Morgunblaðið - 23.04.1972, Qupperneq 4

4- f MORGUNBLAÐIÐ, SUNÍNUDAGUR 23. APRÍL11972
A slóðum Lísu
í Undralandi
Horft yfir miðbæinn i Oxforil. Þar eru collese-arnir i ein
um hnapp. flestir byggðir i f erhyrning og prýddir ótal
turnspírum. Hringlaga byggingin i miðjunni er „Kadcliffe
Ca,mera“ byggð á 18. ijld. Byggingin tilheyrir nú aðalixVka
safninu, „Bodleian Library" og j»ar hafa stúdentar lestrar
aðstöðu.
Þeir, sem korna til Oxford
með járnbrautarlestinni frá
London verfta yfirleitt eklkert
yfir sig hrifnir af því fyrsta,
sem þeir sjá. Út uim gluggann
á strætisvagni númer 1, sem
fer frá stöðinni upp í mið-
borgina, biasa við ótorein hús
ag bídaverkstæði og ferða-
larngarnir spyrja: „Er þetta
Oxford"? — Á vinstri hönd
má þó sem snöggvast sjá eitt
hreint hús, með burstum og
stórum tumi. Það er Nuffield
Oollege, firægur fyrir ljótan
arkitektúr. Þrátt fyrir óaðlað
andi útlit er þessi colJege að
sumu Ieyti merkilegri en aðr-
ir í borginni, þvj segja má að
lirnri tengi hinar tvær óllílku
hliðar borgarinnar, háskól-
ann og iðnaðinn. Oxford er
nefnitega eklki aðeins háskóLa
borg. Hún hýsir stærstu bila-
verksmíðjur Bretíands, Brit-
ish Leyland, sem veita um 25
þústmd Oxfordbúum vinnu.
Saga bhaverksmiðjanna
byrjaðí árið 1893, þagar 16
ára piltur að nafni WiEiam
Riöhard Morris fór að búa til
reiðhjól í geymsluskúr í mið-
borginni. Sjö árum síðar bjó
hann ti>l fyrsta mótorhjólið og
árið 1912 var fyrsti Morris-
Oxford bíllinm fuBgerður. Ár
ið 1919 var hiutaféiagið Morr-
is-Ox£ord Motors stofnað og
það fiærði bráfct út fcviarnar
og sameinaðist öðrum fyrir-
taakjum, t.d. Wolseley, Riliey
og Austin og árið 1952 runmu
þau saman í British Motor
Córporation. Það fyrirtæki
sameinaðist svo Leyland
verksmiðjunum árið 1968 og
ganga verksmiðjurnar nú
undir nafninu British Ley-
iand. Eru aða’stöðvar þeirra í
Cowiey, austast í Oxford.
Fyrir fram'kvæmdir sínar
og dugnað var Wiliiam Morr-
is veifct aðalstign og kalflaður
Lord Nuffield. Árið 1937 gaf
hann ióð og 900 þúsund sterl-
ingspund tíl að byggður yrði
eollege, sem bæri nafn hans
og er honum ætlað að stuðla
að efnahagslegum og þjóðfé-
Iagslegum rannsókmum. Lord
Nuffield lézt árið 1963.
★
En nú erum við komin upp
á Carfax og þar förum við úr
strætisvagninum. Carfax
(upprunalega Quatre vois,
eða „fjórar leiðir" eru kross-
götur í miðri borginni og það
an liggja aðalleiðimar til
austurs, vesturs, norðurs og
suðurs. Þarna hefur frá alda
öðii verið aðal samkomu- og
verzlunarstaður borgarinnar.
