Morgunblaðið - 12.08.1972, Qupperneq 11

MÖRGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 12. ÁGÚST 1972
11
Jón Sigurðsson, fyrrv. aiþingis
maður og bóndi, Reynistað
Kveðja frá formanni
S j álf stæðisf lokksins
Hinn 5. ágúst s.l. andaðist á
Sjúkrahúsinu á Sauðárkróki
Jön Sigurðsson fyrrv. alþm. og
bóndi Reynistað, eftir nokkurra
Vikna legu þar.
Jón var fæddur að Reynistað
13. marz 1888. Foreldrar hans
voru hjónin Sigurður bóndi
Reynistað Jówsson prófasts i
Glaumbæ Hallssonar og Sigríð-
ur Jónsdóttir frá Djúpadal. Jón
var einbimi og ólst upp með for-
eldrum sínum, að sjálfsögðu við
mikið ástrí'ki, en þó vinnu við
hans hæfi og mlkla reglusemi,
lærði hann snemma að gera kröf
ur til sjálfs sín. Hann var táp-
mikill og harðskarpur að hverju
sem hann gekk. Hann var ein-
beittur og stefnuíastur, virti
dugnað og hagsýni og lærði þeg
ar í föðurgarði að bera virðingu
fyrir verðmætum.
Föðursystur Jóns töldu sjálf-
sagt að hann yrði sendur
til náms í latinuskólann i Reykja
vík og látinn læra til embættis,
þar sem efni voru næg til þess,
en Jón var þvi fráhverfur. Stór-
býlið Reynistaður, gróðurmold-
in og Skagafjörðurinn fagri
kölluðu á eðli bóndans í svein
inum unga og þvi kalli var hlýtt.
Jón á Reynistað var sómi sinn-
ar stéttar, utan héraðs sem inn-
an og helgaði bændastéttinni æfi
starf sitt.
Hann var gagnfræðingur frá
Akureyri 1904, búfræðingur frá
Hólum 1905, stundaði nám
í Askov 1906—1907 og var við
búfræðinám í Danmörku og
Noregi til ársdoka 1907. Eftir
heimkomuna var hann um
tveggja vetra skeið kennari við
alþýðuskóla Áma Hafstað í Vík.
Hann tók við búi af föður sin-
um 1919, varð stjómsamur hús-
bóndi, en svo hjúasæll, að sama
fólkið var hjá honum um ára-
tugi. Árið 1919 varð hann þing-
maður Skagfirðinga. Þingsaga
hans verður ekki rakin hér í
þessari stuttu kveðjugrein, en
alls sat hann á 33 þingum og
var talinn einn mesti vinnugarp
ur þingsins. Jón var hrepps-
nefndarmaður og hreppstjóri
Staðarhrepps, sýslunefndarmað-
ur, búnaðarþingsfulltrúi, í fast-
eigvnamatsnefnd 1938—42, í
stjóm Kaupfélags Skagfirðinga
um skeið, i stjóm Sláturfélags
Skagfirðinga, i stjórn Búnaðar-
sambands Skagfirðinga, í Sauð-
fjársjúkdómanefnd, í stjóm
Stéftarsambands bænda og
Framleiðsluráði landbúnaðarins.
Frumkvöðull var hann að stofn-
un byggðasafnsins í Glaumbæ
og stofnandi og stjómandi Sögu
félags Skagfirðinga, naut hann
þar að liðs áhugamanna, eins og
séra Helga sál. Konráðssonar
o.fl. Auk þessa gegndi Jón fjöl-
mörgum nefndastörfum, væri
hvert eitt starfa hans efni í
langa blaðagrein og þó hvergi
fullnýtt.
Eitt merkasta starf hans var
starfræks'la Sögufélagsins, störf
hans þar og afköst voru með
þeim ágætum að seint verður
fullþakkað, en metið þvi meir
sem timar liða. Sögufélagið hefir
nú gefið út 16 bækur, samdar
af ýmsúm höfundum skagfirzk-
um, en fyrir atbeina Jóns og
hvatningu, auk þess, sem hann
hefir skrifað mjög mikið sjálfur
og nú er Sögufélagið að láta full
vinna efni í bók eftir handriti
Jóns, því siðasta frá honum.
Störf Jóns á Reynistað fyrir
Söguféiagið og hlutdeild hans í
byggingu bökhlöðunnar á Sauð-
árkróki, með öllum þeim dýrgrip
um sem þar eru saman komnir
fýrir duírnnð hans og floiri góðra
Samstarfsmanna : hans': væri eitt
nægilegt til þess að geýma nafn
háhs'tíiöðkí' Skagílrðlhg'a, sem af
knstamesta fravðimanns þessara
títíiá, sbtíi tíókkUi’t 'Héfað hefir
átt.
