Morgunblaðið - 28.05.1972, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. MAÍ 1972
72° N St. Laurent í íshrauni
„Stefnt norður
- og niður, f innst
mér stundum“
t>ór Jakobsson, veðurfræð-
ingur, segir frá siglingu með
stærsta ísbrjót Kanada,
norður ísilagðan Baffinsflóa,
vestan Grænlands - Fyrri hluti
Petzold á brúarþaki
I.
Hér setgir fmá mÍBhreppnaSri
tilraun til að siigila norðiux ísi-
laigðan Baffims-flóa, vestan
Grænlands. Takimarfeið var
Smitih-'sund, mil'li Eililesmere-
eyj.u ag Græinlantdis, norðiur af
Thule. FaTkas'turi'nn var
s'tærsti ís'brjióitur Kanada,
Lauis S. St. Laurent, oig var
ætifunin að prðfa mátt ag meg-
in ferlífeisiins í heljargireipium
vetrarins. Megintiligangur ferð
ariminar var þó könnun hafs og
loftts í Norðurvölk (The Nortih
Open Water), hafsvæðis nyrzt
í Baffinisflóa miili 76. og 78.
breiddarigrá'ðu, sem af ókunn-
um ástæðuim helzt íslaus árið
urn kriimg.
Rótt fiyirir brottför miína frá
Montreal í Québee barst mér
skeyti frá Morgunblaðinu
þess eflnis, að það heíöi áhuiga
á frásögn afl ferð tninni á norð
ursilóðiir. Um þær mundir vissi
ég fátt um framtiðina næstu
vi'kur, þóttist þó vita, að hún
yrði fréttnæm að einhiverju
leyti. En marður í hafsbatna
komst ég aldirei og kann ekki
frá neinu þaðan að seigja af
eigin reynd. Eiklki kom ég við
Grænland. Oig fáitt segir af iðk-
un göiflugra visinda á endimörk
um veraldar og mannlegr-
ar þekkiimgair.
Fámálil kunningi mimn hjól-
aði sumar eitt um þvera og
endilamga Skandinaivíu. Að
hausti var víðlflörli spurður
frétta af ferðuim sínum. „Veg-
uirinn var misjafn." Gæti
ég svarað i sama dúr: „Isinn
var misjafn." Og iátið nægja.
En isinn var ve'gunnin, ag raun
ar sainnJeikurinn og iifið láfea
meðan á föirinni stóð, í alM
sinni margbneytni, tilhlöfekun í
kröppum sjó, landsiag'ið dlöig-
um saman, hann réð stefnunni
ag hraðiawuim, styitti dagleiðina
æ meir sem lemgra va.r þrætt
inm í rííki hans oig fór að lolkum
með sigur af hólmi.
Að vísu gæti ég miranzt gleði
legra endurfurada við haf-
ið sjáliflt eifltir þriggja ára
grúsfe fjarri úfhafsströnd-
um, fann þá, að ég var sjómað-
ur eins ag afi mkiira florðiuim og
uppgötvaði jafnframt, að fyrir-
bærið var efeki hu'gsmiiði ein
o-g fræðilegt líikan úr bókium.
Og sá ég ekki ærQeg fjiöil císa
úr sæ og kvik norðiur-
ljósin spegila minniingar úr
fimmtán ára setlagi. heil-
ans, hafði ég ekfei verið hér
áður? En e'kki mun löndum
míroum vera nýilunda í hafi,
fjölium og mor'ð'UiHjásum og get
ég ekki fjö’yrt um það, sem fyr
ir augu mín bar oig mér er efst
í huga. — Gaiman væri lifea að
lýsa jötninum St. Laurent ag
innyifium hans, þau undra-
verðu vöiundarfeús, en þó
skortir á arðaifoxðanin, sem ég
hafði með mér af íslandi. —
Lýkur því frásögn m'roni.
