Morgunblaðið - 28.05.1972, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. MAÍ 1972
Einar Ásmundsson:
Viðskiptakjör og lífskjör
Út- og- innflutningur íslands við höfuð-viðskiptalönd á árunum 1968—1971 (f.o.b. í 1000 kr.).
Út f lutningur % af heild
Efnahagsbandalagslönd 14.480.033 35.6
Bandaríkin 12.594.414 31.0
Sovétríkin 3.319.463 8.2
Svíþjóð 2.469.946 6.1
Spánn 695.754 1.7
Grikkland 407.231 1.0
Portúgal 1.995.889 4.9
Önnur lönd 4.665.912 11.5
Útflutningur Innflutningur
umfram umfram
Innflutn. % af heild innflutning útflutning
29.899.482 57.2 15.419.449
5.792.347 11.1 6.802.067
3.811.325 7.3 491.862
2.790.909 5.3 320.963
303.951 0.58 391.803
4.146 0.008 403.085
208.835 0.4 1.787.054
9.461.592 18.1 4.795.680
Einar Ásnuindsson.
Þegar þessi tafla er skoðuð,
verður að hafa í huga, að út-
flutningur okkar er nokkuð sér
hæfður. Það eru t.d. ekki nema
nokkur lönd í heiminum, sem
kaupa góðan saltfisk og eru
reiðubúin til þess að greiða vel
fyrir hann. Neyzla á skreið er
bundið við enn færri lönd. Það
eru heldur ekki ýkja mörg lönd
í heiminum, sem hafa þörf fyrir
að flytja inn frystan fisk í stór
um stíl, þannig að allar snöggar
truflanir á því markaðskerfi,
sem byggt hefir verið upp fyrir
frystan fisk, gætu haft alvarieg
ustu afleiðingar fyrir afkomu
og efnahag landsmanna. í raun
eru útflutningsviðskipti okkar
þess vegna bundin við ákveðin
lönd, hvort sem okkur likar bet
ur eða verr. Hins vegar eigum
við nokkru frjálsara val um
40.628.816
það, hvaðan við kaupum vörur
til okkar þarfa, þó að stórfelld-
ar sveiflur séu þar líka mikl-
um takmörkunum háðar.
Þegar þetta er haft i huga,
virðast helztu óyggjandi álykt-
anir, sem draga má af töflunni,
þessar:
1. Við höfum keypt meira en
tvöfalt meira af Efnahagsbanda
lagslöndunum en þau hafa keypt
af okkur. Samningsaðstaða okk-
ar við þessi lönd litur út fyrir
að vera nokkuð sterk, en þó ber
að hafa í huga að stór hluti
tæknibúnaðar okkar er frá þess
um löndum, og við því að þvi
leyti háðir innkaupum frá þeim.
2. Bandaríkin hafa keypt af
okkur vörur fyrir meira en tvö-
falt hærri upphæð en við höfum
keypt fyrir af þeim. Þar höfum
við fengið hærra verð fyrir fros
52.272.587
inn fisk en víðast annars staðar.
Og það sem meira er: hækkandi
verðlag á hinum frjálsa mark-
aði Bandaríkjanna hefir að sjálf
sögðu orðið þyngstu rökin fyrir
verðhækkun á fiski okkar í öðr
um löndum, þar sem verðlag á
heimamörkuðum er bundnara, ó-
háðara markaðsöflun, t.d. í rík
isáæt'lanakerfum.
3. Viðskiptin við Sovétrikin
hafa ávallt verið mjög mikilvæg
með tilliti til þeirra vara, sem
við seljum þangað og kaupum
frá þeim. Innflutningur og út-
flutnmgur standast nokkurn veg
inn á endum, og geta báðir að-
ilar vel við unað.
Sovétríkin, er eru geysifjöl-
menn, eða um 230 -240 millj.
manna; hafa auk þess áhrif
á efnahagskerfi fjölda ríkja og
hafa því mikla möguleika til
margháttaðra viðskipta. Þetta
sjónarmið þarf að hafa í huga,
því hér er um að ræða einn af
stærstu mörkuðum heimsbyggð-
arinnar.
4. Frá þeim löndum, sem
kaupa megnið af okkar saltfiski
(og hvar myndum við selja
hann, ef ekki þar) kaupum við
fyrir tiltölulega óverulegar fjár
hæðir. Allar truflanir á viðskipt
um við þessi lönd koma því nið-
ur á afkomu okkar með fullum
þunga.