Jón tók ungur við bústjóm á
Reynistað, góðum efnum og
grónu búi, hann var fjárhyggju-
maður, gætinn og traustur, hafði
glöggt auga fyrir þeim fram-
kvæmdum sem fljótast skiluðu
arði. Á Reynistað voru mikil
engjalönd, en mjög votlend á all
stóru svæði, til þess að þurrka
þetta land og nýta til
slægna, fékk Jón flotgröfu til
að ræsa fram landið, myndaði
hann félagsskap meðal bænda í
Staðarhneppi, siem áttu land á
undirlendinu, um þessa fram-
kvæmd, var þessi skurðgröftur
mikið mannvirki og bætti land-
ið þannig, að stór lönd nýttust
til slægna, sem áður voru forir.
Árið 1910 byggðu þeir feðgar á
Reynistað steinsteypt fjós, sem
enn er notað, 1914 byggðu þeir
steinsteypt fjárhús yfir 300 fjár,
sem einnig eru enn notuð
og hlöður steyptar við báð-
ar þessar byggingar, var fátitt
á þeim árum að steinhús væru
byggð yfir búfénað og
þótti þetta mjög myndarleg
fnaimlkvæmd og var það vönduð
að ennþá er notuð.
Jón á Reynistað var starfsmað
ur svo að segja má að honum
félli aldrei verk úr hendi, ef
hann var ekki að sinna bústörf-
um sat hann við s'krifborðið sitt.
Tómstundum sínum á Alþingi
varði hann I þágu skagfirzkra
fræða, sat þá löngum á Þjóð-
skjalasafninu og naut góðrar að
stoðar Finns Sigmundssonar.
Jón lagði metnað sinn í það
að fegra og bæta Reynistað,
ávaxta vel það, sem hann tók
við og halda hinum sögufræga
rausnargarði þannig að hann
svaraði kröfum timans hverju
sinni. Hans styrka stoð í þvi
starfi var eiginkona hans frú
Sigrún Pálmadóttir prests á
Hofsósd Þóroddssonar. Þaiu gift-
ust 20. sept. 1913, þeim varð
þriggja barna auðið, en aðeins
einn sonur náði fullorðins aldri,
Sigurður, sem nú er bóndi á
Reynistað kvæntur Guðrúnu
Steinsdóttur frá Hrauni.
Frú Sigrún á Reynistað er nú
77 ára, fædd 17. mai 1895, hún
á að baiki sér þrotllausit stairf í
stórbúinu á Reynistað og er við-
urkennd af öllum sem atorku-
söm mannkostakona. Forsjá
heimilisins hvíldi löngum á
hennar herðum þá 33 vetur, sem
Jón sat á þingi. Hver sá sem
gengur um stofumar á Reyni-
stað sér svipmót og fegurðar-
sikyn SigKúraar, voru þaiu hjónin
samhent í þvi að snyrta heimilið
utanbæjar sem innan. Ekki lá
hlutur húsfreyjunnar eftir við
veiitiiingair, þá 'giasiti bar að garði,
en margir áttu erindi við bónd-
ann og voru ýmsir hans nauð-
leitarmenn. Enginn fór bónleið-
ur til búðar frá honuim, því jafn
ain lágu gaignveigiir til góðs vinar.
Um leið og ég votta fjölskyld-
unni í Reynistað dýpstu samúð
mína við fráfall Jóns Sigurðsson
ar, vil ég færa honum mínar
innilegustu þakkir fyrir ára-
tuga vináttu við okkur hjónin.
Guð blessi honum störfin
á landi lifsins.
Bjami Halldórsson,
Uppsölum.
Þegar ég sezt niður til þess
að skrifa nokkur kveðjuorð til
vinar míns Jóns á Reynistað,
ryðjast minningarnar svo fram
í huga minn, að mér finnst þetta
viðfangsefni næstum óviðráðan-
legt.
Ástæðan er sú, að minningar
mínar um Jón á Reynistað og
Reynistaðarheimilið eru jafn-
gamlar mínum fyrstu bernsku-
minningum. Ég mun hafa verið
tæþlega fimm ára, þegar foreldr
ar mínir fluttu að Mel í næsta
nágrenni Reynistaðar og ætíð
síðan hafa verið náin kynni og
vinátta milli heimilanna. Sigurð-
ur á Reynistað varð strax helzti
leikfélagi minn og einkavinur,
og Reynistaður varð mitt ann-
að heimili, þvi að fáir munu
þeir dagar hafa verið, sem við
Sigurður ekki hittumst.
