Morgunblaðið - 18.03.1973, Blaðsíða 22

T"
MÖRGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. MARZ 1973
Dr. Irmgard Kroner
— Minningarorð
Miðvikudaginn 14, marz 1973
andaðist dr. Irmard Kroner að
heimili sínu i Leverett í Massa-
chusetts I U.S.A. rúmlega 80 ára
að aldri.
Dr. Irmgard Kroner var f jölda
Islendinga að góðu kunn, allt
frá því er hún og maður hennar
dr. Karl Kroner komu hingað til
lands í fyrsta sinn árið 1926, og
mörgum raunar löngu áður. Áð-
ur en þau lögðu upp í það ferða
lag, sem var að mestu leyti á
hestbaki um byggðir landsins,
hóf hún nám í íslenzkri tungu.
Aðra ferð sína til Islands fóru
þau hjón árið 1929. 1 þriðju ferð
inni, árið 1933, höfðu þau með
sér kjörson sinn, Klaus, sem þá
var 7 ára gamall. Þetta var árið,
sem Hitler komst til valda í
Þýzkalandi. Þá þegar hafði dr.
Karli Kroner verið sagt upp trún
aðarlæknisstarfi hjá Siemsens
verksmiðjunum, þar eð hann var
af gyðingaættum. í desember
1938 tókst þeim hjónum ásamt
syni þeirra að komast til Is-
lands, og dvöldu þau hér þang-
að til heimsstyrjöldinni síðari
var lokið.
Irmgard Kroner var fædd 16.
janúar 1893. Hún mun hafa ver-
ið einkabarn foreldra sinna. Fað-
ir hennar var kaupmaður í Stett-
ín. Irmgard sýndi snemma mjög
góða námshæfileika, og lagði þvi
út í langskólanám, fyrst i kvenna
skóla, sem útskrifaði kennara
með stúdentsprófsréttindi, og síð
an í læknadeild háskólans í
Berlín. Barnalækningar valdi
hún sem sérgrein, og varði þar
doktorsritgerð sína.
Eftir að Irmgard giftist dr.
Karli Kroner, sem vau- lungna-
og taugasérfræðingur, en hafði
verið herlæknir stríðsárin 1914—
’18, gegndi hún læknisstörfum
aðeins lítið eitt. Hins vegar
snéri hún sér að námi í Norður-
landamálum og fomíslenzkum
bókmenntum í Háskólanum í
Berlín. Nútímaíslenzka var ekki
kennd þar, því fékk hún íslenzka
stúdenta í Berlín, m.a. Stefán
Pjetursson og Kristin E. Andrés-
son, til þess að kenna sér ís-
lenzku. Irmgard var ótrúlega
fljót að læra tungumál. Eitt sinn
á yngri árum tók hún þátt í
veðmáli um það, hvort hægt
væri að læra tungumál að gagni
á hálfum mánuði. Hún lærði ung
versku í hálfan mánuð og henni
var dæmdur sigur í veðmálinu.
Árin, sem Kroners hjónin voru
í Reykjavík, kenndi frú Kroner
mörgum nemendum í einkatím-
um. Kom jafnvel fyrir, að hún
kenndi þeim skólanemendum
einnig íslenzku, sem til hennar
leituðu um hjálp í þýzku og öðr-
um námsgreinum undir próf.
Um skeið var dr. Irmgard Kron-
er kennari í þýzku við Háskóla
Islands. Þegar til Bandaríkjanna
kom, var frú Kroner um margra
ára bil kennari við menntaskóla.
Hún kenndi þar einkum frönsku
og þýzku. Þar sem skortur var
á kennurum i rússnesku, tók
hún sig til og lærði það mál og
kenndi það síðan i skólanum.
Hún var komin yfir sextugt, er
þetta var. Síðar fór hún í há-
skóla til frekari náms i rúss-
nesku og lauk þar meistaraprófi.
Þá var hún orðin hálfáttræð.
Fjöldi námsmanna og annarra
Islendinga, er til Berlin komu,
átti sannarlega hauk í homi,
þar sem frú dr. Kroner var.
