Morgunblaðið - 16.05.1973, Síða 14

14
MORGUNBtLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 16. MAl 1973
Leikfélag Akureyrar;
Þórhalla Þorsteinsdóttir og Saga Jónsdóttir í hlntverkum sinum.
Klukkustrengir
Höfundur: Jökull Jakobsson
Leikstjóri: Magnús Jónsson.
Leikmynd: Jón Þórisson.
nokkuð. Hinn sitóri heimur (hvað i ektki leiðast oí miilkið, mennta sig,
er það?) með ævintýrum sínum safna ýmsu t.d. kaktiusum eða
(hvernig eru þau?) er langt i tilfafendi elskhugum.
burtu. Suimum finnst liífið hafa Já, þet'ta Mf hefur siibt form,
gengið hjá. Fólik dundar sér við það hafa allir fenigið sin hliut-
1 bæ úti á laindi leiðást fóliki þó I eirbt og annað tlill þess að iáta sér I verk i Mfiimu og ailllt í lagi með
það, en það er ekki þar með sagt,
að alllir séu mjög ánægðir með
sjállifa sig oig Mfið.
Það kemur umgur maður i bæ-
inn, hann kemur tii að sitiila org-
eiiið. Hann, getsiturinn, hlýtur,
verður að vera holditekja ævin
týrisims, sá fresiiairi, sem fóik á
þessu tiliverusviði þráir: krafta-
verkamaður og mikili elskhugi.
Hann skall. Og auðvitað gerast
því hlutirnir: kraftaverkin og
ásitim. Skiiptir þá máld, hvort sá,
sem verður fynir þessani vörp-
un aif sterkum, djúpum, ófull-
nægðum þrám, stendur undir
þeim? Nei, þær eru tjáðar, það
hefur eitthvað gerzt, það hefur
fallliið steinn á kyrran vatnsflöt-
inn og gárað hamn um stund.
Hanin feilur tii botns og aiilt er
kyrrt á ný. Hefur eitthvað gerzt?
Jú, steinninn féil, en mú er aftur
komin á kyrrð, bæld kyrrð, og
þá er aftur hægt að snúa sér að
því að saumia út klukkustrengi.
Tillverusiviiðið: þoianleg ó-
ánægja, ekki niistandi kvöl, þrám
er haiidið niðri, þær eru siævðar
á yfirborðimu, en ófulinœgingin
brýzt út í taugatrufliumum og
draumum. Einmiig dagdraumum
liiíiuðu/m ljúfsárum trega.
Þessi heimur er dapurlegur og
brosiegur í senn, eins og Mfið
gjarnan er, þess vegma verður
þetta að telijast gotit lei'krirt,
óföisuð sýn á samnlegt manniíf.
Sýnimgin kom að minu vdti
Marinó Þorsteinsson og Saga J ónsdóttir í hlutverkum sínum.
ekki mjög nálaagit iliífi verks’ins.
Þegair hún átitd að vera lágt stiiit
og fyllt innanfrá var tó.mahljóð
í henni og það, sem átiti að vera
brosilegt, varð of skært. Ein leik-
konan kamst samit mjög nálægt
því að skapa persónu, sem var
eitthvað annað e.n óijósit yfirborð
undiirorpið mismunaindii Mtiili ein-
beitingu og heiid: Saga Jóns-
dótftir í hlutverki Rannveigar,
umgrar komu, sem „iMfið“ er að
byrja að yfirgefa. Persóman varð
mjög heilllleg og hélzt samkvæm
sjálfri sér út allan leikinn.
Leilkmymd Jóns Þórissonar felil-
ur mjög vel að verkimu, höfuð-
sitef skreytimgarinnar er ísilenzk-
ur úts'aumur, en svo undarlega
vildii til, að sviðið á Akureyri
varð of stórt fyrir þennan leik
(þ.e. leikarana) eða kanm^ki að
það hafi verið öfugt.
Þorvarður Helgason.
á sumant/ei/i...
