Morgunblaðið - 23.12.1973, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. DESEMBER 1973
Attrœður annan í jólum
Gunnar
íLeiftri
ÞEGAR ég, af einskærri tilviljun,
sá nafnið hans á gullnum blöðum
hinnar miklu, frönsku bókar:
Hver er maðurinn?, eða Merkir
samtíðarmenn, ályktaði ég sem
svo: Hann er þá svona frægur og
ástsæll meðal þeirra léttúðugu og
lífsþyrstu frönsku þokkadísa.
Engar aðrar en ástfangnar og ást-
sjúkar franskar hnátur gætu
fundið upp á sliku tiltæki að
lauma nafni íslenzku hetjunnar
og athafnamannsins, Gunnars
Einarssonar í Leiftri, á þessu
frægu frönsku afrekaskrá, þar
sem færri komast að en vilja. En
þegar betur var að gáð reyndist
þetta allt með felldu. Nafn
Gunnars er þekkt víða í bók-
heimum eftir óralanga útgáfu-
starfsemi og trausta og einbeitta
forystu í allri umsýslu og bóka-
gerð. Hann mun nú vera meðal
elztu starfandi útgefenda í
Evrópu ef ekki sá elzti.
Hann hóf prentnám í ísafold
fyrir um sextiu og fimm árum hjá
Birni Jónssyni, ritstjóra og ráð-
herra, föður Sveins forseta og
Ólafs, stofnanda Morgunblaðsins.
Utgáfuferili Gunnars er langur,
og bókaraðirnar, sem hafa komið
undan handarjaðri hans um dag-
ana, munu skipta mörgum kíló-
metrum. Ennþá gefur hann út
milli þrjátíu og fjörutiu bækur
árlega.
Gunnar verður áttræður 26.
þessa mánaðar, eða á annan í jól-
um og gengur enn áræðinn, djarf
ur og frískur til umsvifamikilla
starfa sinna og framkvæmda, svo
að leitun mun að jafnvöskum og
vakandi athafnamanni á hvaða
aldri sem er. Hann lifir vegna
starfa sinna og fyrirtækis og
nýtur að sjá það stækka og dafna,
eins og menn rækta garðinn sinn.
Það mun fátítt að leggja út i
margmilljón króna ævintýri hátt
á áttræðs aldri með þvi að endur-
nýja allan vélakost og bæta, sam-
kvæmt kröfum tímans, og leggja
inn á ný tæknisvið i prentun með
kaupum á offsetvélasamstæðu af
nýjustu gerð. Slíkt mun einstakt
viðhorf og eftirtektarvert hjá nær
áttræðum manninum, sem tekur
allarákvarðanirupp á eiginspýtur
ennþá, eins og hann hefir alla tið
gert. Hann er fæddur til forystu
með ódrepandi seiglu og elju.
Ekki þarf að óttast örbirgð, þótt
ekkert væri aðhafzt, það sem eftir
er ævi og ekki þyrfti að kvíða að
ágóðanum væri varið i bílífi og
munað. Þarna er um hina sönnu
sköpunargleði athafnamannsins
að ræða, sem verður að njóta sín á
heilbrigða vísu, líkt og nauðsyn-
legt frjálsræði í listsköpun. Hið
skráða og þrykkta orð verður allt-
af að vera frjálst. Það er sjálfur
hornsteinn lýðræðisins. Það
verður að gefa mönnum dálítið
lausan tauminn með aðhaldi þó,
þá fær þjóðfélagið mun meira út
úr sonum sínum og dætrum og
almenn hagsæld vex. Meðan gagn-
rýnir rithöfundar og blaðamenn i
þessu landi hafa frjálsan aðgang
að pappír og prentverki, án allrar
ofstjórnar og afskipta ríkisvalds-
ins, þarf ekkert að óttast. Ég
þakka Gunnari öll góð kynni og
fyrir hvað ég hef lært af þessum
lífsreynda, glögga og gáfaða bóka-
gerðarmanni á ýmsum sviðum,
svo sem um útgáfustarfsemi,
mannleg samskipti og lífið sjálft.
