Morgunblaðið - 23.04.1972, Page 8

8
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. APRÍL 1972
Guðmundur Magnússon, prófessor:
Áhrif skattabreytinga
á einstaka tekjuhópa
J
, 1 75 7*9 |
| 70 =»|
r is -69 |
,1 60 -64 |
85 -89 |
| 50 -54 1
1 65 I,
1 40 -44 j
í5
T 5Ö ^r,
, l 29 -29 |.
20 -24 |
1 . 15 -!9 )
< '■ !2 -14
5-9
X
"I ' I-----1-----p-
12 10 8 6
Kortar (íþús.i
■ i-1---r*—i—r—
6 8 10 12
Konur (í þús.)
a.tfnurlt
Atdursskiptfng þjóðartnnar
(samkv. manntalinu 1969)
Elnlileyptnsar fi eWeynsaldrL
Dia fcraamíur sjfi testa.
3. límuirát.
1. INNGANGUR
Dínurnar virðast vera að skýr-
ast um, hvaða áhrif fyrirhuguð
breyting skattkerfisins haii
í h'eild og á einstaka tekjuhópa.
Nokkurt ráðrúm hefur gefizt til
að meta kosti og galla laganna,
og bent hefur verið á við-
kvæmni niðurstaðnanna fyrir
breytingum á mismunandi for-
seitdum.
Ég ritaði grein í Morgunblað-
ið 8. janúar s.l. um einn anga
kerfisbreytingarinnar, þ.e. um
vísifcöl'utengsl hennar. Þar var
auik þess bent á — eins og
reyndar fleiri höfðu gert — að
hækkun á frádráttarliðum I
skatti virtist vanreiknuð og að
eigi væri vitað, hvemig eigin
húsaleiga og fasteignaskattar
kæmu inn í dæmið.
Ákvörðun Kauplagsnefnd-
ar um að taka um eitt vísitölu-
sbiig „í pant“ við útreikn-
ing framfærsluvisitölunnar er í
sjálfu sér viðurkenning á því
sjónarmiði, sem sett var fram í
áðurnefndri grein. Einnig hefur
verið ákveðið, að tekjur af leigu
í eigin húsnaéði skuli vera und-
anþe* nar hinu nýja brúttóút-
svari. Mikilvægt atriði, sem ekki
var fjallað um í greininni „Visi-
tölutölvlsi og nefskattar“, var
áhrif skattbreytingarinnar á ein-
sbaka'Tiópa þjóðfélagsins, svo
sem einstæðinga, ellilífeyrisþega,
konur seim starfa utan heimilis
o.fl.
1 þessari grein mun fjalil-
að nokkuð um endurdreifingu
eða tilfærslu skattanna, en flest
önnur atriði látin liggja á milli
hiuta, t.d. skipting tekna milli
rlkis og sveitarfélaga, áhrif
skattbreytingarinnar á atvinnu-
rekstur, sparifjármyndun, þjóð-
hagslegt jafnvægi o.fl.
2. AUKIN EÐA MINNKU®
KEIUD ARSK ATTBYR®! ?
Áður en rætt verður um
fcekjutiifærslu milii þegna þjóð-
félagsins, sem getur átt sér stað
þráitt fyrir sömu skattaálögur í
heild, er rétt að fara nokkrum
orðum um skattbyrði og hugsan
legar breytingar hennar.
Vissulega má til sanns vegar
færa, að allur samanburður á
skattbyrði milli ára, eða milli
hópa einstaklinga innbyrðis, sé
hæpinn. Þetta á einkum við, þeg
ar reynt er að gefa mynd af
heildarskattbyrði með einni til-
tekinni hlutfallstölu og ekki er
tekið tillit til tekjuskiptingar-
innar. I öðru lagi er það, sem
mælt er, í raun hin lagalega
skattbyrði en ekki einhver
„endanleg skattbyrði“. Það er
hið síðarnefnda, sem við viljum
mæla, en verðum að gefast upp,
því að skattur á sér engan
„endanlegan hvílustað“. Við get
um einfaldlega ekki rakið, hve
miklu hver veltir yfir á annan.