Erlendur Jónsson
Hugsjón og framkvæmd
ÍSLENZK bókiaútgáfa er
„séríslenzkt" fyrirbæri, svo
notað sé tízkuorð. Að öðrum
koisti væri hún semnilega ekki
til. En öltium verkefnum vedd-
ur hún ekiki, þó menkilieg sé,
fremur em sitrákurinn, sem
spurður vair, hvort hanin væii
stertour, og svairaði: til eru
steiwar, sem ég get eiklki tekið
upp. Þanmiig eru til viðfangs-
efini, sem ekki virðist á færi
henmar að leysa, þó reynt
hafi verið nokkrum sinnam.
Isilenzkir útgefendur — og
höfundar raunar Mika — eru
stemmingairmenn. Þol eða út-
hald er þeim á hinm bóginn
síður gefið. Nokkrum sinnum
hefur verið ráðizt hér í út-
gáfu mikilla ritverka, er
koma skyldu út í alnokkrum
bindium með ára mildlbild.
Tíðast hefur þetrta farið
myndiariega af stað. Kamið
hefur út svo 9em eitt bindi
(stundum fleiri, stundum
færri!), sem hefur þá verið
rækilega kynnt, hlotið góðar
uindirtektir, hefur selzt vel og
vakið forvitni meðai anmars
vegna vænfamlegs framhaids.
En síðan ek'ki söguna meir —
framhaldið hefur einhverra
hiiu'ta vegna látið á sér standa.
Hvað gerðist? Neituðu höf-
undiarnir að skirifa meira ec"a
útgefienduir að gefa út? Um
það fær sjaldnaist mofckur
maður að vita. Auglýst er
það að minmsta kosti ekki.
Kannski vissu þeir það ekki
eirnu sinni sjálfir, höfiundur-
inn og útgefandinn. Þetita heí-
ur bara verið eins og hvert
annað ná tt úru 1 ögm á 1, sem
emgimn fær rönd við reist.
Miig liaimgar að mefma hér fá-
ein dæmi:
Fyrir þrjátíu árum skyldi
efina hér til útgáfiu geysimik-
illiar alfræðiorðabóikar. Voru
fiengnir til mienn að gamga
hús úr húsi að safina áskrift-
um. Þar með var það verk
úr sögunni. Það sá aldrei
dagsims ljós. Um sömiu mund-
ir hóf Menntamálaráð og
Þjóðvinafélaig að gefia út ís-
lamdissögu, er átti að verða
ein tiu bindi, minmir mig, og
voru fiengnir tiil að skrlfa
hama ágætusftu sagnfræðinig-
ar, sem völ var á, þeir Páll
Eggert Óliaison og Þorkeli Jó-
hammesson. Skyldi þetta verða
undirstöðuirit, svo efcki þyrfti
að setja saman ammað söíikt
í bráð, og átiti það að spanna
Islandssögiuinia frá landnámi
til fuilveldis. Byrjað var á
sexitiándu öldinni. Síðan komu
þrjú bindi í áframhaS'dandi
fcímaröð, og var þá komið að
árimu 1830, alllt riftað af
tveim fyirgreindum sagn-
firæðiimgum. Þá gerðist það,
að Jónas Jómsison frá Hriflu
og Magmús Jónssom prófessor
tóku að sér að skriifia næstu
bimdd, er fjalla skyltíiu um
nýrri tírraa. Báðir voru sögu-
firóðir og ritfærir í bezta lagi,
hvor með siímum hætti, auk
þess siem báðir höfðu verið
póLiti'.sikar stórstjörmur. En
sagmfræðdngar voru þeir ekki.
Framlag þeirra var þvi reist
á aldit öðrum giundvelli en
hinrna, og þar með var heild-
arverk þetta í raiun og veru
fairið úr böndiunum, enda hef-
ur ekiki verið sniert á þvi sið-
an, svo kumrauigt sé.
