Morgunblaðið - 14.07.1973, Síða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 14. JÚLI 1973

Útgefandi
Framkvaemdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulitrúi
Fréttastjóri
Augtýsingastjóri
Ritstjóri og afgreiðsla
Augiýsingar
Askriftargjald 300,00 kr.
I lausasðlu
hf. Árvakur, Reykjavlk.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
BJörn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sfmi 10-100.
Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
á mánuði innanland*.
18,00 kr. eintakið.
A lþjóðadómstóllinn í Haag
hefur nú endurnýjað
óbreyttan bráðabirgðaúr-
skurð sinn frá 17. ágúst í
fyrra, þrátt fyrir eindregin
mótmæli íslendinga. í eldri
úrskurði Alþjóðadómstólsins
er þeim tilmælum beint til
Breta, að þeir takmarki veið-
ar sínar á íslandsmiðum við
170 þúsund lestir árlega og
óskað er eftir því við Vestur-
Þjóðverja, að þeir takmarki
aflamagn sitt við 119 þús-
und lestir. Jafnframt fólst
í úrskurðinum ábending til
allra deiluaðila að reyna að
koma í veg fyrir að deilan
magnaðist og flæktist og
skerti þau réttindi málsaðila,
sem deilan snerist um.
ur. íslendingar mótmæltu því
réttilega við dómstólinn fyr-
ir skömmu. Alþjóðadómstóll-
inn hefur með þessum nýja
úrskurði virt að vettugi þá
fremur hafa á þessum tíma æ
fleiri ríki snúizt á sveif með
þeim rökum, er íslendingar
hafa sett fram um einhliða
yfirráðarétt strandríkja yfir
fiskimiðum landgrunnsins.
Dómstóllinn virðist í engu
hafa tekið tillit til þessara
atriða við ákvörðun sína
nú. Að vísu má segja, að
þessi atriði snerti í raun
réttri efnisatriði málsins og
komi því ekki til álita eins og
sakir standa. Engu að síður
hlýtur úrskurðurinn að valda
íslendingum vonbrigðum.
Þá er einnig á það að líta,
að Bretar hafa í viðræðum
við íslendinga um hugsanlegt
bráðabirgðasamkomulag boð-
izt til að takmarka afla sinn
lit til síðasta samningatilboðs
Breta, sem ótvírætt felur í
sér viðurker.ningu af þeirra
hálfu á nauðsyn þess að
draga úr aflanum. íslenzka
ríkisstjórnin benti á þessa
staðreynd í svari sínu til dóm-
stólsins fyrir skömmu.
Eðlilegt hefði verið, að
dómstóllinn tæki þetta tilboð
til athugunar og hefði að við-
miðun, er úrskurðurinn var
endurskoðaður. Með hliðsjón
af því, að ekkert tillit hefur
verið tekið til þessa atriðis,
hljóta íslendingar að and-
mæla þessari niðurstöðu
dómstólsins.
Að hinu leytinu hljóta ís-
lendingar að fagna því, að
nú greiddu þrír dómarar at-
BRÁÐABIRGÐAÚRSKURÐUR
ALÞJÓÐADÓMSTÓLSINS
í bráðabirgðaúrslcurðinum
kom einnig fram, að dóm-
stóllinn myndi endurskoða
hann að ári liðnu, ef einhver
deiluaðila óskaði þess og efn-
isdómur yrði ekki felldur áð-
ur. Brezka ríkisstjórnin ósk-
aði eftir því, að bráðabirgða-
úrskurðurinn yrði framlengd-
þróun, sem átt hefur sér stað
í þessum efnum á síðasta ári.
í fyrsta lagi hefur komið
ennskýraríljós í hverri hættu
fiskstofnarnir við ísland eru
og hversu brýnt það er að
takmarka veiðarnar. Enn-
við 145 þúsund lestir árlega,
en íslendingar hafa boðizt til
þess að samþykkja 117 þús-
und lesta ársafla. Ef til vill
er það alvarlegast við úr-
skurð Alþjóðadómstólsins nú,
að hann skyldi ekki taka til-
kvæði okkur í vil, en áður
greiddi aðeins einn dómari
atkvæði á þann veg, að efni
væru ekki til þess að fella
bráðabirgðaúrskurð í þessu
máli. Þó að Alþjóðadómstóll-
inn hafi ekki með þessum
úrskurðum lagt dóm á rétt-
m æ ti landhelgisú tfærslu nna r,
sýna atkvæðagreiðslurnar nú
og í fyrra, að máistaður okk-
ar nýtur vaxandi fylgis á
þessum vettvangi.