Klukkuturninn á Carfax,
sem slær á korters fresti, er
turninn af gömlu borgar-
kirkjunni, sem varð að víkja
vegna gatnaframkvæmda um
síðustu aldamót, en sú kirkja
stóð á grunni elztu kirkju
Oxford, sem á að hafa verið
reist nokkru áður en íslend
ingar tóku kristna trú. Undir
grunni kirfcjunnar hafa fund-
izt peningar frá dögum Ját-
varðis konungs, sem uppi
var á 10. öld, en hann á að
hafa reist sér virfci i Ox-
ford. Rétt við Carfax eru
leifar gamallar krár, „Crown
Tavern", en þar gisti Shake-
speare jafnan, þegar hann
var í Oxford og er Shake-
speareaðdáendum gefinn kost
ur á að heimsækja herberg-
ið þar sem skáldið gisti.
Áfram skal haldið, því Car
fax er mesta umferðarhorn
borgarinnar og stórhættulegt
að staldra þar lengi. Ef geng
ið er til suðurs, fram hjá ráð
húsinu og upplýsingamiðstöð
borgarinnar, blasir brátt við
stór tum, sjálfur „Tom Tow-
er“. (Tom Tower má sjá á
teikningunni í „hausnum" yf-
ir þessu bréfi). í gegnurn
þennan turn liggur aðalinn-
gangurinn í Christ Church,
stærsta og tvímælalaust glæsi
legasta college í Oxford.
Turninn dregur nafn sitt af
„Stóra Tom“, 6 tonna þungri
klukku, sem flutt var í Christ
Churoh úr Osney-k 1 au.strinu
krinigum 1680. Á hverju kvöldi
klukkan 9.05 slær hún 101 högg
og minnir okkur á, að hér áð-
ur fyrr, meðan klausturagi
ríkti í college, áttu skólapilt-
ar sem voru 101 að tölu, að
vera komnir inn klukkan
9:05.
Þegar komið er gegnum
hliðið á Tom Tower, er kom-
ið inn í geysistóran ferhyrnd
an húsagarð, en slíkir húsa-
garðar eru einkennandi fyrir
college í Oxford. Úr þessum
húsagörðum er gengið inn i
vistarveruir stúdenta, sem
víða hafa litið breytzt frá
því á miðöldum. Manini finnst
maður hljóta að vera kom-
inn langt aftur I aldir, þegar
maður lítur inn í stigagang-
ana og á sorfnar steintröpp-
umar, sem liggja upp að her
bergjunum. Þetta er óneitan-
lega rómantískt umhverfi,
þótt rómamtíkin geti farið af
á köldum vetrarnóttum, þeg-
ar hlaupa þarf gegnum einn
eða tvo húsagarða til að kom
ast á salemi, þvta nútrma
fyrirbæri. — 1 þessum her-
bergjum hafa margir piltar
numið — piltar, sem átt hafa
eftir að móta sögu brezka
heimsveldisins, já reyndar
ails heimsins. Christ Church
hefur til dæmis „framleitt" 12
brezka forsætisráðherra, þar
á meðal Canning, Peel, Glad-
stone, Salisbury, Eden og
Home.
1 Christ Church er mikil
kapella, sem um leið er dóm-
kirkja borgarinnar. Er meg-
inhluti kirkjunnár frá 12. öld
þ.e. frá því fjórum öldum fyr
ir stofnun college. Eftir að
oól'le'ge var stoínaður var
dómkirkjan sett undir sömu
stjórn og nú skyggja college-
bygginigarnar svo til alveg á
kirkjuna. Sjálf kirkjan stend
ur á þeim stað, þar sem sag-
an segir að heilög Frideswide
hafi stofnað nunnuklaustur á
8. öld og eru jarðneskar leif-
ar dýrlingsins varðveittar í
kirkjunni. Telja margir þessa
litlu dómkirkju einhverja þá
fegurstu i Bretlandi.
Rétt við inngánginn í dóm-
kirkjuna eru gifuriega mikl-
ar og breiðar sfeintröppur,
sem liggja upp í aðalsal coll
ege, sem talinn er. einhver
merkasti miðaldasalur i Bret
landi. Þar fara fram meiri
háttar samkomur og þar
snæða stúdentar kvölds og
morgna. Til kvöldverðar
mæta þeir i háskólaskikkjum
sínum, sem eru mismunandi
eftir því á hvaða stigi nárns
þeir eru. Á háborði fyrir
enda salarins sitja kennararn
irr skikkjuklæddir, og getur
máltíð ekki hafizt fyrr en
þeir hafa gengið fylktu liði í
salinn og latnesk bæn hefur
verið lesin. Kennaramir fá
jafnan annan og betri mat en
stúdentarnir, sem sitja við
langborðin neðar í salnum,
þannig hefur þetta verið og
þamníg er það.
