Morgunblaðið - 23.12.1973, Síða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. DESEMBER 1973
hf. Árvakur, Reykjavik.
Haraldur Sveinsson.
Matthias Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jófiannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10-100.
Aðalstræti 6, simi 22-4-80.
Áskriftargjald 360,00 krá mánuði innanlands.
í lausasölu 22, 00 kr. eintakið
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Aucilýsingar
Jólahátíðin gengur nú
í garð. Á jólunum gefst
mönnum tækifæri til að
staldra við og Iíta í kring-
um sig. Hugleiða, hvort
þeir sjálfir hafi gengið
fram veginn til góðs og
hugleiða, hvernig heimur-
inn í kringum þá lítur út og
hvort meiri líkur séu nú en
áður á friði og bræðralagi
með þjóðum og einstak-
lingum.
Mörgum þykir vafalaust
myndin, sem við blasir,
ekki fögur. Enn rikir hung-
ur og skortur á nauðþurft-
um í stórum heimshlutum.
Enn falla fjölmargir menn
fyrir morðtólum annarra
manna í styrjöldum. Spáð
er, að innan fárra áratuga
muni neyðarástand skap-
ast á jarðarkringlunni
vegna fólksfjölgunar,
mengunar, hráefnaskorts
og fleiri vandamála.
I hjörtum flestra okkar
lifir vonin um, að heimur-
inn eigi eftir að taka
stakkaskiptum til hins
betra. Vandamálin, sem við
okkur blasa eru stórbrotin,
en trúin á mannsins mátt
gerir okkur engu að síður
kleift að vona, að unnt
reynist að leysa vandamál
framtíðarinnar, ef átakið
verður samstillt. Þá leyf-
um viðokkur einnigað bera
þá von í brjósti, að um-
burðarlyndi og tillitssemi
fari vaxandi í heiminum.
Við vonum, að sífellt aukist
skilningur manna hvar-
vetna í heiminum á, að við
eigum öll sama rétt á að
lifa, án tillits til hörundslit-
ar, stjórnmálaskoðana eða
trúarbragða.
Magir hafa látið orð
falla um, að jólahátíðin
sé einungis hátíð kaup-
manna nú orðið. Allur
helgiblær sé farinn af
þessari mestu hátíð
mannanna og
einungis sé nú hugsað um
að bruðla sem mest og eyða
stórfé til einskis nýtra
hluta. Það er að vísu rétt,
að miklir fjármunir skipta
um hendur í undirbúningi
jólahátíðarinnar. En allt er
þetta gert til að gleðja ást-
vinina og helga fjölskyld-
unni ánægjulegar sam-
verustundir. Einu sinni á
ári tökum við okkur til og
gerum það, sem við getum,
til að ástvinir okkar megi
eiga sem ánægjulegasta
stund. Hvað sem þessum
gagnrýnisröddum líður er
það víst, að jólahátíðin er
okkur mikils virði. Og víst
er, að fáir eru þeir, sem
vildu vera án hennar. Á
jólunum færumst við nær
hvert öðru. Hugurinn
mildast og við látum
sundurlyndi hins daglega
lífs lönd og leið. Er þetta
ekki nokkurs virði? Svari
hver fyrir sig.
Það, sem er í brennidepli
um þessi jól, er hið ugg-
vænlega ástand, sem skap-
azt hefur í heiminum á
undanförnum mánuðum
vegna olíuskortsins. Sýnir
þetta okkur íslendingum
vel, hversu vel við erum
búnir, þar sem við höfum
gnægð náttúruafla í formi
vatnsorku og jarðhita til að
nýta sem orkugjafa. En þó
að við megum teljast hepp-
in miðað við margar aðrar
þjóðir, sýnir þetta okkur
engu að síður, hversu
heimsins gæði eru fallvölt.
Erum við ekki gjarnan
"arin að líta á hin ýmsu
?æði, sem við njótum dag-
ega, sem sjálfsagða hluti?
\tburðir sem þessi leiða
hugi okkar að því, að ekki
er sjálfgefið, að við fáum
um alla framtíð notið ým-
issa þeirra hluta, sem við
erum e.t.v. farin að líta á
sem sjálfsagða. Við verðum
að horfast í augu við, að
það, sem framtíðin ber í
skauti sér, er undir okkur
sjálfum komið. Mannkynið
verður að skilja, að því að-
eins getum við gert okkur
vonir um að sigrast á
vandamálum framtfðarinn-
ar, að við tökum höndum
saman í þeirri baráttu.