Þótt það hafi þannig fyrst og
fremst verið sonur þeirra Reyni-
staðarhjóna, sem minningar mín-
ar um bemsku- og æskuárin eru
tengdar, þá er hinn glæsilegi og
röggsami húsbóndi þessa mikla
og menningariega heimilis mér
minin'siatiæður þeigar frá ungdings
árum mínum, þótt um persónu-
leg kynni gæti ' vart verið að
ræða. Þessi maður var fyrir mín
um unglingsaugum mikil-
menni, enda fyrirmannlegur á
velli og röggsamur, er hann
sagði fyrir verkum, og naut þá
þegar mikils trúnaðar sveitunga
sinna og sýslunga. Einstæð
snyrtimennska, reglusemi og
nýtni voru einkenni búskapar-
hátta Jóns á Reynistað. Hann
hélt fólki sínu vel að verki og
af miklum hyggindum um vinnu
brögð, enda margt að starfa á
stóru heimili, ekki sízt áður en
tækni nútímans kom til sögu, en
þótt ungir sem fullorðnir þyrftu
að skila sínu dagsverki, þá vann
húsbóndinn jafnan mest sjálfur,
og þeir, sem þar hafa starfað,
ungir sem aldnir, hafa haldið
mikilli tryggð við Reyni-
staðarheimilið og þótt þar gott
að vera. Rausn þeirra Reynistað
arhjóna og gestrisni var við
brugðið, enda oft gestkvæmt þar
úr hófi fram, svo sem er enn í
dag, því að Jón á Reynistað
fékk að sjá þann draum sinn
rætast, að sonur hans og tengda-
dóttir hafa tekið upp merki eldri
kynslóðarinnar og sitja nú
Reynistað af reisn og við miklar
vinsældir.
Sjálfur vann ég sjaldan hjá
Jóni á Reynistað, og hann var
mér þvi í rauninni næsta fjar-
lægur á æskuárum mínum, en ég
bar virðingu fyrir honum,
og mér þótti hann í mörgum efn
um vera persóna, sem ungum
mönnum væri holit að hafa að
fyrirmynd, sökum fjölþættra
mannkosta. Hann var skapmik-
ili, svo sem oft er um stórbrotna
menn, en ekki minnist ég ann-
ars en hlýju i minn garð, og
alltaf fannst mér ég vera vel-
komiinn á Rsyn,:'stiaðarh,e,imilið,
þótt ekki hefði verið óeðlilegt,
að húsráðendum þar fyndist ég
vera þar óþarflega tíður gestur.
Það þótti vist mörgum harla
fífldjarft hjá foreldrum mínum
að ætla að senda mig til fram-
haldsnáms, svo sem tímar þá
voru, og þau ekki auðug að ver-
aldlegum fjármunum, en Jón á
Reynistað lagði þar drjúgan
skerf til, með þvi að útvega mér
góða sumarvinnu, sem þá var
vandfengin. Fyrir þetta á ég
honum óborganlega skuld að
gjalda. Ég held það hafi verið
Jóni á Reynistað eðlislægt að
reyna að leysa allra vanda, Það
fylsrir að vísu þingmannsstarf-
inu að fá mörg og margvlsleg
erindi til úrlausnar fyrir um-
bjóðendurna, en eigi aðeins sem
þingmaður heldur einnig á öðr-
um vettvangi fékk Jón á langri
og óvenju starfsamri ævi ótelj-
andi viðfangsefni að leysa fyrir
sýsluaiga sina, enda var þeiim tið-
fönuiit he'm að Reynilstað. Þar
var aldrei gert upp á milli sam-
herja og stjórnmálaandstæðinga,
og er ég kynntist Jóni á full-
orðinsárum mínum, þá fann ég
oít, að honum var það ekki leið-
indaamstur heldur sönn gleði að
geta greitt úr vandamálum
rraamna heiima í héraðinu, sem
hann unni svo mjög og öllu fólki
Framhald á bls. 12
GENGINN er Jón á Reynistað,
héraðshöfðingi Skagfirðinga.
Við lát Jóns Sigurðssonar er
héraðsbrestur I Skagafirði. Hann
lýkur siínu æviskeiði aldurhndg-
inn— 84 ára gamali — á fæð-
ingarstað og ferðaslóðum, sögu-
ríkum Reynistað.
Sjálfsitæðismenn eiga nú á bak
að sjá einum stnna helztu frum-
herja. Jón á Reynistað var síð-
ast með okkur á iandsfundi árið
1969. Mimnisstætt er, þegar lands-
fuindarfulltrúar hylltu þá þennan
öldung. Reynistaðarbónda var
þungt undiir fsati á ævifcvöldinu,
en nú er þeim þrautum lokið.
Það er milkil og merk siaiga fólg-
in í æviskedði Jóns á Reynistað.
Hana er auðvelt að rekja, —
sporin eru mörkuð í héraðssögu,
bændasögu og landsmálasögu
laragrar samtiðar.
Ég man frá yngri árum,
hversu menra fylgdust af mikl-
um áhuga með hiraum geysihörðu
pólitósku átökum í Skagafirði.