Árið 1942 kom út hjá MáM
og Menmimgu fyrsta bimtíið af
fiirram áætluðum umdir heit-
inu Arfiur Islemtíimga — „rit
uim Isliamd og ísliemdimga, nátt-
úru lamtísims, sögu þjóðarimm-
ar, miemmimgu, bðkmemmtir oig
Mistir," eims og það var upp-
'hafilega auglýst. Þesisu fyrsta
bimdi, Islienzkri memmdmig Sig-
urðar Nordails, var fiorkummar
vel tekið, og er óhætt að fiull-
yrða, að fiáar ístanztoar firæði-
bækur haifi verið tesmiar af
jaifineuindiuriieitum hópi ledkra
sem lærðra fyrr né síðar.
En vimsæltíimar dugðu ekki
þessu sitórmertoa fyrirtæki til
brau tairgemgis; bimdirn urðu
a'ldrei filieiri.
Fyrir eltefu árum gaif Al-
menna bókafé.agið út fyrsta
bimtíi rits — mig mimimir talað
hafi verið um, að þau ættu
ails að verða þrjú — er bar
heitið Istenzkar bókmenntir í
fiornöld, höfumdiur Eirnar Ólaf-
ur Sveimsisiom. Útgáfam var
aifar vöntíuð og báðum til
sórraa, höfiundi og útgefianda.
Auik þess að hljóta drjúga
útbreiðslu hér heima, mum
það hafa siettzt edttihvað á er-
tentíum martoaði, enda sldpfa
tugum, ef ektoi hundruðum
þau bókasöfn eriiemdis, sem
þurfa að eiga þvíMtot venk í
fórum siinum, j'afmvel þótt á
istemzku sé ritað. En hvað um
framhal'dið, hvenær kemur
það? Er eklki komiimm tími td
að það fiari að sjá dagsims
Hjós, eigi það ekki að remma
þegjandi og hljóðailaust út
í samdimin og liúta sömu öriög-
um og fyrrgreimd ritverk?
Nokkruim sirnnum hefur
verið imprað á, að Istandimg-
ar þyrftu að koma sér upp
mikilili og náikvæmri bók-
rmemmtasögu, er næði firá upp-
hafi til líðamdi sbumdar í lík-
ing við rit, sem ég held, að
adliar akkar nágraminaþjóðir
hiaifi fyrir lömgu eiignazt.
Mieð reymslu þá í huga, sem
þegar er feragdn af ísfanzkri
bókaútgá'fiu, er ekiki til meiras
að orða því'Mlkt, þiar eð liikurn-
ar til, að slifcu yrði lofcið, þótt
hafið væri, eru svo hverfandi
lóibliar.
Bókmenntasaga Stefáns
Einarssomar, sem kom út fyr-
ir tólif árum, bætti nokkuð úr
þörfinmi, þótt bæði sé hum
ónákvæm og emmfiremur lamgt
firá að vera jafmýtarleg og
ráða mætti af stærðinmi. Ail-
sæmiteg hefði hún þó getað
orðið, eif vamdað hefði verið
til útgáfummiar. Með góðri að-
stoð fiieiri manma hefiði mátt
skera af hiemrni verstu agmú-
ama og lieiðrétta bagailegustu
viilliumar. En hvort sem um
er að ræða fiátækt eða úr-
ræðalieysi íslienzkrar bókaút-
gáifiu — nem® hvori tveggja
sé — þá virðist aðailreg'lam
sem sag't vera sú, að svo
rraikið verk komist ekki heilt
í höfn, hvað þá það, sem
meira er — bökmenmtasagam,
sem beðið var eftir, var
ósikriifuð eftir sem áður.
Öðru máli gegmir um rit,
þar sem tekin bafia verið fyrir
afmörkuð svið bókrmemmt-
amma: ednstiaikár höfumdar,
tímabil, lamdsihiutar og svo
framvegis. Vil ég tiltaka sem
dæmi riit Stieingrims J. Þor-
steimssonar um Jórn Thorodd-
sen, Hamneisar PéturssonaT
um Steimgrím Thorsteinsson,
Bjarna Bemedi'ktssomar frá
Hofteigi um Þorstein Fjrlings-
son og Þórodds Guðmmmds-
somair um Guðmiumd Friðjóns-
Framhald á bls. 23