Ljóst, er, að smám saman
fjölgar þeim aðilum, sem
krefjast þess, að brezka rík-
isstjórnin láti af einstreng-
ingslegri afstoðu sinni í fisk-
veiðilögsögumálum. Þetta
gerist bæði innan Bretlands
og utan. Nýlega vakti það
t.a.m. talsverða athygli, er
einn af þingmönnum brezka
íhaldsflokksins lýsti yfir
fyllsta stuðningi við grund-
vallarsjónarmið Íslendinga.
Nú hefur komið á daginn, að
annar brezkur þingmaður,
frá Hull, hefur lagt málstað
okkar lið. Hann bendir á, að
það sé hræsni af hálfu .Breta
að lýsa yfir því, að þeir eigi
alla olíu, sem finnst á sjávar-
botni allt að 200 mílur frá
strönd Bretlands, en um leið
meinuðu þeir íslendingum
yfirráð yfir fiskimiðunum við
landið.
Stuðningur þessi er íslend-
ingum kærkominn, einkan-
lega fyrir þá sök, að hér er
um að ræða þingmann frá
Hull, þar sem andstaðan gegn
íslendingum hefur verið hvað
römmust. Þannig einangr-
ast brezka ríkisstjórnin smátt
og smátt, þó að hægt gangi
að okkar mati. En það er
greinilegur vottur um þá
þróun, sem nú á sér stað í
þessum efnum, þegar þing-
menn brezku útgerðarbæj-
anna þora að rísa upp og
styðja íslenzkan málstað.
SOVEZK ORÐ
OG AFREK
EFTIR
ANTHONY
LEWIS
LONDON. — Dmitri M. Segal er
ungur og óvenjugáfaður sovézkur
vísindamaður með víðtæk áhugamál.
Sérgrein hans eru málvísindi, en
einnig vinnur hann við þjóðsagna-
fræði og mannfræði. Hann hefur
skrifað um tungumálakerfi, goða
fræði og um bragfræði limra Ed-
wards Lear.
Verk hans hafa verið prentuð í
Sovétríkjunum, Póllandi, Hollandi,
Bretlandi og á Italiu. Hann hefur
hlotið ítölsk verðlaun fyrir rann-
sóknár sínar á rússneskum þjóðsög-
um. Verk hans eru þekkt sem hlið-
stæður við vestræn verk, t.d. verk
Claude Levi-Strauss.
26. desember s.l. leituðu Dmitri
Segal og kona hans, Elena Dmitri-
evna Segal til vegabréfsskrifstofu í
Moskvu um leyfi til að fara frá Sovét
ríkjunum til ísraels. Mánuði seinna
barst neikvætt svar við um-
sókn þeirra og var ástæðan fyrir
neituninni „skortur á samþykki for-
eldra“.
Dmitri Segal er 36 ára gamall og
kona hans 29 ára, en lögaldur í Sovét
ríkjunum er 18 ár. Þeir, sem séð hafa
umsóknareyðublöð um brottflutning
sovézkm borgara úr landi, segja, að
þar sé hvergi minnzt á foreldraleyfi.
Þegar valdhafamir vilja, setja þeir
einfaldlega þá skilmála, og skiptir
þá engu máli aldur umsækjandans.
Vandræðavaldur þeirra Segals-
hjóna er faðir frúarínnar, Dmitri
Tolstoi, en hann er sonur sovézka
rithöfundarins, Alexei Tolstoi. Eftir
að hafa gefið samþykki sitt fyrir
brottför dóttur sinnar, skipti hann
um skoðun, án þess að ástæður fyr-
ir því væru ljósar. Hann birti þvi
næst „opið bréf“, þar sem hann
sagði, að ekki skyldi leyfa „vel eðla
fjölskyldum" að flytjast úr landi.
Strax eftir að þau höfðu sótt um
vegabréfin voru þau svlpt atvinnu
sinni, — sem er venjuleg aðferð.
