Morgunblaðið - 18.03.1973, Blaðsíða 10

10 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. MARZ 1973
Um kosningarnar i Argentínu;
ÆVINTÝRI OG
VERULEIKI
Eftir Margréti R. Bjarnason
ÞAÐ gretur orðið forvitnilegrt að fylgj-
ast með fréttiun frá Suður-Ameríku-
rikinu Argentínu á næstunni, — því
að svo sem margir voru uggrandi um,
að herforingrjastjórnin í landinu
mundi aldrei ganga svo langt að ieyfa
þar frjálsar kosningar með opinberu
frampoði peronista, rikja nú um það
efasemdir, hvort tannlæknirinn Hect-
or Campora, forsetaefni þeirra og
sigurvegari í kosnlngunum, muni,
ásamt peronískri stjórn, fá að taka
vtð völdum. Hann hefur ekld gert
nokkra tilraun til þess að leyna þvi,
að hann líti einungis á sig sem tals-
mann Juans Perons, fyrrum forseta,
og peronistar hafa opinskátt lýst því
yfir, að þeir muni stefna samfélaginu
til vinstri, komist þeir til valda.
Spurningin er því, hvort herfor-
ingjastjórnin heykist á því að fá þeim
völdin í hendur eða hvort hún fer að
ráðum þeirra sem segja, að hún gæti
ekki gert neitt heimskulegra en að
ganga á bak þeirra orða sinna, að
úrslit kosninganna verði virt.
Það, sem frá Peron sjálfum hefur
heyrzt opimberlega frá þvi úrslitin
urðu kunn, bendir til þess, að hann
ætli sér að fara að öldu með gát. Dr.
Campora lýsti því þegar yfir fyrir
þúsundum áheyrenda sl. mánudag, að
hann mundi ekki taka við forseta-
embættinu fyrr en Peron væri kom-
inn til landsins og boðaði komu hans
fljótlega. Sjálfur sagði Peron hins
vegar i Madrid, að hann mundi ekki
fara til Argentínu fyrir 25. maí nema
þess gerðist brýn þörf. Hanin fa.gnaði
sigrinum og kvað einræðið hafa lotið
i lægra haldi fyrir kröfum þjóðarinn-
ar, en skoraði jafnframt á landsmenn
að taka lífinu með ró og forðast
hvers kyns storkandi aðgerðir. Og
menn minna nú á það, sem hann
sagði, er hann fékk að koma til mán-
aöardvalar í Argentínu sl. haust eft-
ir 17 ára útlegð: „Ég kæri mig ekki
lengur um völd — það gerir enginn,
sem kiominn er á minn aldur."
Peron gerir sér ljóst, að hvað sem
líður stuðningi hans heima fyrir og
áhrifum peronista meðal lamdsbúa,
eru 17 ár langur tími, og bæði hann
breyttur og þjóðfélagið, sem hann
skildi við á sinum tima. Hann yrði
hylltur sem hetja við heimkomuna af
nánustu stuðningsmönnum, en i raum
er ekki vitað hvernig háttað er al-
menmingshylli hans, því að stjóm-
málastarfsemi he(ur verið svo bak-
mörkuð í Argentinu árum saman.
Þess ber að gæta, að samtök per-
onista eru ákaflega breið. Þar er að
finna fólk, sem aðhyliist róttækar
skoðanir bæði til hægri og vinstri og
allt þar á miili. Vinstri öflin, sem vilja
koma á þjóðlegum sósialisma i Arg-
entinu, koma úr röðum verkalýðsins,
iægri miðstétta, stúdenta og mennta-
manma. Or sömu fyikinigum eru
frjálslyndir menn og hógværir, sem
gjarman vilja einhverja sósíaliser-
ingu, en hafa ekki eins skýrt afmörk-
uð stefmumið og bæði vinstri og
hægri öflin, en þau siíöastnefmdu má
einkum rekja til þeirra, er hafa orðið
undir í samkeppninni við erlend fyr-
irtæki og fjármagn, sem herforingja-
stjórnin hefur ívilnað á margvíslegan
hátt.
