Morgunblaðið - 04.11.1972, Blaðsíða 17

r
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 4. NÓVEMBER 1972
17
Sr. Bragi Benediktsson skrifar frá Bandarikjunum;
Boston, Brookline og Gettysburg
Mér er rík í huga íerð, sem
ég fór ásamt féla-ga mínium, sem
er þýzkur menintaskólakerunari
og hefur starfað ásamt mér við
Job Corps skólann i Keystone i
Pennsylvaniu. Þessi ferð var far
in til borgarinnar Boston, sem
er undurfögur borg og fal'lega
um genigin viðast hvar. Boston
er i rikinu Massachusetts. 1
miðri borginni er bygginig, sem
er 52 hæðir og gefst ferðamönn
u-m kostur á að fara í lyftu upp
á efstu hæðina í þessari bygg-
ingu og horfa þaðan yfir borg-
ina. Allt um kring i byggingunni
eru gliuggar svo að menn geta
séð til allra átta og virt þannig
fyrir sér borgina. Komið hefur
verið fyriu mörgum stórum sjón-
aukum meðfram gauggaröðunum
svo að menn geti séð úr þeim út
yfir borgina og sundin í kring.
Er mönnum gert að greiða 10
sent sem komið er fyrir í þar
til gerðri rauf á sjónaukunum
og við það verður sýn úr þeim
greinileg. Eftir nokkra stund
myrkvaist svo útsýnið aftur og
hverfur loks alveg og verður þá
að bæta við öðrum 10 semtum,
ef skoða á meira.
Ein af aðalgötunum í borg
inni er kennd við fyrsta forseta
Bandaríkjanna, George Was-
hington, og kölluð Washington
Street. Er þar jafman mikil um-
ferð bifreiða og gangandi fólks.
Skammt frá hinni mi'klu útsýnis
byggingu, sem ég hef áður
nefnt, standa höfuðstöðvar og
stórbyggingar kirkjudeildarinn-
ar Christian Science, þar sem
þeir hafa skrifstofur, prent-
smiðju og ýmislegt fleira til efl-
imgar trúarhreyfingu sinni. Hin
fyrsta kirkja, sem byggð var á
vegum hreyfingarinnar var
reist í Boston og rúmar hún í
kringum 5000 mianns i sæti.
Gafst okkur tækifæri til þess að
hlýða þar á messu og var þar
fjölmenni mikið.
Þessi kirkja er afar vönduð
bygging og virðist þar ekkert
hafa verið til sparað. Auk aðal
salarins, sem er mjög stór eru
sæti á tvéimur öðrum hæðurn,
sem mynda nokkurs konar
hringlaga umgjörð um kirkjuna.
Skamimt frá borginni Boston
er fremur lítil og snyrtileg borg,
sem lætur lítið yfir sér og ber
nafnið Brookline. Þessi borg
verður sjálfsagt frægust -fyrir
það, að þar er John Fitzgerald
Kennedy fæddur 29. mai árið
1917. Bngum blöðum er um það
að fletta, að ameriska þjóðin
metur hann mikilis eg telur hann
hafa verið einn af beztu sonum
þjóðariinnar. Þessir tveir fyrr-
nefndu forsetar, George Was-
himgton og John F. Kennedy á-
samt Abraham Lincoln marka
vafalítið stærstu sporin i sögu
þjóðarinnar og verða um aldir i
heiðri hafðir fyrir dreniglyndi
sitt og skörungsskap á örlaga-
stundum. Þeir báru hag þjóðar-
innar fyrir brjósti og mörkuðu
djúp spor i sögu þjóðarinnar og
þjóðanna í heild, hver á sinn
hátt. George Washington, sem
var fæddur árið 1732 og var son
ur plantekrubónda í Virginíu,
verður í heiðri hafður sem braut
ryðjandinn í forsetastarfinu og
djarfur leiðtogi fólksins um ára
bil. Hann andaðist 14. desember
1799 og syrgði ameríska þjóðin
hann mi'kið.