Heildarniðurstaðan er þessi:
Hvort sem okkur líkar betur
eða verr, er allt efnahags- og
menningarlíf háðara viðskiptum
okkar við Bandaríkin og Mið-
jarðáihaifslöndin en viðskipt-
um okkar við önnur lönd, eða
öllu heldur: — truflanir á við-
skiptum við þessi lönd yrðu af-
drifaríkari en truflanir á við-
skiptum við önnur lönd.
Stjórnvöld þessara landa hafa
síðustu árin orðið fyrir meira að
kasti en dæmi eru til um stjórn-
ir annarra landa. Auðvitað eru
skiptar skoðanir á erlendum
stjórnmálum eins og öðrum mál-
um. En það ætti að vera sjálf-
sögð háttvísi, a.m.k. ábyrgra ís-
lenzkra aðila og stofnana og
stjórnenda þeirra að bera ekki
andúð sína á torg. Það er viða
pottur brotinn, og þar erum við
sannarlega engin undantekning.
Getum við ekki látið þær til-
tölulega fáu þjóðir, sem við eig-
um viðskipti við, í friði með sin
mál og komið fram við þær af
háttvísi. Þeir, sem kunna að
þurfa að fá útrás fyrir sitt sið-
væðingartrúboð, geta beitt sér
ósleitilega að hundruðum þjóða.
sem mundu ekki hafa áhrif á
lífskjör okkar.
safnazt hefur, til þess að reisa
hús í Hveragerði og verður það
nefnt Litla Grund. En þegar elli-
heimili verða reist viðs vegar á
landinu, þá verður margur vand-
inn leystur, ríkisframlagið mun
vissulega stuðla að þvi.
Greinin hófst með sögunrti um
hann Jón og henni lýkur með
þeirri ósk og von, að menn fari
að gera sér grein fyrir því, að
hér er um alvarlegt vandamál
að ræða — hvað verður um mig
í ellinni?
Gísli Sigurbjörnsson.
Vandamálin eru margþætt, en
þau leysast, þegar áhugi kemur
i stað áhugaleysis og þegar fé
fæst til framkvæmda, en hing-
að til hefur verið erfitt að fá
það. Viðskiptabanki okkar, Bún-
aðarbanki Islands, hefur stutt
okkur dyggilega á Grund og í
Hveragerði og er ljúft og skylt
að þakka fyrir það.
Þrátt fyrir allt, þá er að kom-
ast hreyfing á málin. Draum-
urinn um Litlu Grund verður að
vísu ekki að veruleika í Reykja-
vik. Við munum nota fé það, sem
Gísli Sigurbjörnsson:
Framtíðin í ellinni
JÓN þekktu allir, hann var einn
af atkvæðamestu mönnum bæj-
arins. Reykjavík var þá ekki
orðin borg, og víða gætti áhrifa
Jóns, hann var eiran af mátt-
arstólpum þjóðfélagsins.
Árin liðu og margt breyttist,
líka hjá honum Jóni (hann hét
reyndar öðru nafni) eins og hjá
svo mörgum öðrum. Bærinn varð
að borg og haran Jón var kom-
inn á efri ár. Bömin voru bú-
sett erlendis, og konu sína hafði
hann misst fyrir mörgum árum.
Húsið hans var ríkmannlegt og
viðhafnarmikið, enda hafði verið
gest'kvæmt hjá þeim hjónum,
þegar hann var og hét. Ráðskona
hélt fyrir hann heimilið. Nokkr-
um herbergjum var alveg lok-
að, húsið var svo stórt, en ekki
vildi hann selja það. Þarna hafði
hann búið mestan hluta ævinnar
og þama vildi hann vera til
hinztu stundar. HeiLsuhraustur
hafði Jón ávallt verið, vissi tæp-
ast hvað veikindi voru, þangað
til hann rakst í eina af ójöfnu
gangstéttahellunum og fótbrotn-
aði., Þá fór nú að vandast málið.
Ekki svo mikið í fyrstu, því að
hann var á sjúkrahúsi þar til
fóturinn var gróiran og svo fór
haran heim. Ráðskonan gifti sig
nokkru síðar og Jón var í vand-
ræðum með að fá aðra í hennar
stað. Fékk reyndar eina, en hún
var svo með öllu ókunn og hon-
um Mkaði ekki við hana. önn-
ur kom, sama sagan. Þannig
gekk þetta nokkum tíma, en svo
varð Jón veikur og þurfti mikla
hjúkrun, en ekkert pláss var
hægt að fá á sjúkrahúsi fyrir
hann, þrátt fyrir allt, sem hann
hafði gert í bæjarfélaginu. Ekk-
ert skildi Jón í þessu, hann hafði
átt von á öðru. Var allt gleymt,
sem hann hafði gert á sínum
tíma?
