Morgunblaðið - 30.09.1972, Blaðsíða 16

16
MORGLTNBLAÐÍÐ, LAUGARDAGUR 30. SEPTEMBER 1972
55% til 60% af raunverulegri
umframf j árþörf.
Hér er stigið stórt skref
aftur á bak, sem mun leiða
til mismunar á námsaðstöðu.
Síðan Magnús Torfi Ólafsson
tók við embætti menntamála-
ráðherra hefur ríkt alger
stöðnun á sviði menntamála.
Það kostaði mikið átak á sín-
um tírna að fá því fram-
gengt, að fullri umframfjár-
þörf yrði náð í áföngum á
fjórum til fimm árum. Nú
ætlar ríkisstjórnin að gera
RÍKISSTJÓRNIN LÆKKAR
NÁMSLÁN
þetta starf að engu; það er
ekki einungis um að ræða
stöðnun heldur hreina aftur-
för.
Á síðasta valdaári sínu
hækkaði viðreisnarstjórnin
námslánin í samræmi við
markaða stefnu. Magnús
Kjartansson lagði þá til, að
stighækkun lánanna yrði
fastákveðin með lögum. Þá-
verandi stjórnarflokkar vildu
hins vegar ekki binda hend-
ur þeirrar ríkisstjórnar, sem
hugsanlega myndi taka við
eftir kosningar. Nú hefur
það fallið í hlut Magnúsar
öíkisstjórnin virðist nú hafa
ákveðið að hverfa frá
þeirri stefnu í lánamálum ís-
lenzkra námsmanna, sem
fyrrverandi ríkisstjórn mark-
aði í samráði við hagsmuna-
samtök námsmanna og stjórn
Lánasjóðsins. Þannig hefur
markvisst verið stefnt að því
síðan árið 1970, að námslán-
in færu stighækkandi, þann-
ig að því marki yrði náð á
fjórum til fimm árum, að
lánaaðstoð við námsmenn
nægði til þess að standa
straum af árleeum náms-
kostnaði, þegar tillit hefði
verið tekið til fjáröflunar.
Árið 1970 voru námslánin
liðlega 50% af umframfjár-
þörf. Þessi hlutfallstala hækk
aði upp í tæp 65% árið 1971
og er á þessu ári um það bil
77%. Svo að unnt yrði að
halda áfram á sömu braut,
lagði stjórn lánasjóðsins til,
að hlutfallstala umframfjár-
þarfar næsta ár yrði um það
bil 88%. Tillögur ríkisstjórn-
arinnar um fjárveitingar til
lánasjóðsins fyrir næsta ár
hafa það hins vegar í för með
sér. að lánin munu ekki nema
Otgafandí hf Árvalcup Ffeyfojavfk
Pranvkvewndas-tjóri Haratckir Sveinsaon.
■Ritotfórar Matshías J-ohennessen,
Eyjólifur Konráð Jónsson.
Aðsfoðarritstjóri atyrmir Gunnersson.
RitotíórnerfiHHirúi Þtorbljörn Guðmundeson
Fróttastjóri Björn Jóihannsson.
Augíýaingastjóri Árni Garðar Kristinsscjn
Rítstjórn 03 aígreiðsla Aðaistrreti 6, simi 1Ö-100.
Augilýsingar Aðafstreeti 6, símí 22-4-80
Ás/krrftargjafd 225,00 kr á wá'nuöi innanlands
f íausasdTu 15,00 ikr eintakið
Kjartanssonar sem ráðherra
að standa að stórfelldri hlut-
fallslegri lækkun á námslán-
unum.
Samkvæmt tillögu stjórnar
lánasjóðsins hefði þessi hlut-
fallslega hækkun á lánunum
miðað við umframfjárþörf
kostað ríkissjóð 48,7 milljón-
ir króna. En hækkun vegna
verðlagsbrevtinga hefði num-
ið 80,4 milljónum króna. Rík-
isstjórnin virðist hins végar
ekki ætla að taka tillit til
þeirra verðlagsbreytinga, sem
orðið hafa, og ennfremur hef-
ur hún synjað um fjárveit-
ingu til þess að standa undir
halla lánasjóðsins á þessu ári,
sem nemur 6,6 millj. kr.