Abraham Lincoln hlaut það
erfiða hlutskipti að vera forseti
það timabil, sem styrjöldin átti
sér stað mill'i Norður- og Suður-
ríkjainna, sem við höfum kallað
heima á Islandi þrælastríðið, en
þeir kalla hérna: „The Civil
War.“ Mér gafst tækifæri til
þess fyriir skömmu að koma á
þær slóðir, þar sem mestu átök-
in áttu sér stað í styrjöldinni og
saga hennar hefur verið varð-
veitt með ýmsu móti.
Á ég hér við borgma Gettys
burg, þar sem hið fræga Gettys
burg-ávarp forsetans er flutt á
dögum styrjaldarinnar. Skoðaði
ég vaxmyndasafnið á staðnum,
sem sýnir ýmsar frægar persón-
ur úr sögu styrj'aldarinnar. Einn
ig gefur þar að líta þætti úr
sjáífri styrjöldinmi, þar sem
men.n berast á banaspjótum og
blóðugur valurinn blasir við
augum. Undir lok göngunnar í
gegnum safnið er staldrað við
um skeið í stórurn sal, þar sem
ýmsum þáttum úr sögu styrjald
arinnar er lýst og loks stigur
sjálfur forsetinn fram og flytur
sitt fræga Gettysburg-ávarp,
sem er í senn töfrandi og stór-
kostliegt. Þessi þáttur verður
þeim sjálfsaigt ógleymanilegur,
sem þarna koma. Allt i kring um
safmið í næsta nágrenni eru
minmismerki, sem hin ýmsu ríki
Bandaríkjanma hafa látið reisa,
fjöldinn allur af falltoysisu'm og
ýmsu því, er minniir á daga
stríðsins.
Uniglings piltar voru á sífelild
um hlaupum fyrir framan safn-
ið mcð byssur, sem þeir hlóðu
með púðurskotum og skutu síð-
an hver á anman. Var hávaðinn
i þessum byssum heldur hvim-
leiður og vægast sagt óblið mót
taka, sem ýmsir fengu, er þeir
sáu gapandi byssukjaftana
mæta sér á staðmum. En að sjálf
sögðu átti þetta að roinna á
liðma tíð, tala sínu máli til siðari
kynsilóða.
Gettysburg er ljómandi fal'leg
og snyrtileg borg, en fyrst og
fremst er hún sögulegur staður,
sem geymir mimniingu hörmu
legra horfinna tíma. Smáborgin
Harpers Ferry í Vestur-Virgin-
íu er líka söguleg borg, sem
geyroir minnimgar um baráttuna
á miiili hvitra marnna og svartra.
Hún hefur verið endurbyggð i
þeim sama stíl, s©m hún var í á
dögum hims fræga John Brown,
sem kvæðið er ort um og frægt
er orðið: „John Browns body lies
moulderinig in the grave, but hi*
soul goes miarchimg on.“
John Brown var hvítur mað-
ur, sem barðist mjög einarðlega
fyrir afmámi þrælahaldsins í
Suðurríikjunum á símum tíma.
Homum sveið, hve illa svertimgj
arnir voru meðhöndlaðir og
gerði allt, sem í hans valdi stóð
til þess að binda endi á það.
En í þessari miklu og fallegu
baráttu hans fyrir málistað kær-
ieikams var hamn dæmdur til að
hljóta þau örlög að vera hemgd
ur himn 2. desember árið 1859,
eða tveimur árum áður en styrj
öldin skall á. 1 vaxmyndasafn-
inu i Harpers Ferry er saga
hans rakin og loks sýnd mynd
af þvi, er hann stigur sin sið-
ustu spor upp í gálganin þar sem
hamn var hengdur. Ég get John
Browns hérma sakir þess, að bar
átta hans fyrir réttindum
blökkumannamma er svo ná-
skyld því, sem ég hef talað um
úr lífi forsetans, Abraharms Lin-
colns.
Það er athyglisvert, að
hvenær sem nafn hins ástsœla
forseta, John F. Kemnedys ber
á góma í viðræðum minum við
fólk hér, þá er hver eimasti mað
ur, sem ég hef talað við á sama
máli um ágæti hans og mann-
kosti sem drengskaparmanns.