Heimili þeirra Kroners hjóna
stóð jafnan opið öllum íslend-
ingum. Stundum stórum hópum
í einu. Þeim Islendingum, sem
ekki fóru heim sumarið 1930,
var boðið út í sumarbústaðinn
í Gatow, fyrir vestan Berlín, til
að halda þar 1000 ára Alþingis-
hátíðina. Sex árum síðar þáði
enn stærri hópur heimboð á
heimili þeirra í borginni, þegar
Olympíuleikarnir voru haldnir í
Berlín 1936. Þegar glímuflokkur
Ármanns fór til Þýzkalands
haustið 1929, fór frú Kroner til
móts við flokkinn í Bielefeld til
þess að horfa á glímuna. Hve
margir Islendingar voru lengri
eða skemmri tíma á heimili frú
Kroner, eða í nánum tengslum
við það, t.d. á meðan hún var að
greiða úr vanda þeirra á ein-
hvern hátt, veit áreiðanlega eng-
inn. Ég, sem skrifa þessi fátæk-
legu minningarorð í þakkarskuld
við dr. Irmgard Kroner, átti þess
kost að vera eitt ár (1929—’30)
á heimili Kroners hjónanna á
þeim tíma, sem Berlín mátti telj
ast háborg menningarlífs í Evr-
ópu. Hversu oft farið var með
mig í leikhús, á hljómleika, mál-
verkasýningar o.s. frv., o.s. frv.,
hefi ég aldrei talið saman, en
ég tel mér það -ómetanlegt að
hafa orðið þess alls aðnjótandi.
Irmgard Kroner var flest til
lista lagt, eins og komizt er að
orði. Hún gat leikið á fjölda
hljóðfæra, og margvislegar hann
yrðir, þó einkum knipl, greip
hún í, ef tími var til frá öðrum
áhugamálum. Hún fékkst tals-
vert við vefnað, jafnvel mynd-
vefnað, og eftir að hún kom til
U.S.A. vánn hún allmikið að
leirkerásmíð.
Hinn 16. janúar s.l. átti frú
Irmgard áttræðisafmæli. Nokkur
hópur vina hennar hér sendi
henni afmælisgjöf. Þessi gjof
gladdi hana mjög, ekki aðeins
gjöfin sem slík, heldur miklu
fremur það, að svo margir Is-
lendingar skyldu muna eftir
henni. Þeir eru samt ennþá
fleiri, sem enn um langa hríð
munu minnast dr. Irmgard Kron
ers með þakklæti fyrir vináttu
og tryggð, og gestrisni í Þýzka
— Kvikmyndir
Framhald af bls. 10
lögð á það áherzla að Lone sé
skapstór en óvenju greindur
táningur, sem ekki á sam-
leið með stallsystrum sínum
á upptökuheimilinu, sem una
sér bezt við hannyrðir og mas.
„Mér leiðist þær — get ekk-
ert talað við þær,“ segir Lone
oftar en einu sinni.
Á hinn bóginn er myndinni
ekki síður stefnt gegn skiln-
ingsleysi foireldrakynslóðar-
innar á vandmeðfömum
vandamálum táninganna. Því
kynnumst við m.a. í innihalds-
lausum rökræðum stjórnar
upptökuheimilisins, á móttök
unum sem Lone fær á fóst-
urheimili sínu og á fundi fé-
iagsmálaráðsins, þegar þung-
un Lone er til umræðu. Og
þó að unga kynslóðin kunni
að vera gölluð og virði ekki
eignaréttinn á stundum, verð-
ur útkoman henni ótvírætt i
vil. Ránsfólkið á brautarstöð-
inni tekur Lone í sinn hóp
án nokkunra vífilengja og vin-
kona vinkonu Lone veitir
henni húsaskjól og fram-
kvæmkvæmir fóstureyðing-
una án þess að hafa séð Lone
fyrr og án þess að Lone geti
á nokkurn hátt endurgoldið
henni. Þannig verður sam-
hjálpin meðai unga fólksins
ólíkt göfugri og óeigingjam-
ari og foreldrakynslóðarinn-
ar, sem lætur bezt að leika
hlutverk miskunnsama Sam-
verjans um helgar og á há-
tiðum til að friða eigin sam-
vizku.