Þá voru á oddiinum fyrir Sjálf-
stæðiismenn Jón á Reynistað og
hinn mæti vinur hans, Magnús
Guðmundsson, fyrrum sýslumað-
ur Skagfirðinga og einn helzti
forvígismaður Sjálfstæðdsflokks-
ins. Árið 1934 ultu úrsiitin I
Skagafirði í Alþiragiskosniragum
á hlutkesti. Það reyndist örlaga-
ríkt land-smál'aihi'u tkes ti. Þegar
ég miranist þessa, er hins að
gæta, að Jón á Reynistað var að
eðMsfari ekki „vígamaður" eða
pólitískur bardagamaður. Hann
kaus fremur að síitja á friðar-
stóli. En hann lét ekki sitt eftir
liggja, þegar aðrir þurftu liðs-
siranis haras við. E.t.v. svipaði
horaum að þessu leyti til Snorra
goða eða Njáls á Bergþórshvoli.
Örlögin höguðu því svo, að
það átti fyrir mér að liggja að
vera í framboði til Alþingis í
Skaigafirði. Þetta var í fyrri Al-
þingiskosningum 1942, þegar sú
stjórnarsiki’árbreyting var á dag-
skrá að teknar yrðu upp hlut-
fallskosningar í tvimenniskjör-
dæmum, eiras og Skagafjörður
var þá. Meðframbjóðanda minn
fyrir Sjálfstæðiisimienn var hinn
prúði og vinsæli ágætismaður
Pétur Hannesson. Við náðum
ekki kosraingu, sem ekki var
raunar að undra með mig „að-
sendan reykviskan Heimdelling“,
eins og sumlir titluðu mig. En
hinir einstæðu mannkostir Pét-
urs Hanraessonar eratust honum
ekki heldur tii nægjaraiegs kjör-
fylgis. Það var áform okkar
Sjálfstæðismanna, að þegár
stjómarskrárbreytingLn hefði
öðliazt gildi, þá yrði Jóra á Reyni
stað efeti maður á lista í síðari
Alþiraigfeteosningiunum sama ár.
Sú varð og raunin.
Þingsaga Jóns á Reynistað var
löng og merk. Hann var þing-
maður Skagfirðinga 1919 tál 1931
og aftur 1933—1934. Síðan lands-
kjörinra þingmaður 1934—’37 og
loks þingmaður Skagfirðinga að
nýju 1942—1959 eða samtals
þingmaður í 33 ár.
1 þingsögunni eru spor Jóns á
Reynistað dýpst mörkuð á larad-
búnaðarsviðinu eins og værata
máttL Þau eru óteljandi hollráð-
in og tillögugerðir Reynistaðar-
bóndans til hagsmuna bændum
í fnamfarasókn. Hann var meðal
höfunda jarðræktarlaganna á
sínum tima á árunum eftir 1920,
en þar voru á oddinum ágætis-
menn eiras og Valtýr Stefánsson,
Morgunblaðsritstjóri, og Sigurð-
ur Sigurðsson, búnaðarmála-
stjóri.
Um h'itt vita margir minraa, að
Jón á Reynistað var flutnings-
maður ásamt Jóni Þorlákssyni
að tillögum á Alþingi um raf-
væðinigu sveitanma á árunum
eftir 1930. Þær tillögur þóttu þá
alltof róttækar og uppi í skýjun-
um. En áæduraargerð um raf-
væðingu sveitanna var 20 árum
síðar stefnuskráratriði rxkis-
stjórnar Sjálfstæðfisflokksins og
Framsóknarflokksins undir for-
sæti Ólaf s Thors. Ég mara aftir
þvi, að Ólaifur sagði mér að Jón
á Reynistað hefði verið aðaldrif-
fjöðurin í tillögugerð Jóns Þor-
lákssonar og hans sjálfs í önd-
verðu.
Ég reik ekki hina merku hér-
aðssögu Jóns á Reynistað. Harara
vildi varðveita byggðasöguna og
fága skagflrzk fræði. Þar og á
öðrum félagsmáJaisviðum í hér-
aði gegndi hann forustuhlut-
verki, sem seint mun fymast.
Reynistaður, heimilið og óðal-
ið, ba.r ræktarseminni við foma
menningu vott, en þar stóð
bóndi efcki einn. Frú Siigrún
Pálmadóttir presits á Hofsósi er
hin virðulega húsi.'lnayja Reyni-
staðar við hlið manns síns i bliðu
og stríðu. Síðustu 15 árira hefir
búskapurinm verið reikinn á móti
syninum Sóigurði og í félagi við
hanra.
Sjálfstæðismenn eiga miklar
þakkir að gjalda og margs að
minnast, þegar öldungur og öðl-
ingur eins og Jón Sigurðssora á
Reynistað lokar brá til hinztu
hvrldar.
Guð blessi minninigu Jóns á
Reynistað.
Jóhann Hafstein.