Þegar ég snæddi í fyrsta
skipti kvöldmat í einum af
college-unum í Oxford, brá
mér nokkuð í lok máltíðar,
er pilturinn sem sat á móti
mér, gerði sér lítið fyrir og
steig upp á bekkinn sem
hann sat á, síðan upp á borð
og niður við hliðina á mér.
Fannst mér hálf óviðfeldið að
fá foruga skó næstum ofan á
diskinn minn, en varð fljótt
að sætta mig við, að þetta er
ein af venjunum hér. Það
þykir allt of mikið fyrirtæki
að krækja út á enda lang-
borðsins, til að komast yfir á
hina hliðina, og þvi er farin
stytzta leið.
Veggir matsalanna í college
unum i Oxford eru yfirleitt
þaktir málverkum af ýmsum
frægum mönnum, sem þar
hafa kennt eða numið. Mun
Christ Chuirch geta státað af
fræg'ustu og merkilegustu
myndunum, því þar eru ekki
aðeins myndir af kennurum
og nemendum, heldur og
íkóngafólki. Hefur Christ
Church frá upphafi verið í
nánum tengslum við brezku
krúnuná og margir merkisat-
burðir I sögu Bretlands átt
sér stað þar. Þegiar pláiga
herjaði á London árið 1665
fór konungur t.d. með hirð
sína, þing og erlend sendiráð
til Oxford og settist aðkomU
fólk að í ýmsum byggingum
borgarinnar. Konungurinn
og hertoginn af Jórvik
lögðu undir sig Christ
Church, en drottningin dvald
ist í Merton College, skammt
frá. Erlend sendiráð voru
hingað og þangað um borg-
ina.
Fyrir enda matsalarins í
Christ Church er mynd af
Elísabetu drottningu, en hún
er það sem kallað er „gestur“
Christ Church. Yfir hverjum
college er sérstakt „ráð“, sem
tekur ákvarðanir um mál coll
ege. Komi upp ágreiningur er
hægt að skjóta málinu til
■,,igestsins“, en í ævagömlum
reglum er kveðið á um hver
það skuli vera. Þannig er
þjóðhöfðinginn gestur Christ
Church, Unive.rsity College
og Oriel College, erkibiskup
inn af Kantaraborg er gest-
ur Merton, All Souls og
Keble o.s.frv.
★
Fyrir sunnan Christ Cburch
er stórt opið svæði, kallað
Ohrist Ohuroh Meadow. Er
þetta ein af mörgum vinjum
Oxfordborgar, en skipulags-
yfirvöld hafa öðru hverju
verið að hóta að leggja hana
undir hraðbraut, til þess að
reyna að ráða fram úr umferð
aröngþveitinu í borginni.
Enn hefur þó ekki orðið úr
því, og meðan við reikum um
grasvellina og göngustígana
milli trjánna vonum við að
svo verði aldrei. Ef við erum
í Oxford á fögrum vordegi
sjáum við stúdenta liggja
hingað og þangað á grasinu
— að lesa fyrir próf. Og við
mætum léttklæddum ungum
mönnum á harðahlaupum:
þeir eru að halda sér í þjálf-
un svo þeir géti staðið sig
þegar þeir keppa við Cam-
bridgeháskólann, hvort sem
Framhald á bls. 21
Salurinn í Exeter College, byggður skömmu eftir 1600. Þar
hafa stúdentar komið saman á matmálstimiim í nær fjórar
aldir.
Siimardagur á ánni Cherwell.
ÞORDIS ÁRNADOTTIR:
BREF FRA OXFORP