Vinir hans reyndu að koma
honum fyrir á sjúkrahúsi eða
hjúkrunarheimili, allt var lengi
vel árangurslaust. Loks fékk
hann þó inni, en mikil vora um-
skiptin, og vinir hans töluðu um
þetta sín á milli, en gátu ekki úr
neinu bætt.
Þannig fór það nú með hann
Jón. Ég þekkti hann lítið, en
fyrir nokkrum áram átti ég tal
við hann um málefni ellinnar.
Nú eru aðrir tímar en þegar
Grund tók til starfa fyrir nær
50 árum. Liknar- og mannúðar-
störfum fer senn að verða of-
aukið, ríkið, borgin og sveitar-
félögin eiga fyrir öllu og öllum
að sjá. Þess vegna hafa svo fáir
áhuga á að styrkja byggingar-
sjóð Litlu Grundar. Menn telja
almennt slíkt starf óþarfa og
vilja þvi ekki sinna því neinu.
Um þetta er tilgangslaust að
skrifa laragt mál, staðreyndirnar
tala sínu skýra máli. Á nær 3ja
ára tímab'li hefur safnazt riflega
hálf milljón króna, en landsmenn
drek’ka áfengi fyrir 3—4 mffljón-
ir á dag. Mikiil hluti þess fjár,
sem safnazt hefur, er kominn
frá vistfólki á stofnunum okk-
ar.
Jónarnir era margir á Isiandi
í dag og þeim fjölgar óðum.
Fyrirhyggjuleysið um framtið-
ina í ellinni er mikið hjá öllum
þorra fólks. Hvernig er hægt að
vekja áhuga manna, veit ég
sannast sagna ekki, en samt
verður að halda áfram að skrifa
blaðagreinar og tala um málið.
Lagafrumvarp um elliheimili
er á döfinni og er það mjög á
sama hátt og nú er tizka á Norð-
urlöndum. Gert er ráð fyrir að
ríkisframlag fáist fyrir 1/3 af
stofnkostnaði elliheimiianna,
enda séu þau reist af sveitar-
og bæjarfélaginu. Óráðið er
hvern styrk aðrir, t.d. söfnuðir
Þeir báðu mig, i félaginu hans,
að flytja erindi um framtíðar-
mál ellinnar. Að erindinu loknu
þakkaði Jón mér fyrir og taldi
þar vera orð í tima töluð. Ég
spurði hann að því, hvers vegna
hann og félagar haras legðu ekki
fram fé til þess að reisa elli-
heimili, sem seinna gæti ef til
vffl orðið samastaður fyrir þá
og þeirra fólk. Jón var nú reynd
ar ekki alveg á þvi — við þurf-
um aldrei á slíku að halda, við
sjáum alltaf um okkur sjálf,
sagði hann. Náttúrlega vissi ég,
að hann var mjög vel efnum
búinn, en ég vissi líka, að ekki
er hægt að fá öryggi í ellinni
með peningum, nema ráð sé í
tima tekið, en það gerði hann
ekki, og því fór sem fór fyrir
honum Jóni.
kirkjunnar, fá frá rikinu, ef þeir
færu að ráðast i það, að koma
upp elliheimili. Náttúrlega skipt-
ir það ekki máli, hver leysir að-
kallandi vandamál, og því ber
að fagna, að nú er loks þó kom-
ið svo langt, að ríkisframlag
verður væntanlega fáanlegt til
byggingar elliheimila.

1

'V'j

tý ~ ■
.
, ,Við höfðum Álafoss gólfteppi
agomluíbuðinm,
og reynslan af þeim réðiþví að við völdum Álafoss teppi aftur núna.“
Dæmigerð tilvitnum viðskiptavina okkar við yv i a r“ ✓—v s~\
kaup á nýjum teppum. Ástæðan er wilton- / \ I / \ I— I 1
vefnaður Álafoss gólfteppanna, á honum / \ I / \ | v J i. J) v J
byggjast gæði þeirra.
ÞINGHOLTSSTRÆTI 2, SIMI 22091
umboösmenn um allt land