Og þó. Við n'ánari íhiugun
átta ég mig á þvi, að óg ge'kk
imn á nýtt svið, hver dagiur af
öðruim bætti við miynduim og
áhrifuim, sem ekfei urðu direg-
in frá afltur. Hið nýstár-
lega varð hvensidagsle'gt og
senn efeki í frásögur fæirandí.
Fyrs.t'U kynni nýrrar reyns'u
fynnast. M'eðan ég enn
man riifja ég þau upp.
II.
Áður en ég tími til gdefs'ur
ú.r daigbók miinni væiri ekki úr
vegi að bera á borð þurrmet-
ið og kyrona NorðiU'rvölk, hið
visindalega verke'fini leið-
angiursins.
Baffinsflói, eitt af imnhöflum
Atlantshaf'sins, liigigur milli
Grænlamdis að austan o>g Kana-
dísku heimskautaeyjanna, sem
eru kenndar við Baffin, Devon
og Ellesmere, að vestan. Um
grunn sund, kennd við Nar-
es, Jomes og Laneaisiter liigigja
sitrauimar úr yifiLrbiorðlsðaigi Norð
lur-íshafsins, en Davíðssund,
sem er 675 metra djiúipit, teng-
ir Baffinsflóa við Atlantshafið.
Norður m.eð Grænlanidi l'iiglg
ur Vestur-Grænlandsstraiumur
inn: uppi á lanidgir'unnsibrún-
imni kaldur íshafssjór, fnam-
h-ald Austur-Grænlands-
straumsins, en á 400—600 m
dýpi er sjórinn tiltölulega hlýr
og saltur, blandaðiur Aitiants-
sjó. Siuður með Baffiiniseyju er
Karoadiisiki straumiuriinn, upp
haf Laibiraidiorsitrauimsins. Mesta
dýpi Baffinsflóa, sem rnælzit hief
ur, er 2400 metrax.
Á veturna er f lóiruni nær all-
ur ísi lagiðtur, en á sumirum eyð-
ist ísinn. og að jafnaði má fió-
inn heita opið haf síðía sumars
að undainslkiidu sviæði við
sitrendur Baffinseyju. Sjóigerð-
ir minna mjög á Ncwðiur-lshaf-
ið, yfirieitit kalt yifirbar'ðslag,
sem hitnar að vtissu marki á
sumrin, hlýr mililisjór ag kald-
ur boiinsj'ár. — Tvö vandamál
þarf að leysa til að öðlast full-
an skilninig á Baflfim.sfllóa. 1
fyrsta lagi er uppruni og
endiurnýjiun babnsjávarins og í
öðru lagi myndiun Norðurvak-
ar á vetufnna þar, sem sam-
kværnt skiíkkanieguim nátitúru-
lögmálum ætti að vera
1—2 metra þykkur lagnaðarís,
Norðurvök er misstór frá ári
til árs, en talin um 40 þúsund
fienkíiámetrar.
Tvær tiigátur keppa um vin
sældir haf- ag veðunfiræðiiruga
þeirra, sem fenigizt hafa við
rarohsólkn á Norðurvölk undan-
farin ár. Er sú fyrri haffræði-
leg: hér er að verfei uppsitreyimi
og/eða lóðrétt blöndun. Flyzt
þannig hiti úr hlýja miliilaig-
inu ag kemur í veg íyrir ís-
myndiun á yfiirborðinu. Athug-
anir benda til, að fle'rlar þess-
ir geti saimt ekki vierið nóigu öfi
ugir til að halda svo stóru
svæði íslausu. En hin® vegar
ber að gœta, að menn hafa ein
ungis sumar- og haus'timælinig-
ar við að styðjast, — ag vetirar-
aðstæður eru vafalaiust aðrar.
Hin tiligátain er veðurfræði-
„10 vindstig
og Ægir í ham
laus úr viðjum
íssins
Geysilegur
veltingur allan
daginn, nema
þegar siglt var
um ísflaka-
svæði í rúma
tvo tíma
Stefnt norður
— og niður
finnst mér
stundum, og
missi ég sjónar
af haffletin-
um6<
ískönnun ar