Hér er um mjög alvarlegt
mál að ræða og í raun réttri
verður ekki séð, að ríkis-
stjórnin geti framfylgt þess-
ari stefnu. Þess er krafizt, að
upphaflegri áætlun um stig-
hækkun lánanna verði fram-
fylgt óhikað og markvisst.
Mikilvægar viðræður
framundan
Qamkomulag hefur nú tekizt
^ milii utanríkisráðherra
íslands og Bretlands um að
hefja á ný viðræður embætt-
ismanna um hugsanlega lausn
á ágreiningsefnum íslendinga
og Breta vegna útfærslu fisk-
veiðilandhelginnar. Því ber
að fagna, að ríkisstjórnirnar
skuli hafa komið sér saman
um að halda áfram samkomu
lagsumleitunum, en mestu
máli skipt.ir nú, að vel og
skynsamlega verði haldið á
málum.
Ef þessar viðræður fara út
um þúfur, er eins víst að ekki
verði úr frekari samkomu-
lagsumleitunum um sinn;
það ber að hafa í huga. Eigi
þessar viðræður að bera
árangur, verða íslendingar að
leggja kapp á að ræða fyrst
um þau atriði, sem líklegt er
að unnt verði að ná samkomu
lagi um. Reynsla fyrri við-
ræðufunda á að geta vísað
veginn í þeim efnum.
Hin erfiðari ágreinings-
atriði er rétt að leggja til
hliðar, þar til samkomulag
hefur tekizt um þau atriði,
sem auðveldari eru viðfangs.
Ef þannig verður unnið að
þessum samkomulagstilraun-
um, verður ugglaust auðveld-
ara að tiakast á við megin
deiluatrfcin.
Samningamenn Islands
verða einnig að haga viðræð-
unum þannig, að unnt verði
að vinna málstað íslendinga
samúð erlendis, ef svo skyldi
fara að slitnaði upp úr við-
ræðunum. Það skiptir miklu,
að áróðursstaða okkar á er-
lendum vettvangi styrkist, þó
svo illa tækist til, að sam-
komulag næðist ekki í þess-
um mikilvægu viðræðum.
Matthías Johannessen: Kosningabaráttan í Vestur-Þýzkalandi:
V alið er er f itt f y rir marga
k j ósendur
A álieyreiidapiilliinum: Mildred Sehoel og Rut Brandt.
Miinchen, sept. — Kosn-
ingabaráttan í Vestur-Þýzka-
landi er hafin. Flokkarnir
eru byrjaðir að velja fraan-
bjóðendur og surns staðar er
áróðurinn farinn að setja
svip á daglegt líf fólks. Jafn
aðarmenn ganga klofnir til
kosninga nú þegar Karl
Schiller, síðasta stórtákn
þýzka efnahagsundursins og
eina fjármáiastjama sósíal-
demókrata, hefur sagt sig úr
flokki sinum.
Það mátti sjá af eldhúsdags
umræðuinum í vestur-þýzka
þinginu að kosningabaráttan
verður hörð og óvægin, enda
úrslit tvisýn. Þó hefur Heine
mann forseti hvatt til mál-
efnalegrar baráttu. Brandt á
áreiðaniega meiri ítök i þjóð-
inni en miargur hyggur og
Barzel er litríkari og hættu-
legri keppinautur en margir
töldu. 1 eldhúsdagsumræðun-
um talaði hann eins og þeim
einum sæmir sem keppir að
kanslaraembætti. Vinsældir
Scheels og frjálsra demó-
krata eru óráðin gáta, þótt
sumir séu þeirrar skoðunar
að Frjálsi demókrataflokk
urinn hafi fremur unn-
ið á en tapað fýlgi, enda veit-
ir honum ekki af. Lítf hans
hiangir á bláþræði. Sérfræð-
ingar segja að kosningarnar
geti olitið á nokkrum þúsund-
um atkvæða til hægri eða
vinstri. Athygli vekur að ungt
fólk sem spupt var um flokk-
ana í sjónvarpsviðtölum var
margt þeirrar skoðunar að
stefna stjórnarinnar í utan-
ri'kismálum væri betri en utan
ríkispólitik kristilegra demó
krata, en stefna Kristilega
demókrataflokksins í innan-
rikismál'um væri be»tri en
stjómarsinnia.