Mál þeirra Elenu og Dimitri
ingar Leonid Brezhnevs við banda-
riska þingmenn uim hugsanilega so-
vézka útflytjendur. Þar sagði hann,
að 95% Gyðinga, sem sótt hefðu um
brottflutningsleyfi hefðu fengið það;
aðeims 738 nýlegum umsóknum út-
flytjenda hefði verið hafnað, 149
á grundvelli þjóðaröryggis; hinn nið-
urlagðii útflytjendaskattur yrði ekki
tekinn upp á ný.
Slikar fullyrðingar frá leiðtoga
sovézka kommúnistaflokksins eru
mjög mikilvægar. Það er mjög þýð-
ingarmikið, að hann tali einnig við
bandaríska stjórnmálamenn um það,
sem Sovétríkin hafa alltaf álitið að
væri sovézkt innanríkiismál. Það eru
nokkrar hagrænar þvinganir núna í
sovézkri meðferð útflytjendavanda-
málsins, þvinganir, sem lagðar verða
niður vegna óska um betri við-
skipti og önnur sambönd við Banda-
ríkin.
En staðreyndimar verða ekki um-
flúnar, og fyrir það fólk, sem er
flækt i málin, geta þær verið hræði-
legar. Þó skyldi ekki kveða upp end
anlegan dóm vegna eins tilviks um
óréttlæti. Staðreyndin um Segalsmál
ið er sannanimar um áframhaldandi
gerræði, sem einfaldlega fellur ekki
saman við fullyrðingamar.
Það eru t.d., engar ástæður vegna
„þjóðaröryggits" til neitunar útflytj-
endavegabréfa fyrir Segalshjón-
in. Ekki yrðu svipuð mál, eldri, með-
höndluð öðruvisi núna: Neitun um-
sókna þeirra var staðfest fyrir mán-
uði síðan, 18. maí s.l. af fulltrúa í
sovézka innanrikisráðumeytimu.
Auðvitað eru margir aðrir aðilar,
sem hlotið hafa algjöra og gerræð-
islega neitun um útflytjendavega-
bréf. Vitað er í vestrænum löndum
um hundruð mála og sennilega eru
mörg önnur, sem ekki er vitað um.
Einkennilegt er, að hindrunin er
ekki skattamál eða aðrar almennar
himdranir heldur sérstakar upphugs-
aðar ástæður, s.s. eins og krafan um
„samþykki foreldra".
Þegar prófessor Benjamín Levieh,
hinn milkli sovézki vísindamað-
ur, sótti um að fá að fara til Israels,
var sonur hans sendur i herinm, Ný-
lega hefur verið tilkynnt, að ungi
maðurinn þjáist af magabólgu í fjar-
lægum herbúðum.
Einn nemenda Levichs, Victor
Yachot, var eimnig kvaddur til her-
þjónustu, þegar hann sótti um að fá
að flytjast brott. Hann neitaði að
fara og sagðist hafa hafnað sovézk-
um ríkisborgararétti sínum. Hann var
því sendur til eins hinna alræmdu
fangelsa, sem köliuð eru „geðveikra-
hæli“, en notuð til að refsa and-
stæðingum kerfisins. En heppnin var
með honum: Eftir mótmæli frá vest-
urlöndum, var honum sleppt.
Það væri barnalegt að hugsa sér,
að Bamdaríkin gætu með hinu nýja
sambandi sínu við Sovétríkin breytt
öllum sovézkum sjónarmiðum á lög-
um og valdi. Brezhnev og félagar
hans geta hvorki né vlja fella nið-
ur valdakerfi sitt.
En það væri jafnrangt fyrir banda
ríska embættismenn að láta sem allt
sé gott, þegar svo er ekki. Banda-
rískar þrýstiaðgerðir geta kom-
ið fram breytingum, eins og við nú
þegar vitum. 1 víðari skilningi er
kannski hið mest aðkallandi verk-
efni vestursins í sambandi sínu við
austrið að fá fram meira frelsi fyrir
fólk til flutninga og meira hugsana-
frelsi því til handa. Það er takmark,
sem vert er að hafa í huga á öllum
fundum og í öllum samningaviðræð-
um þjóðanna í millum.