Deila má um hvort „Ang.
Lone“ geti talizt kvikmynda-
list í strangasta skilningi
þess orðs. Hún er nánast
„últra“-raunsæ — auðsætt er
að hún er að miklum hluta
„impróviseruð", svo að grip-
ið sé til eriendra hjálparorða.
Þannig verður þetta ekki leik-
mynd í eiginlegri merkingu
heldur er hún mun meira í
ætt við heimildarkvikmynd.
Hún er lifuð fremur en leikin;
upptaka úr daglega lífinu, þar
sem kvikmyndavélin hvílir á
öxl kvikmyndatökumannsins,
og hann fylgir tiltekinni per-
sónu gegnum þykkt og þunnt.
Þannig má gera ágætar kvik-
landi áður fyrr og á síðari árum
á heimili hennar í U.S.A.
Maður hennar, dr. Kari Kron-
er, sem andaðist 6. ágúst 1956,
lagði svo fyrir, að aska hans
skyldi flutt til Islands. Fyrir
skömmu skrifaði frú Kroner
einni vinkonu sinni, að nú væri
hún tilbúin að leggjast við hlið
manns síns í Fossvogi.
Sonur þeirra, Klaus Erlendur
Kroner, prófessor, kona hans og
börn þeirra koma til Islands í
dag.
Á morgun — máriudag —
munu jarðneskar leifar dr. Irm-
gard Kroner verða lagðar í ís-
lenzka mold.
myndir en tekst ekki fylli-
lega hér. Þess eru fá dæmi
að tungumál kvikmyndarinn-
ar sé nýtt í myndinni —
hvorki í töku né klippingu.
Sem kvikmynd verður „Ang.
Lone“ óaðlaðandi — líkist
einna helzt tilbreytingalítilli
einræðu. Efnið er sett á odd-
inn, umbúðirnar eru auka-
atriði og þess vegna verður
myndin ofur langdregin á
köflum — á kostnað innihalds
ins að sjálfsögðu. Ekki vildi
ég sjá Ang. Lone tvisvar —
en ómerk er hún ekki, því
efnið situr eftir góða stund
- SKÁK
Framhald af bls. 11
(Argentína), Radulov (Búilg-
ariia), Rúkavima (Júgósliavía),
Smejikal (TékikósC'óvajkía),
Taiimamov ög Tal (Sovétrfkin)
Tonre (Filippseyjar), Tuikma-
kov (Sovétríkin) og Uhltmnn
(A ustur-Þýzikial'aiml).
Hitt mililisvæðiaimótið á að
fara fram i Brasiliu, höfuð-
borg samin'efnds lainds, 20.
júli til 20. ágúst og þar eiga
að tefla: Biyiasias (Kanada),
Geller (Sovétríkin), Georghiu
(Sovétríkin), Hort (Tékkó-
slóvakia), Hug (Sviss), Ivkov
(Júgósilavía), Kagan (ísrael),
Kenes (Sovétríikin), Ljuibjevic
(Júgósi/avia), Meckimg (Bras-
llía), Pauno (ArgeintSna),
Pölugaievsiky (Sovébrikin),
Portisch (Ungverjalaind), Res-
hevsiky (Bandaríkin), Savon,
Srmyslov ag Steiin (Sovétrikin)
og einm sikáikmeistari frá
Austuirlöindum f jær.
Það vekuir athygii, að enda
þótt báðum þessum mótuim sé
ætlað að vera jöfn að
dtyrkleifca, þá verður mótið i
Leningrad ömuggiega mun
sterfcana en mótið í Brasilíu.
1 Leningrad eiga eftir að tefla
ekfci fænri en fimm stórmeist-
arair, siean með rötoum má
halda fmaim, að eigi möguleika
á því að komast í úarslitaein-
vigi áskomendaimótsins. Það
eru þeir Tall, Karpov, Korc-
hnoi, Larsen og Hubneir.