Þá má og benda á, að það, sem
mestu máli skiptir, er hvað
„fæst fyrir" skattana. En mat á
mótvirði þeirra er einstaklings-
bundið og því torrætt. Þrátt fyr
ir þessa fyrirvara tel ég gagn-
legt að gera sér í hugarlund
breytingu á heildarálögum
og endurdreifingu skatta.
Að því er ég fæ bezt séð, yrði
óveruleg breyting á heildarálög
um einstaklinga tekjuárið 1971
með kerfisbreytingunni, ef
skattvísitalan (í gamla kerf-
inu) væri 106,5, sbr. áætl-
un hagrannsóknardeildar Fram-
kvæmdastofnunar rikisins. Þetta
þýðir, að obbinn af þeirri
tekjuhækkun, seim varð 1970—
1971, lendir í „skattgUdru**,
en áætlað er að meðaltekju-
hækkunin hafi verið 21,5%.
(Sjálfur tel ég líklegt, að hún
hafi verið nokkru meiri.)
Ég hef hvergi orðið þess var,
að með þessu hafi verið reikn-
að við gerð launasamninga á al-
mennum launamarkaði á s.l. ári,
enda ekki hægt að ætlast til
þess. '
Hver stigshækkun skattvisi-
töiunnar (frádráttarliða) um-
fram 106,5 þýðir að meðaltali
rösklega 50 milljón króna lækk
un heildarsköttunar á einstakl-
ingum samkvæmt gamla kerfinu,
þannig að þau 15 viðbótarstig
(121,5—106,5), sem fara í skatt,
miðað við skattvísitölu 121,5,
þýða 750—800 milljónir eða 13—
14% hærri heildarskattheimtu en
ella.
Ekki er unnt að segja, að ein
skattvísitala sé réttari en önn-
ur og henni er rétt að beita sem
hagstjórnartæki, en forsend-
ur um hana jafngilda í raun,
hvað launþegar fá í ráðstöfun-
artekjur: Því hærri sem hún er,
þeim mun hærri verða ráðstöf-
unartek j umair.
3. ENDURDREIFING
SKAXTA Á
EINSTAKLINGUM
Því er oft haldið fram, að
samstaða sé um markmiðin, en
deilt sé um leiðirnar. Stjórnmála
menn reyna áreiðanlega — að
sumu leyti með eigin hyggjuviti,
að öðru leyti með aðstoð hag-
fræðinga — að finna leiðir til
að auka velferð sumra þjóðfé-
lagsþegna án þess að það skerði
velferð annarra. Bezt er að
sjálfsögðu að geta aukið velferð
allra þegnanna samtímis.
Skatfcamálin eru einatt þess eðl-
is, að vart er unnt að gera
breytingu á skattalöggjöf-
inni, sem bætir hag eins án þess
að ganga á hlut annars, — mið-
að við sömu heildarálögur. Séu
lagfæringar gerðar á skattalög-
gjöf eða breytingar, sem fela í
sér tilfærslur milli þegnanna er
æskilegt, að löggjafinu geri sér
grein fyrir afleiðingunum. Þrátt
fyrir ýmsa útreikninga, sem
gerðir hafa verið, hafa ekki ver
ið sýndar opinberlega tölur um
fjölda framteljenda og dreif
ingu þeirra eftir tekjubil-
um (tekjuárið 1970), eða áætl-
un í þessum efnum fyrir árið
1971. Fyrirhuguð skattbreyting
felur i sér skattalækkun fyrir
þá tekjulágu, sem hingað th
hafa greitt nefskattana, eða lít-
ið meira. Við hvaða tekjur nýja
og gamla kerfið vega salt, fer
eftir gerðum forsendum og get-
ur verið breytilegt hjá mismun-
andi hópum einstaklinga.
1. Iínurit.
Fjöldi framteljenda og tekjur
árið 1970 svo og áætlaður hluti
framteljenda, sem verður að
greiða hærri gjöld af tekjum árs
ins 1971 við kerfisbreyt-
ingu. (Fjöldi alls 1970: 96.023.)
