Morgunblaðið - 24.05.1972, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐiÐ, ‘MtÖVIKtJDAGCJR 24; MAl '1972i' 'V-IHVm; ;.M
I
I
i
t
31
— Átök í Lithauen
Framhald af bls. 1.
höfðingja, sem líflátinn var á
á valdatíma Stalins, lýst
jx'irri von sinni í viðtali við
vtístræna fréttamenn k
Moskvu, að Nixon, Banda-
ríkjaforseti, veki máls á mann
réttindum í Sovétrikjunum í
viðraeðum sínum við Sovét-
leiðtoga næstu dagu.
I»eir Sakharov og Yakir
hafa um hríð verið helztu
talsmenn aukinnia mannrétt-
inda í Sovétrikjunum, eins og
fyrr sagði og virðast svo
áhrifamiklir, að yfirvöld þori
ekki að hrófila við þeim.
Sakharov átti verulegan
þátt í smíði sovézku kjarn-
orkusprengjunnar og hefur
verið talað um hann sem hlið-
stæðu bandaríska kjarnorku-
vísindamannsins Roberts
Oppenheimers. Sakhaxov hef-
ur tekið fbrystu fyrir hreyf-
ingu þeirri, sem í Sovétríkjun
um er köliluð „lýðræðishreyf-
inigin“.
Yakir, er sem fyrr segir,
sonur hershöfðinigja, sem
Stalín réð bana og var í mörg
ár i fangelsi fyrir það eitt að
vera sonur föður sins. Hann
hefur lýst þvi yfir, að hann
helgi llíf sitt minningu föður
sírns og andspyrnu gegn
hvers konar tilrauniuim til að
endurvekja andrúmslioft og
aðferðir stailinismans.
Safchrov sagði við vest-
ræna íréttamenn i Moskyú,
að hann gerði sér vonir um,
að bætt samskipti Sovétríkj-
anna við aðrar þjóðir hefðu í
för með sér eflingu grund-
vallarþátta mannréttinda þar
í landi, svo sem 9koðanafreIsi,
ferðafrelsi a.m.k. innan Sov-
étríkjanna, frelsi til að flytj-
ast úr iandi, ef menn vi'ldu
trúfrelsi og frelsi í menning-
arlegum- og félagslegum efn-
um. „Vegna hins sérstæða
hiutverkis, sem Xand okkar
gegnir á vettvangi heims-
mál'a,“ sa.gði Shakarov „mundi
þetta hafa mikla alþjóðlega
þýðin:gu.“
MÁL AÐ MIÐÖLDUNUM
LINNI
Yakir sagðist gera sér það
ljóst, að viðræður svo hátt-
settra manna, sem nú hittust
að máli í Moskvu, kæmu
venjutega ekki inn á inman-
ríkismál. Hins vegar væru
mörg atriði varðandi mann-
réttindi ekki lengur innanrík-
ismál heldur alþjóðleg vanda-
mál. „Þjóðirnar sjáifar (Sov-
étríkjanna og Bandarikjanna)
svo og mannkyn allt, hafa
áhuga á viðræðum leiðtoga
stórvelldanna tvegigja um
þessi efni,“ sagði Yakir.
Hann upplýsti, að sovézka
öryggis 1 ög reigl'a n hefði kallað
fyrir sig fjölda manna i
Moskvu og skipað þeim að
undirrita yfirlýsingu þess
efnis, að þeir mundu ekki
standa fyrir neins konar fé-
lagslegum andófsaðgerðum
meðan Nixon væri þar. „Það
væri gaman að hugsa til
þess,“ sagði Yakir, „að stjórn
málalegum handtökum væri
hætt, þegar heimsókn Nixons
er iokið, að enginn yrði þá
fiuttur á geðveikrahæli af
stjórnmáialegum ástæðum.
Það er mál að miðöldum
linni.“
Einn sex manna, sem vitað
er að handteknir hafa verið í
Moskvu vegna komu Nixons
og úrskurðaður i tiiu daga
vairðhald er Gyðingurinn
Vladimir Slepak. Honum
tókst að koma þeirri ósk sinni
til blaðamanna Associated
Press í Moskvu, að Nixon
ræddi við Sovétleiðtoga þá
nauðisyn að þeir viðiurkenndiu
„ilfjglega tryggðan og óve-
fengjanlegan rétt sovézkra
Gyðimga tiil þess að flytjast til
ísraels ef þeir ósfauðu eftir
þvi,“ eins og komizt er að
orði í fíréttasfcieyti AP. Áður
hafði bréfi 302 sovézkra Gyð
inga tiil Nixons, fiorseta, verið
dneift til erlendra fiétta-
manna í Moskvu.
BRENNDI SIG TIL BANA
Um heLgina bárust þær
fregnir til Vesturlanda, að
mikil átök hefðu orðið í borg-
inni Kauna i Eystnasaltsrík-
imu Lithauen. Þar hefði það
borið til tiðinda sunnudaginn
14. maí sl., að tvítugur mað-
ur, Roman Talanta, rómversk
kaþólskrar trúar, hel'lti yfir
sig þremur Xítrum af bensíni
og kveikti i sér. Þetta gerðist
um hádegisbilið í fjölsóttasta
garði borgarinnar og þegar
þar var flest fólk á Xeið úr
söngleikahúsi. Borgin Kauna
er önniur stærsta borg Lithau-
ens, hefur um 300.000 íbúa.
Talanta lézt hálíum sólar-
hring síðar og er haft eftir
heimildarmönnum frétta af
þessum viðburði, að hann
hafi brennt sig af stjórnmála
átæðum, til þess að mótmæXa
stefnu sovézkra stjórnvalda.