Og það virðist næsta ótrúlegt,
hve mörgu góðu hann gat koim-
ið til leiðar á sínum stutta ferii
sem forseti bandarísku þjóðar-
innar. Hef ég þegar getið um
ýmislegt af þvi í mínum fyrri
greimum. Lyndon B. Joha-
son hefur vafalaust notið þess
að koma sem forseti á eftir hon
um, þvi að hann varð í mörgu
tilliti að framfylgja þvi, sem
Kennedy hafði stefnt að og á-
kveðið að framkvæma. Er fari’ð
heldur lofsamlegum orðum um
hann sem forseta þjóðarinnar í
amerísku riti, sem ég hef nýlega
lesið og segir frá öllum forset-
um þjóðarinmar í gegnum árin.
Hann lét sig miklu skipta þjóð-
félagslega heill og barðist fyrir
útrýmímgu atvinnuleysis í land-
inu i forsetatíð sinni. En á eng-
an hátt skipar hann sambæriteg
an sess og fyrirremnari hans.
Blessuð sé minning hans uim ald
ir.
Ingólfur Jónsson;
Hagsmunir bænda
og neytenda fara saman
ISLENZKUR landbúnaður hefur
verið i framför. Búvörufram-
leiðslan hefur ekki aðeins aukizt
til mikiiHa muna, heldur hefur
hún einnig orðið fjölbreyttari og
sniðin eftir óskum neytenda, sér-
staklega í seinmi tíð. Kemur það
greinilega fram í bættri meðferð
og vinnsiu vörunnar. íslendingar
geta hrósað sér af því að með-
ferð mjólkur hér á landi mun
þola samanburð við það, sem
bezt gerist í öðrum löndum.
Bændur hafa endurbyggt flest
fjós í landinu og fylgt settum
reglum. Dýralæknaf fyligjast
með hreinlæti og meðferð mjólk-
ur frá því hún kemur úr kýr-
spenanum. Þar sem mjólkur-
framleiðs/la er mest, hafa víða
verið settir upp mjólikurgeymar
við fjósin. Eykur það mikið
hreinlæti og sjálfvirkni. Mjólk-
inni er dæl't i gegnum lokaðiar
leiðslur frá heimiiisgeyminum í
hreinsaðam geymi bifreiðarinnar,
sem flytuf mjólkima til mjólikur-
stöðvarimnar. Þar er mjólkin
geriismeydd áður en hún er tek-
in til vinnslu eða til sölu í mjólk-
urbúðum. Mjól'kursföðvarnar
hafa rannsóknastofur tii þess að
fylgjast með ásigkomulagi frarn-
leiðslunnar. Hreiniætis- og
vinnslukröfur íslenzkra mjólkur-
stöðva eru mjög strangar og
tryggja gæði vörunnar. Fjöl-
breytni í mjólkuriðnaði hefur
aukið söliu mjólkurvara. Fyrir fá
um árum var oft kvartað um, að
skyr væri misjafnt að gæðum.
Nú eru kvartanir um það horfn-
ar, vegna þess að skyrið er alltaf
gott. Viðurkennt er, að íslenzka
smjörið þoli samanburð við bezta
gæðasmjör eríendis. Ostafram-
leiðslan var fábreytt og neytend-
ur kvörtuðu oft yfir því. I seinni
tið er ostagerðin fjölbreytt og
fullmægir kröfum flestra neyt-
emda.
Landbúnaðurinn hefur lagt
áherzlu á vöruvöndun til þess að
þóknast neytemdum. En það má
einnig segja, að bændur hafi
ekki síður en kaupendur haig af
því að vanda vöruna. Með þeim
hætti fæst aukin saia og betri
nýting f'ramteiðslunnar. Það er
því ekkert efamál, að hér fer
hagur bænda og neytenda sam-
am.
Það hefur oft verið deiit um
söliu og dreifingu á mjólk, skyri
og rjóma í ýmsum kaupstöðum
og kauptúnum landsins. Smjör
og ostar eru seldir i flestum mat-
vöruverzlunum og er því ekki
deilt um sölufyrirkomulag á
þeim vörum, frekar en t.d. kjöti
og kjötvörum. Löguim sam-
kvæmt hefur Mjól'kursamsalan í
Reykjavik ákvörðunarrétt um
sölu og dreifingu á mjólk, skyri
Ingólfur Jónsson
og rjóma á samsölusvæðinu, sem
er frá eystri mörkum V-Skafta-
fellssýslu að Giisfjarðarbotni.