Sýnt er, að skattvísitalan
er lykilstærð, þegar áætla á, hve
margir fái hærri og hve margir
lægri skatta en ella. Eins og áð-
ur er vikið að, dyljast að baki
þeirri tekjutilfærslu, sem verð-
ur frá htoum tiltölulega tekj.u-
hærri til hinna tekjulægri, áhrif
in á hina ýmsu tekjuhópa eftir
hj úskaparstétt, aldri, fjöl-
skyldustærð o.fl. Þannig er t.d.
greinilegt, að hjá einhleyp-
um þyngjast skattarnir fyrr
(við lægri tekjur) en hjá hjón-
uim.
4. TEKJUTILFÆRSLA FRÁ
HINUM ELDRI TIL HINNA
YNGRI
Nú munu færð rök fyrir því,
að hin fyrirhugaða breyt-
ing skattkerfisins feli í sér
tekjutilfærslu frá hinum eldri
til hinna yngri.
Því miður eru ekki fyrir
hendi upplýsingar um framtelj-
endur eftir aldri og tekj-
ur þeirra, þannig að ekki er
unnt að koma með tölur á heild-
argrundvelli, eins og í 1. línu-
riti. Athyglisvert er þó, að 79%
þeirra, sem voru með 300 þús.
kr. tekjur eða minna árið 1970,
voru einhleypir. Hluti ein-
hleypra fer minnkandi og f jöldí
hjóna vaxandi með auknum
tekjum.
Þar sem fram kemur greinileg
fylgni milli fjölda hjóna og
tekna, er óhætt að draga þá
ályktun, að hinir tekjulágu séu
yfirléitt ungir einhleypingar.
2. Unurit.
Aldurssldpting þjóðarinnar 1969
Aldursskipting þjóðarinnar
skv. manntalinu 1969 er sýnd í
2. Hnuriti. Þar kemur fram, að
þá voru 11.811 sjötiu ára eða
eldri, og 6.050 voru á aldrinum
65—69 ára. Því má reikna með,
að um 15.000 manns hafi verið
67 ára eða meira I landinu árið
1971.
Ég hef ekki séð opinberlega
tölur um æviferilstekjur fyrir
mismunandi atvinnustéttir, en
ekki er ólíklegt, að tekjur séu
sem næst engar til 16 ára aldurs,
fari siðan vaxandi, nema hjá
þeim, sem sitja áfram á skðla-
bekk, nái hámarki 50—66 ára,
en fari síðan lækkandi, (sbr. þó
hámark fyrr hjá flugmönn-
urn, sennilega sjómörmium o.fl.).
Ef skattar ættu að lækka á öffi-
um lágtekj umöiuuuii, yrðu þelr
einnig að gem það á þeim, sem
orðnir eru e 11 ilífeyrisþegar.
Svo er hins vegar ekki skv.
þeim lögum, sem nú hafa verið
*
!
I
■
i 10.147
Tala framteljenda í þúsundum eftir tekjúbilum
við álagningu tekjuskatta (árið 1971)
29
18.702

HJán-V
= 47«
13 •
1« -
14 -
12
10 -
8 -
6 H
4.993
_Z_
4 ■
THInht
4.517
H|ón 463
Hjón =
2.297
109
16.675
Hjón:
5.478
200
13.822
i r
3) Sama og 2) oð vtSbættu nettótapt vegna breyttrar vfattótu
(sJcattbreyttogar og atoám nlSurgreiðsIa)
2) cettaSur blutl framteljenda 1972, seto verBur íþýngt
eí skattafrádráttur hækkar jafnt og kaup.
(Skattv&itaia = 121,5)
HJÓn:
9.663
>
►
10.793
9.586
Etohl
= 1.209
1) Aætlaóur blutl framteljenda 1972, sem vertíur iþýngt
(af skattvísitölu = 108,5)
l
I
6.117
♦
Hjón =
5.765
300 400
s5o
Æ.
2.895
Hjón=
2.772
600 700
1.358
1 522
Hión = I ▼
= 1.288 -I 1 ‘
4- 523 -----».--—-24------
ldoo
■moTT
10 I CÚSXR. r
Framtaldar tekjur fyrir áriS 1976.
1. liiniJuriL