Hins vegar segir Pravda í
Kauna, að pilfcurinn hafi verið
veikur á geðsmiunum og neyt-
andi eiturlyfja. Það eitt, að
„Pravda í Kauna“ skuli hafa
birt frétt atf átökunum, er tal-
ið sýna hve alvarleg þau hafi
verið, því að sovézk blöð
seg.ja yfirleitt ekki frá and-
ófsaðgerðum eða þá mjög litil
lega. Um TaXanta er ekki amn
að vifcað, en að hann hafi unn-
ið í verksmiðju og stundað
nám við kvöldskóla.
Meðal kaþólskra manna í
Lithauen, sem eru um 3.5
miilijónir talsins, hefur síð-
usfcu rnánuði orðið vart vax-
andi óróleika. Þeir hafia sent
margar mótmælaorðsending-
ar til sovézkra leiðtoga og
Sameinuðu þjóðanna og kvart
að undan þvi að þeir hafi ekki
fre'.si til að iðka trú sina. Þjóð
ernishreyfing er sögð mjöig
vaxandi í Lithauen.
Átökin í Kauna hófust sl.
fimmtudag eftir útför Tal-
anta. Höfðu ungmenni dreift
blómum um staðinn, þar sem
hann brenndi sig og þegar
lögreglan tók þau í burtu,
fóru hópar manna um
götur borgarinnar hrópandi;
„Freílsi, Frelsi“ „Lithauen
frjálst land“ og s. frv. Tré-
stöfum og grjóti var kastað
að lögretglumönnum og eldar
voru kveiktir á nokkrum stöð
um í borginini.
Fréttir af þessum átökum
bárust fyrst símleiðis til
Moskvu á lauigardag. í sím-
tali á sunnudag var síðan upp
lýst, að sá, sem fyrst hefði
sent fréttirnar til Moskvu,
hefði verið handtekinn og
hótað fangielsun fyrir að
„dreifa óhróðri um Sovétrík-
in.“
— Skák
Framhald af bls. 32
mótsskrána og tryggja vissa lág-
marksdreifingu hennar í Bainda-
rlkjunum. Ágóðahluti þessarar
augiýsingastofu yrði 25%.
Guðmundiur kvaðst og hafa
ræft við fiulltrúa tveggja fyrir-
tsdkja, sem firamleiða klukkur,
oig boðið þeim að gefa skáik-
kluiklkiu til heimsmeistaraeijivig-
isins og aðr-a stóra fyrir áhorf-
endur. Sýndu bæði fyrirtiækin
áihuga á málimu oig munu gera
tilboð í kliufckwrétttmn, en Guð-
mundiur saigðisit einmig eiga von
á tiliboði í hann frá Japan.
Ixik.s ræddi Guðimundiur við
Fisoher og lögfiræðing hans
ves.br a. Sagði Guðmiundiur, að
Fiscdrer hefði verið „mjög vin-
saimilegur" oig kvöd'dust þeir með
vom um að þeir sæjust afitur á
ísiandi.
Skáksamband í.slands hefur
opnað skri’flsitoflu I Reykjavík.
Guðjón Steflánsson, firkivsitj.
Skáksaimibaindisins, saigði Mbl. að
af undirbúningnium hér heima
væri „al'ltf þo)k)kale'gt“ að segja.
Hann sagði m-argar fyrirspum-
ir hafa borizt erlend'is frá, aðial-
lega frá biaðaimönnum, en um
400 pantanir hafa boriat. Þá
sagði Gúðijón, að Skáfcsambandi
íslandis heföu borizt mörg boð
um ílbúðir og herbergi á einka-
heimilum til iibúðar fyrir erlenda
gesti á heimsmeistara'eLnvígið í
sfcák.
- Narfi
Framhald af bls. 32
einnig Narfi, en metið nú á
brezki togarinn Rosis Ren-
awn, sem seldi á sl. hausiti
fyrir 37.000 sterlimgspund. —
Heiimsmetið í togarasöfa er
hins vegar íis'lenzkt, frá því í
marz 1967, þegar Maí seldi í
Þýzkalandi fyrir jafnvirði
42.700 sterlinigspunda.
Til Bretlandis sigldi Narfi
nú af miðum við A-Grænland
og var aflinn mestmegnis
þorskur, en wn 30 lestir karfi.
Þá seldi Freyja RE í Grims-
by í fyrradaig 87 lestir, fyrir
13.141 pund, eða um 3 milij.
íslenzkra króna.
- Tel a5
Framhald af bls. 32
seu nokkiuð bja.rtsýnir á að lausn
fáist á .landiieligisdieiiiunni. Þá
segir blaðið að á fiundi í Reykja-
vílk 19. og 20. apríl hafi brezku
embættismennirnir stungið upp
á þvú að Bretar fengju að veiða
inn að 12 mílum en fiskafli yrði
takmarkaður við 185 þúsund
tonn.. Enmfiremur segir bllaðið ó-
líkleg.t að ræitt verði um útifæirsl-
una sem slíka, það mál verði
látið liggja mdlii hluta.
ALMENNUR fundur verður 1
SakfræðingaféHagi íslands kl.
20.30 i kvöld í húsi lagadeildar
Háskóla íslands. Þar mun séra
Jón Bjarman fangaprestur flytja
erindi um nýjústu viðhorf 1
íangelsismálum á Norðurlönd-
um. Allt ábugafólk er velkomið
á fundinn.
a
Eru þeir
heimsmælikvaröa ?