Við fáa hefir mér þótt betra að
skipta. Það er alltaf menntandi og
skemmtilegt að skeggræða við
Gunnar, nema þegar hið stór-
brotna og dýnamíska skap hans
hleypur upp með skruggum og
eldglæringum. Þá er eins og
himnarnir rifni. Ef hægt væri að
beizla og breyta þessu heljarskapi
þessa áttræða athafnamanns i
orku, líkt og islenzku fallvatni,
mætti knýja með því heilt stór-
iðjuver. Það hlýtur að vera holl-
usta í að ástunda slíkar girskipt-
ingar í geðlagi og skapi, að
minnsta kosti er naumast hægt að
fá annað á tilfinninguna, þegar
hugsað er til hestaheilsu og and-
legs og likamlegs atgervis
Gunnars, þessa trausta og leiftr-
andi meistara prentlistarinnar.
Gunnar mun starfa meðan hann
stendur uppi. Því mun hann
aldrei verða ,,gamali“ og lifs-
leiður karlskröggur. Hann er sá
bezti og hreinskiptnasti, sem ég
hefi átt saman við að sælda i
bókagerð. Ég þakka Gunnari, vini
mínum í Leiftri, fyrir góð og
ánægjuleg samskipti, um leið og
ég óska honum til hamingju með
daginn. Það er eins og allt verði
gamalt og úr sér gengið nema
Gunnar í Leiftri.
Örlygur Sigurðsson.
Svanfríður Sveins-
dóttir — 75 ára
Hvað gerir einn starfsmann öðr-
um vinsælli á vinnustað? Eflaust
tvinnast margir þættir saman, svo
sem glaðlegt viðmót, félagslyndi,
skarplegar athugasemdir i orð-
ræðum ásamt tryggð og vinfesti.
Og ég held, að ekki sé neinu oflofi
hlaðið á Svanfríði Sveinsdóttur,
sem á aðfangadag verður 75 ára,
þótt staðhæft sé, að hún hafi alla
þessa kosti til að bera. Svanfríður
fæddist á Þingeyri við Dýrafjörð
á aðfangadag jóla 1898, en viða
hafa leiðirnar legið síðan. For-
eldrar hennar, Ingibjörg Jóns-
dóttir, sem var Breiðfirðingur, og
Sveinn Bergsson frá Pálshúsum í
Reykjavík, bjuggu á Þingeyri um
hríð, en fluttust síðartil Akureyr-
ar. Svanfríður fór hins vegar 15
ára gömul til Reykjavíkur og
réðst i vist til Ölafs Johnson, stór-
kaupmanns, og hjá þeirri fjöl-
skyldu var hún í tvö ár. Hún sett-
ist síðar i Kvennaskólann í
Reykjavík og lauk þaðan prófi
1920. Næstu tíu árin starfaði hún
á skrifstofu O. Johnson og Kaa-
ber. Á þessum árum var still yfir
hlutunum. Skrifstofustúlkurnar
gengu í peysufötum og herrarnir
voru herramenn. Alþingishátíðin
1930 laðaði fjölmarga Vestur-Is
lendinga heim til gamla landsins.
Þeir héldu aftur vestur um haf
með skipi, sem hét Es. Minnidosa,
og með því tók Svanfríður sér far
frá íslandi. Siglt var til Montreal,
en þaðan fór Svanfríður til New
York og hóf nokkrum dögum síð-
ar störf á aðalskrifstofu bankafyr-
irtækisins Manufacturers Trust
Company á Manhattan. Þótt
kreppan alræmda herjaði á
Bandaríkin um þetta leyti, ekki
síður en önnur lönd, unnu samt
um 1200 manns á skrifstofunni.
Viðbrigðin voru mikil að koma
frá Þingeyri til Reykjavíkur, en
þau voru samt enn meiri að koma
frá Reykjavík til New York. En
hvað um það, Svanfriður kunni
vel við sig í margmenninu og á
skrifstofu þessa fyrirtækis starf-
aði hún næstu 14 árin. Það var
ekki fyrr en á næstu stórhátíð ís I
lendinga, lýðveldishátíðinni 1944,
að Svanfríður kvaddi kóng og
klerk i New York og hélt heim til
gamla landsins. Hún starfaði
fyrst eftir heimkomuna á skrif-
stofu Sambands vefnaðarvöruinn-
flytjenda og siðar hjá Verzlunar-
ráði Islands. 1. júlí 1949 hóf hún
störf hjá Flugfélagi islands og
þar hefur hún lagt gjörva hönd að
verki alla tíð síðan.