Snúa verður frá þeirri
braut, að orku og fjármun-
um sé eytt í stórum stíl til
að halda uppi styrjaldar-
rekstri, með öllum þeim
hörmungum, sem honum
fylgja. Þau vandamál, sem
nú steðja að, eru ekki
bundin við landamæri og
þjóðflokka. Þau eru alls
heimsins. Þess vegna verða
þau ekki leyst nema með
sameiginlegu átaki alls
mannkyns. Vonin vakir
um, að skilningur heimsins
á þessu fari vaxandi. Með
þetta í huganum höldum
við jól hátíðleg í ár. Morg-
unblaðið óskar öllum lands-
mönnum gleðilegra jóla.
JÓLAHÁTÍÐ
♦ ------------------------
i Reykjavíkurbréf
^♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦Laugardagur 22. des. ^♦♦♦♦♦♦♦♦.
Guðrún Björnsdóttir frá Kornsá
er látin. nær níræð að aldri. (iuð-
rún var ein af merkustu konum
þessa lands, þótt henni væri lítt
um það gefið, að afreka hennar
væri opinberlega getið. Uún starf-
aði mjög að félags- og menningar-
málum i Siglufirði og átti ásamt
eiginmanni sínum, Þormóði
Eyólfssyni konsúl og stjórnanda
Karlakórsins Vísis ríkan þátt I
því að marka menningarlegan
bæjarbrag og hrinda í fram-
kvæmd hagsmunamálum.
Guðrún Björnsdóttir var ramm-
pólitísk. Hún vildi helga landi
sínu og þjóð krafta sína. Hún
studdi Framsóknarflokkínn að
málum. Var mjög gaman að ræða
við hana stjórnmál og deila, ef því
var að skipta, því að umburðar-
lynd var hún, og minnist bréfrit-
ari þess, er hann hitti hana
skömmu eftir að framboð hans
hafði verið ákveðið í Norður-
landskjördæmi vestra, að hún hló
við og sagði: „Nú er ég fegin að
vera ekki á kjörskrá fyrir norðan,
þá þarf ég hvorki að vinna gegn
þér, né svíkja flokkinn minn."
Svo hló hún kitlandi hlátri. Guð-
rún var þá flutt til Hveragerðis,
þar sem hún bjó sfðustu ár ævinn-
ar. F.vrir tveim árum fékk hún
heílablóðfall og átti síðan mjög
erfitt um mál, en hugur hennar
stóð ekki til uppgjafar. Hún hóf
nám með stafakubbum og barna-
bókum. Kjarkur hennar bitaði
aldrei. Guðrún ritaði bókina ís-
lenzkar kvenhetjur, en sjálf var
hún kannski mesta hetjan. Á ein-
um stað í bók sinni segir Guðrún
frá mörgum raunalegum atburð-
um í Siglufirði frostaveturinn
1918 og fylgja þeSsi orð:
„Væri ekki ófróðlegt, að ýmsir
þeirra væru rifjaðir upp, því að
unga fólkið nú á tímum hefur svo
lítið haft af skorti að segja, að það
skilur varla nauðsyn þess að vera
jafnan við hinu örðuga búin."
„I sjúkrahúsi”
Bréfritari stenzt ekki þá freist-
ingu að birta hér tvo kafla úr bók
Guðrúnar Björnsdóttur, enda
ættu þeir að vera holi lesning
ungu fólki. Hinn fyrri heitir „í
sjúkrahúsi" og er svohljóðandi:
„Veturinn 1923 lá ég nokkra
daga á Akurevrarspítala. Fyrstu
nóttina, sem ég var þar, var ung
bóndadóttir, framan úr Eyjafirði,
að heyja dauðastríð sitt í rúmi
skammt frá mér. Foreldrar henn-
ar vöktu bæði yfir henni. — Öll
lífsvon var úti. — Kvalaköstin
voru hræðileg, en í hvert skipti,
er þau rénuðu, mælti dóttirin
hughreystingarorðum til foreldra
sinna og hafði jafnvel spaugsyrði
á vörum.
En alltaf urðu hvíldarstundirn-
ar styttri og styttri. Það var eins
og deyfil.vfin megnuðu ekkert
gegn þjáningunum.
Mér kom ekki blundur á brá
alla nóttina. Móðirin mun hafa
fundið og séð hluttekningu mína
og að einu kvalakastinu afstöðnu,
kom hún snöggvast að rúminu
mínu og víð skiptumst á nokkrum
orðum og hlýju handtaki.
Undir morguninn virtist unga
stúlkan falla stundarkorn í þján-
ingarlaust mók. En allt í einu
heyri ég rödd hennar, glaðlega og
undrandi, og hún segir:
„Amma, ert þú komin?"