Það er einmitt þessi breidd samtak-
anna, sem réð úrslitum um, að her-
foringjastjómin undir forystu Alej-
andro Lanusse ákvað að leyfa perom-
istum að taka þátt í kosnimgunum
þess fullviss, að valdastaða samtak-
anrna mundi krystalla andstæðurnar
innan þeirra og það aftur verða til
þess, að breyta flokksmynztrinu í
landimu, svo að peronistar misstu
völdim úr höndum sér, áður em langt
um liði.
Hvort sem sú verður raunin á eða
ekki, þykir ljóst, að verulegra breyt-
inga megi vænta I Argentínu á næst
unmi, ef — og þegar peronisbar hafa
komið sér saman um stjórmarmynd-
un, sem getur orðið nokkur þraut.
Því er meðal annars spáð, að peron-
isbar muni láta það verða eitt af sin-
um fyr9tu verkum á sviði utanrikis-
mála að koma á stjómmálasambandi
við Kúbu og innanlands muni þeir
byrja á því að hækka laun verkalýðs-
ins. Oampora boðaði í sigurræðu
sinni, að sósiaiáskar breytimgar yrðu
gerðar á efnahagslífi landsins og
stjómin mundi taka í sínar hendur
eftirlit með starfsemi erlendra banka.
Andstæðingar peronista spá þvi, að
fyrirsjáanlegar aðgerðir hljóti að
leiða til verðbólgu og visa á Chile til
viðvörunar. Á móti er bent á, að úr-
slitim í kosnimgumum í Chile á dög-
unum hafi sýnt, að þrátt fyrir allt,
hafi margar aðgerðir Allendes, for-
seta þar, mælzt svo vel fyrir, að hann
hafi aukið fylgi sitt meðal þjóðar-
innar þótt meirihluba sé ekki fyrir
að fara hjá stjóm hans.
Ekki er þó hægt að gera einhliða
samanburð á Allende, sem er yfir-
lýstur marxisti, og Hector Campora
og Juan Peron. Þeir eru ekki líklegir
tíl að láta róttækustu vinstri öflin
ráða stefnunni, bæði vegna eigin af-
stöðu í þjóðmálum og vitundarinnar
um, að þeir verða að fara mjög gæti-
lega í sakimar vilji þeir ekki kalla
yfir sig herforingjabyltingu.
Kosningamar í Argentinu nú eru
hinar fyrstu frá þvi 1966. Niðurstöð-
ur fengust einuingis úr forsetakosn-
ingunum. Raunar hefði samkvæmt
kosningalögunum átt að kjósa aftur,
af því að engin frambjóðandi fékk
yfir 50% atkvæða, en Lanusse braut
sín eigin kosniingalög og tilkynnti, að
Oampora væri svo óumdeilanlegur
sigurvegari að ástæðulaiust væri að
ganga aftur til forsetakjörs. Sterkasti
andstæðingur Campora fékk aðeins
21%, en hafði verið spáð 35% at-
kvæða.
Stjómmálafréttaritarar benda á,
að það sé einkar heppilegt fyrir her-
foringjastjórnina að láta ekki kjósa
aftur, því þá mundi Campora fá yfir-
gnæfandi meirihluta, en eins og nú
er getur herforingjastjórnin bent á,
að hann hafi ekki nema 49% at-
kvæða.
Kosningarnar til þingsins urðu hins
vegar ekki til lykta leiddar í fyrri
umferð og verður því að kjósa aftur
i 15 af 22 fylkjum landsins. Talið er
þó víst, að peronistar nái meirihluta
í báðum delldum þingsins. Sömuleiðis
hafa þeir þegar fengið kjörna sex
fylkisstjóra og eiga talsvert fleiri
vísa, svo að valdastaða þeirra verður
sýnilega sterk.
Þennan yfirgnæfandi sigur telja
margir merki þess, að landsmenn
hafi fyrst og fremst verið að kjósa
gegn herforingjastjóminni. Þeir hafi
viljað tryggja, að landið fengi meiri-
hlutastjórn nú þegar, en þar fyrir
utan hafi hin breiða fylking peron-
ista fundið hljómgrunn hjá svo
margskonar kjósendum, að valið hafi
ekki verið þeim svo erfitt.