Öninur mjólikursamlög hafa
sama rétt hvert á sínu starfs-
svæði. Þegar Mjólkursamsalan í
Reykjavik byrjaði að hafa mjólk
ursölu með höndum 1935, hafði
hún 28 mjólikurbúðir, en aðrir
aðilar aðeins 4 búðir. Á árinu
1964 hafði Mjólkursamsal'an 62
mjólkurbúðir, en aðrir aðiilar 54.
Á árinu 1970 og fyrri hluta árs
1971 fengu 8 kjörbúðir mjólkur-
söiuleyfi á Reykjavíkursvæðinu.
1 árslok 1971 voru mjólkurbúðir
Mjólkursamsölunnar yfir allt
svæðið 75, en aðrir mjólkursölu-
staðir, kjörbúðir, voru 84. Mik-
il breyting hefur orðið til batn-
aðar á svæði Mjólkursamsölunn-
ar í Reykjavik á sölu og dreif-
ingu mjólkur. Kjörbúðir, sem
hafa mjólk til sölu, eru nú fleiri
en mjólkurbúðir Samsölunnar.
NEYTENDUR GREIÐA
KOSTNAÐINN VI® DREIF-
INGUNA M.A. HEIMSEND
INGU
Af því, sem hér er sagt, má
sjá, að Mjótkursamsalan hefur
veitt mörg mjólkursöluleyfi sér-
staklega síðustu árin. En áfram
þarf að haidia á þeirri braut. Mál-
in standa miklu ver viða annars
staðar á landimu, eftir blaðaskrif
um að dæma. Það er tvímæla-
laust bezt fyrir alla, að mjólk og
mjólkurvörur fáist í þeim mat-
vöruverzlunum, sem uppfylla
settar reglur heilbriigðisyfir-
vaida. Með því er orðið við sann-
gjörnum óskum neytenda og
þannig mun saia mjólkur auk-
ast, en að nokkru draga úr kaup-
um á öli og gosdrykkjum. Á
fyrra ári fluttu fjórir þimgmenn
Sjálfstæðisflokksins frumvarp
til laga í þvi skyni að rýmka
um mjólkursöluleyfi fyrir þá,
sem fullnægja settum skilyrð-
um. Frumvarpið náði ekki fram
að ganga. Var aðallega tvenant,
sem að þvi frumvarpi var fund-
ið. 1 fyrsta lagi, að í frumvarp-
inu fælist of mikið frelsi, ef það
yrði að lögum. 1 öðru lagi, að
bændur gætu orðið fyrir tjóni
vegna fjárfestimgar í tækjum í
mjólikurbúðum, ef frumvarpið
næði fram að gamga. Er þá haft
í huga, að e.t.v. verði nokkrar
samsölubúðir lagðiar niður. Nú
hafa sömu menn endurflutt
frumvarpið á þessu þingi með
talsverðum breytimgum. Hafa
flutningsmenn sýniiega viljað
koma til móts við þá, sem gerðu
athugasemdir við fyrra frum-
varpið. Nú er gert ráð fyrir því,
að 7 manma nefind verði að mæla
með mjólkursöluleyfi áður en
það er veitt. Einnig eru ákvæði í
frumvarpinu, sem eiga að
tryggja að bændur geti ekki orð-
ið fyrir tjóni vegna fjárfesting-
ar eða mjólkurdi-eifingar, þótt
frumvarpið verði að lögum.
Engu skal um það spáð, hvort
frumvarpið verður samþykkt.
Ekki er ólíklegt, að breytingartil-
lögur kunni að verða gerðar við
það. En málið verður að skoða
af raunsæi og með sanngimi.
Flutmngsmenn frumvarpsins
hafa áreiðaniega áhuga fyrir þvi,
að hagsmunir beggja aðiia, neyt-
enda og framleiðenda, verði sem
bezt tryggðir.