Og augnabliki síðar. með enn-
meiri undrunarhreim:
„En hvað þetta er skrýtið!
Aldrei hef ég komizt svona hátt
fyrr."
Svo varð alger þögn. — Enn ieið
örstutt stund. Þá kom móðirin að
rúminu til mín og segir:
„Ég má til með að segja yður
gleðitíðindin. Elskunni minni er
batnað."
Mér mun hafa orðið orðfall um
stund; en sagði svo eitthvað á þá
leið, að mikið væri hennar sálar-
þrek að geta sagt frá dötturmiss-
inum á þessa leið.
„Já," sagði hún, ,,ég má ekki
kvarta. Eg, sem hefi fengið að
hafa litlu stúlkuna mina hjá mér í
tuttugu og tvö ár. Allan þann tíma
hefir hún verið ýndið mitt og sól-
argeislinn og aldrei styggt mig
eða hryggt í neinu. Þvílíkur mun-
ur, eða ef ég hefði misst hana
litla, t.d. ekki fengið að hafa hana
nema eitt ár. Og nú eigum við
foreldrarnir allar góðu minning-
arnar um hana til þess að gleðja
okkur við. — Það er mér líka svo
mikil huggun, að amma hennar,
sem hún var svo elsk að, en'farin
er yfir landamærin á undan,
skyldi strax vera komin til þess að
taka á móti henni."
Ég hefi vist ekki svarað miklu,
anda skundaði hún nú hröðum
skrefum yfir í næstu sjúkrastofu
til þess að segja veikum syni
þeirra hjóna, er þar lá, „gleðitíð-
indin", er hún nefndi svo.
Ég sá Man'u Jónsdóttur — það
var nafn móðurinnar — aldrei
eftir þetta. En orð hennar og
þessi atburður allur, hefur æ síð-
an verið óafmáanlega greyptur í
hugskot mitt. A því augnabliki
skildi ég fyrst til fulls, hvað hún
mamma mín hafði átt við, þegar
hún var að brýna fyrir mér,
hversu áríðandi það væri, „að
safna sér fjársjóðum, sem kvorki
mölur né ryð gæti grandað". —
Það var það, sem þessi unga
stúlka hafði gert. Hún skildi for-
eldra sína ekki eftir í fátækt, þótt
hún hyrfi á braut. Hún hafði safn-
að handa þeim fjársjóði, sem ekki
var hægt að eyða og hvorki mölur
né ryð gat nokkru sinni grandað."
Frostaveturinn
1918
Síðari kaflinn úr Islenzkum
kvenhetjum hljóðar svo:
„Sumurin 1917—1918 brást
síldin, svo afkoma Siglfirðinga,
sem eiga allt sitt undir henni,
varð slæm. Margar fjölskyldur,
þar sem tvennt fullorðið var þó til
forsjár, börðust í bökkum og aðr-
ar leituðu til sveitar. En ótti
hreppsnefndar við sveitarþyngsli
vegna Stefaníu varð ástæðulaus.
Hún var svo fjölhæf til verka, að
henni varð betur til með vinnu en
öðrum. Hún gekk fyrst og fremst
að síldarsöltun og fiskvinnu, þeg-
ar þess var kostur. En hún þvoði
líka þvotta, tók menn í þjónustu
og sleppti engu tækifæri. — En
því óskiljanlegra var mér alltaf,
hvernig henni vannst tími til að
sinna sínu eigin heimili; sauma
og vinna í föt á börnin sín, stunda
sjúklingana og hirða allt sem bezt
mátti verða — og síðast en ekki
sízt — tala við börnin — auðga
anda þeirra — því að hún unni
skáldskap og bókmenntum, þótt
lítill timi væri afgangs til lestrar.
Frostaveturinn mikla,1918, var
mesta harðindaástand i Siglu-
firði. Fjörðinn fyllti af ís svo allar
samgöngur tepptust. Kol voru af
mjögskornum skammti. Garðmat-
ur og slátur fraus og ónýttist víð-
ast. Mjólkin datt úr kúnum, því að
víða fraus í fjósum, og að minnsta
kosti í öðru hverju húsi fékk fólk-
ið skyrbjúg og voru margir illa
haldnir. Minnist ég margra rauna-
legra atburða frá þeim tíma. Væri
ekki ófróðlegt, að ýmsir þeirra
væru rifjaðir upp, því að unga
fólkið nú á tímum hefir svo lítið
haft af skorti að segja, að það