Frásagnir af stemningunni i land-
inu fyrir kosningamar og á kjörcftig
benda til þess, að fólkinu hafi fund-
izt það vera að lifa ævintýri, sem það
tæpast trúði að gæti orðið að veru-
leika. Það verður forvitnilegt að
fylgjast með því, hvort svo verður
og hvernig veruleikinn þá reynist ibú-
um Argentinu.
Völdin í hendur Perons?
Björn Vignir Sigurpálsson:
Kvikmyndir
Ang. Lone
„ANG. LONE“ nefndist föstu
dagsmyndin í dönsku kvik-
myndavikunni — hversdags-
leg og tilkomulítil kvikmynd
um hversdagslegt en áhuga-
vert efni. Hversdagslegt?
Nei, kannski er það fulldjúpt
í árinni tekið en alltént dæmi-
saga úr daglega lifinu. Við
kynnumst Lonu — umkomu-
lausri 16 ára stúlku, er strok-
ið hefur af upptökuheimili fyr
ir ungar stúlkur af einskær-
um leiða — þó kannski fyrst
og fremst vegna þess að hún
fellur ekki inn í mynstrið sem
velferðarþjóðfélagið hefur
markað þeim, sem gista skulu
slíkar stofnanir.
Lone Larsen rænir mann-
inn, sem tekið hefur hana upp
á arma sína á flóttanum;
mann á „overgangsalderen"
eins og Danir kalla það, sem
þykir til um að gamna sér
með barnungum stúlkum;
manninn sem gefur henni
graflax og hvítvín, roastbeef
og rauðvín; manninn sem seg-
ir henni með freudiskum
menntahroka að hún þjáist af
„pabbakomplex“. Lona leitar
því næst til fósurheimilis síns,
þar sem henni er nánast út-
hýst vegna þess að heimsókn
hennar er ekki samkvæmt
ströngustu reglum — og þó
hafði fósturmóðir hennar
andrá áður lýst þvi yfir
hversu þeim hjónum þætti
annars „vænt um hana“.
Leiðir Lone liggja til Kaup-
mannahafnar og strax ájárn-
brautarpallinum kynnist hún
skuggahliðum stórborgarlífs-
ins. Skuggahliðum? Vissu-
lega er hugtakið afstætt.
Lone lendir þar strax í slæm
um félagsskap, eins og sagt
er — með ungu fólki sem
dregur fram líflð á ferðatösku
ránum og búðahnupli. Engu
að síður er Lone hamingju-
samari í þessum félagsskap
en nokkru sinni áður. Hjá fé-
lögum sínum mætir hún meiri
umhyggju og skilningi en hún
hefur átt að venjast af for-
eldrakynslóðinni allsráðandi.
Lone lifir frá degi til dags.
Hún kynnist kráarþjóni sem
hún tekur saman við og von
bráðar er hún baimshafandi.
Félagsmálaráðið úrskurðar
að Lone skuli fara á mæðra-
heimili, sem mun annast hana
síðustu vikurnar fyrir og hin-
ar fyrstu eftir fæðingu. Ekk-
DÖNSK
KVIK-
MYNDA-
VIKA
ert langtíma sjónarmið. Lone
á sennilega tvo kosti — að
gefa bamið eða framfleyta
sér og baminu við hin kröpp-
ustu kjör. Hún afræður að
láta eyða baminu í trássi við
allar félágslegair ákvarðanir.
Vinkona vinkonu hennar veit
ir henni húsaskjól og fram-
kvæmir verkið án þess að
þekkja nokkuð til þess, enda
árangurinn ófullnægjandi. En
hvað verður um Lone eftir
það — veit enginn.
Það segir sig sjálft að vanda
málið sem myndin greinir firá
er ekki einangrað danskt fyr-
irbrigði — hvað skyldu ekki
vera mörg tilbrigði um þetta
sama stef hérlendis eða í öðr-
um svonefndum velferðarþjóð
félögum? Kannski er mynd-
inni stefnt gegn úiræðaleysi
félagslegra umbótastofnana
velferðarþjóðfélagsins — þær
eru sniðnar að hæfi staðl-
aðra hópsála en ekki fyrir
viðkvæma, ómótaða einstakl-
inga. 1 myndinni er einatt
Fratnh. á bls. 22