334.556 18.5% 43.7%
1965 1.082.062 433.264 12.1% 28.4%
1966 992.872 482.084 11.5% 19.9%
1967 792.498 237.273 13.3% 34.2%
1968 467.380 300.798 35.3% 55.2%
1969 680.589 617.225 19.9% 51.4%
1970 911.234 712.231 14.7% 59.6%
1971 978.817 436.413 11.5% 44.9%
Árið 1971 fóru íslenzkir
togarar 32 söluferðir til Bret
lands og seldu þar 4.104,1
tonn fyrir 113,3 milljónir
króna. Sama ár fóru íslenzk-
ir togarar 62 ferðir til Þýzka
lands og seldu 8.339,4 tonn
fyrir 195,8 milljónir króna.
Ef athugaðar eru söluferð-
ir togaranna siðastliðin 7—8
ár kemur i ljós, að þessum
ferðum hefur farið stöðugt
fækkcindi. Má rekja það bæði
til fækkunar í togarflotan-
um og þó einkum til breyt-
inga á neyzluvenjum fólks.
Hefur markaðurinn fyrir
ferskfisk farið minnkandi
bæði í Þýzkalandi og Bret-
landi um leið og markaður
fyrir freðfisk í neytendaum-
búðum hefur farið stöðugt
stækkandi.
Þegar veiðisvæðunum við
Island verður að mestu lokað
fyrir erlendum togurum, sem
veiða þar nú mikinn hluta
sins isfisks (Bretar um 70%)
má ætla að það flýti fyrir
þeirri þróun að ferskfisk-
neyzia minnki, og freðfisk-
bann á islenzka togaira
mun einiíig flýta fyrir þess-
ari þróun.
Ef islenzku togaramir
neyðast til að hætta sölum á
isflski erlendis, hljóta þeir að
verða, eins og áður er sagt,
að leggja afflann upp til
vinnslu á ísiandi. Afleiðing
þess verður meira framboð á
frystum fiski, sem væntan-
lega leiðir til aukinnar sölu
hans til Bandarikjanna og/
eða Sovétríkjanna.