Við upphaf þessa máls er þess
getið, að Svanfriður sé vinsæl
meðal samstarfsfólks. Hún er fjöl-
menntuð kona og vel lesin g hún
er sú manneskja hér á aðalskrif-
stofu Flugfélagsins, sem yngra
fóíkið leitar ráða hjá og treystir
fyrir vandamálum og leyndarmál-
um. Og venjan er sú, að þegar
málin hafa verið rædd við Svan-
fríði þá eru vandamálin ekki
vandamál lengur og leyndarmálin
aðeins til að brosa að. En þótt
Svanfríður sé að verða 75 ára, þá
gæti hún eins verið hálfri öld
yngri, hvað hugsun og hugarfar
áhrærir. Ég veit, að hún tekur
heldur ekkert marka á háum töl-
um í þessu tilliti, og um leið og ég
sendi henni beztu afmælisóskir
bið ég henni góðrar heilsu og að
hún megi enn um langt árabil
sinna starfi sínu í vélabókhalds-
deild félagsins, svo sem jafnan
fyrr.
Sveinn Sæmundsson.
Morgunverður.
Linsoðið egg,
gróft brauð og ljóst brauð
m. osti og ávaxtamauki,
Kaffi, te og mjólk,
1/2—1 gl. ávaxtasafi.
Nú fer í hönd mesta hátíð
ársins, — þá hugsar fólk ekki
hvað sizt um gómsætan mat.
Hvert heimili hefur sína siði og
sínar venjur, en ef einhver
vildi breyta út af, þá eru tillög-
ur hér.
Það er rétt að benda á það
rétti í jólamatseðlunum, sem
búa má til fyrirfram. T.d. rækj-
ur I hlaupi og banana i hlaupi
má búa til með nokkurra daga
fyrirvara og geyma á köldum
stað. Hangikjötið má sjóða og
geyma á köldum stað eða jafn-
vel frysta það og bera fram
kalt, og ekki yrði sveppasúpan
verri þótt hun væri soðin með
fyrirvara.
Nú, svo hugsað sé til daganrva
á milli jóia og nýárs. þegar erf-
itt er ;«ð ná í físk. Þá er ekki úr
vegi að athuga frosnu frsk-
blokkirnar. sem fást í verzlun-
um, ef fólk hefur efeki þegar
birgt sig upp hjá fiskkaup-
manninum.
Mánudagur.
(Aðfangadagur)
Hádegisverður.
Jólagrautur m.
möndlu.
Rækjur í hvítvínshlaupi,
(sjá uppskrift.)
ávaxtasalat,
steiktar rjúpur,
brúnaðar kartöflur,
alls konar grænmeti.
Jarparberjabúðingur.
Þriðjudagur.
(Jóladagur)
Hangikjöt m.
gulrófustöppu,
kartöflum í jafningi,
grænmeti,
laufabrauð m. smjöri.
Bananar í hlaupi.
(sjá uppskrift)
Miðvikudagur.
(Annar í jólunt)
Sveppasúpa.
Glóðarsteikt
nautaiiuff,
franskar kartöflur,
soðið grænmeti
hrátt salat.
Diplómatabúðingur
(sjá uppskrift)
Fimmtudagur.
Gufusoðinn fiskur m.
lauk og tómatsósu,
hrátt salat.
Ábætir (Afgangur)
Föstudagur.
,,Tartalettur“
m. afgöngum í,
hrátt salat.
Hvitkálssúpa
Laugardagur.
Eggjakaka m.
hangikjötsafgöngum,
hrátt salat.
Júgurð
Sunnudagur.
Kjöt í káli,
kartöflur,
Vanilluís.
Steiktar rjúpur.
3 rjúpur
3 þunnar flesksneiðar
2— 2'A tsk. salt.