I Bnasilíu er það semndtega
Portisch eiinin sem Mikteguir er
til sliks, þar sem aðriir miklir
skáfcmeistarar í mótinu þar,
svo sem Keres, Smyslov, Gelll-
er og Reshievsiky eru allir
gamliir i hettunnd og þvi hætt
við því, að þeir hafi eklki
naiuðsynlegt úthald í svo erf-
iðu móti.
Boris Spasský, fymrverandi
heimsmeistari og Tigran
Petrosjan, sem var heims-
meistari á uimdan honum, hafa
rétt til þátttölku i ásköremda-
mótinu án þess að þunfa að
tefla fyrst í millisvæðamót-
inu.
Emn er of smemimt að spá
nokkru um, hver verða muni
áskorandi Bobby Fischers. Ár
angur Tals að undanförnu
kann þó að benda til þess, að
það eigi eftir að verða hann.
(Þýtt og emdiursaigt út The
Timies).
SKILTI A GRAFREITI
OG KROSSA.
Flosprent s.f. Nýlendugötu 14
sími 16480.
t
DR. IRMGARD KRONER
lézt að heimili sínu, Leverett, Mass., U.S.A., þ. 14 marz. Jarð-
setning ösku hennar fer fram í Fossvogskirkjugarði, mánudag-
inn 19. marz kl. 16, við grafreit Dr. Karls Kroner.
Klaus Kroner,
Helen Kroner
og barnaböTi
t
Faðir minn, tengdafaðir, bróðir og mágur,
BJARNI GUÐMUNDSSON,
bóndi, Hörgsholti, Hrunamannahreppi,
andaðist 15. þ. m. að Stangarholti 34.
Guðmundur Bjarnason, Heiga Engilberts,
Kristín Guðmundsdóttir, Einar Ólafsson,
Bjamheiður Brynjólfsdóttir, Ólafía Ólafsdóttir.
t
Otför móður minnar, tengdamóður og ömmu,
EFEMlU STEINBJÖRNSDÓTTUR,
Kirkjubraut 52, Akranesi,
fer fram frá Fossvogskirkju, mánudagirm 19. marz kl. 15.
Lilja Pétursson,
Guðni Halldórsson
og bamaböm.
t
Jarðarför systur okkar,
GUÐBJARGAR J. BJARNADÓTTUR,
fyrrverandi bókhaldara borgarstjóra,
fer fram frá Dómkirkjunni, þriðjudaginn 20. marz kl. 13.30.
Ólafía Bjamadóttir, Helgi Bjamason,
Sólveig Bjamadóttir, Bjami Bjamason.
t
Otför
ÞÓRUWNAR JÓNSDÓTTUR,
Hvitanesi,
fer fram frá Akraneskirkju, þriðjudaginn 20. marz kl. 2 e ,h.
Húskveðja heima á Hvítanesi hefst kl. 12.30. — Þeim, sem vildu
minnist hinnar látnu, er bent á Krabbameinsfélagið eða önnur
Irknarsamtök. — Bílferð verður frá Reykjavík á þriðjudags-
morgun kl. 9 frá Miðbæ við Háaleitisbraut.
Þórður Guðnason,
böm, tengdaböm og bamaböm.
t
Við þökkum innilega samúð og vinarhug við andlát og útför
móður okkar, tengdamóður og ömmu,
FRlÐU I. ARADÓTTUR,
Bólstaðarhlíð 13.
Halldór Guðmundsson, Emilía Guðlaugsdóttir,
Ari F. Guðmundsson, Katla Ólafsdóttir,
Hjördis Guðmundsdóttir
og bamabörn.
t
Þökkum af alúð auðsýnda samúð og vináttu við fráfalt og
útför eiginmanns míns, föðúr okkar og sonar,
LEONS EINARS CARLSSON, stýrimanns.
Salla Sigmarsdóttir og böm,
Grethe og Einar Carlsson.
Anna Sigurðardóttir.