Alliar spár um úrslitin eru
því út í bláinn eins og sakir
standa. Valið er augsýnilega
erfitt fyrir marga kjósendur,
ekki sízt unga fólkið.
Einis og kunnugt er af firétt
um hefur Heinemann forseti
ákveðið að kosningar fari
fram 19. nóv. n.k. og munu
stjórnmálamen.n áreiðanlega
nota tímann vei, skýra mál
sitt og afla stefnu flokka
sirana fylgis. Falleg orð, árás-
ir, loforð og átök munu ein-
kenna vestur-þýzkt þjóðlíf
næstu vikumair. Eftir eldhús-
dagsumræðurnar er augljóst
að margiir munu fara úr jafn-
vægi, enda segir eitt blað-
anna að stjónmmáiamenn hafi
„viðkvæimara tauigakerfi" en
sést á yfirborðinu. Þebba „við
kvæma taugakerfi“ var þó
öllum harla ljós staðreynd
sem fylgdust með „Eldhús-
in>u“ dagana tvo áður en Sam
bandsþinginu var slitið: þar
töluðu memn af hita, gumir
jafnvel með sanntfærimgiar-
krafti, létu tilfinningiair sínar
óspart í ljós, studdust við
skrifaða punkta en vitou oft
út af sporinu í hita barátit-
unnar og flugu þá hnútur um
borð í orrahríðinni.
Brandt kanslairi, Barzel leið
togi kristilegra og Scheel ut-
anrikisráðherra, forsvansmað
ur frjál'sra demókraita,
reyndu einna helzt að ha.lda
aftur af tilfinningum sinuim,
en gekk erfiðlega á stundum.
Þeir duttu fyrr en varði út
úr rullu virðulegra leiðtoga,
en voru yfirlei'bt fljótir að
setja aftur upp svip virðu-
legrar forsjónar. Þimgmenn
voru endalaust að klappa eða
fussa og var tal'.svent skvald-
ur á stundum, enda um 500
manns á samkomu þessiari.
Umræður á Alþingi ísilend-
iniga eru eins og gjálp við
stein samanborið við þann
brimsúg og náttúru'hamtfariir
sem þarna áttu sér stað. Mest
virtist manni kliappað fyrir
kanslaranum, þegar sbuðn-
ingsmönnum hans þótti hon-
um takast vel upp. yfirleitt
talar hann rólega og yfirveg
að, en stundum gýs hann eins
og eldfjall og þá fá andsitæð-
ingarnir það óþvegið.
Brandt talaði einkum um
nauðsyn þeirrar utanríkis
stefnu sem stjórn hans hefur
markað og var yfirleitt mjög
málefnalegur i ræðum sínum.
Hann spurði hvort önnur leið
hefði verið til en sú sem
stjóm hans hefði valið til að
draga úr spennu í Evrópu.
Scheel lagði einnig áherzlu á
gagnsemi þessarar stefnu,
enda hefur hann framkvæmit
hama. Engum vafa er undir-
orpið að stefna þeirra
Brand'ts hefur dregið úr
spennu á megimlandinu, en
araniað mál er hvernig komm-
únistar færa sér það í nyt.
Framtíðin ein getur úr því
skorið.
Brandt lagði áherzliu á að
stjórnarsinnar væru stoltir af
verkuim sínum þessi þrjú ár
sem þeir hefðu farið með völd
og var þá klappað eða fuss-
að eftir atv'ikum. En saininfær
ingarkraftur Brandits leyndi
sér ekki. Hann var ekki i
neinni vörn, þegar utanrikis-
mál voru annars vegar, enda
hafa fáir þýzkir stjórramála-
menn hreinni skjöld en hann,
þegar barátba við öfigasirana
er aninars vegar. Engiinn hef
ur sýnt batur en haon and-
sityggð sina á eiinræðisöfluim
Framhald á bls. 21.