1/4 tsk. pipar
Steikt úr:
4—6 dl. vatn eða kjötsoð
1—2 dl rjómi eða mjólk
3 msk. smjör
Sósa:
2 msk. smjör
3 msk. hveiti
3— 4 dl soð
3—4 dl rjómi
Salt
dálítið rifsberjahlaup
söxuð lifur.
Rækjur í hvitvínshlaupi
5 blöð matarlím
safni úr 1 /2 sítrónu
1/4 1 þurrt hvitvin
2 harðsoðin egg
75 g rækjur
Matarlímið er lagt i bleyti i
5—10 mín., undið upp og brætt.
Þegar matarlímið er hæfilega
heitt, er það látið út í hvítvínið
og sítrónusafann sem hefur
verið hitað. Nú eru 4 bollar eða
form skoluð að innan með vatni
eða smurð með örlítilli olíu.
Hellið víni í botninn á hverju
formi, þannig að vínlagið sé um
1/2 sm. Látið stifna. Eggja-
sneiðar lagðar ofan á hlaupið
og látið rækjurnar yfir, vinið
látið yfir, formin látin á kaldan
stað, þar til hlaupið er alveg
stíft. Með þessum rétti má bera
fram einhverja mayonesssósu.
Hreinsið rjúpurnar, þvoið og
þurrkið þær vel. Gott er að láta
rjúpurnar liggja eitt dægur í
mjólk. Hreinsið vel hjarta, lifur
og fóarn og sjóðið með. Nuddið
rjúpurnar vel með salti og
pipar og bindið flesksneiðarnar
inn á bringuna. Einnig er gott
að þræða ræmur af því f
gegnum bringuna. Bindið rjúp-
urnar vel upp. Hitið steikar-
pott, brúnið smjörið og látið
rjúpurnar I, ásamt innmatnum.
Brúnið fuglinn vel, síðast
bringuna svo að spikið nái að
bráðna. Bætið vatni eða soði í
og látið sjóða hægt um stund.
Ausið soðinu yfir við og við á
meðan soðið er, og látið rjóm-'
ann eða mjólkina að siðustu i.
Sjóðið í 1 klst. Takið rjúpurnar
upp úr og haldið þeim heitum.
Brúnið smjörið og hrærið hveiti
og soði saman við, og svo rjóm-
anum. Sósan soðin í 5—10 mín.
Saxið innmatinn og látið í sós-
una ásamt rifsberjahlaupinu.
Salt er sett eftir smekk. Skerið
rjúpurnar eftir endilöngu og
skreytið eftir smekk t.d. með
soðnum ávöxtum.
Diplómatabúðingur
3 eggjarauður
35 g syfcur
1/2 vanillustöng
2'á dl rjómi
3 bl matarlím
1 dl þeyttur rjómi
75 g ávextir
40 g makkarónukökur
1 msk. sherry.
Kremið er búið til úr sykri,
eggjum, vanillu og rjóma, eins
og venjulegt eggjakrem. Þegar
matarlimið er bráðið er það sett
saman við. Þegar kremið byrjar
að stirðna, er þeytta rjómanum
hrært saman við. Brytjið ávext-
ina í hæfilega stóra bita, og
blandið saman við kremið.
Bleytið makkarónurnar í vín-
inu, og raðið á botn í skál og
hellið búðingnum yfir.
Bananar f hlaupi
4 bananar
Búinn til lögur úr:
4 dl vatn
150 g sykri
1 dl sherry
2 dl appelsínusafi
10 blöð matarlím
Skraut:
rauð cocktailber.
Við þetta hlaup er notuð sama
aðferð og rækjur í hvítvínslegi,
þ.e.a.s. ef hlaupið er hleypt í
litlum formum. En það má
einnig hleypa þetta hlaup í
einu stóru formi. Það er sama í
hvernig ílát hlaupið er látið i,
rauðu berin eiga alltaf að koma
neðst, svo að þau skreyti hlaup-
ið. Þetta hlaup er borið fram
með þeyttum rjóma.
Jarðarberjabúðingur
Þegar jarðarberjabúðingurinn
er búinn til, má styðjast við
uppskriftir af ananasbúð-
ingum, en nota aðeins jarðar-
ber og jarðarberjasafa i staðinn
fyrir ananas og ananassafa.