Morgunblaðið - 17.01.1974, Blaðsíða 22

22 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. JANUAR 1974
Þórgnýr Guðmundsson kennari;
Stöðvum áfengisflóðið
ÓHUGNANLEG
TÍÐINDI.
í morgunfréttum Ríkisútvarps-
ins, einkum í vikulokin. má tíðum
heyra frásagnir, er hljóða á þessa
leið, efnisrétt: „Gífurleg ölvun
var i Reykjavík i nótt. Allar
fangageymslur i borginni voru
yfirfullar og skorti þó húsrúm
fyir marga, sem taka þurfti úr
umferð. Miklar annir voru hjá
lögreglunni og margir ökumenn
handteknir, grunáðir um ölvun
við akstur. — Mikil ölvun var á
Akureyri í nótt. Margir gistu
fangageymslur lögreglunnar.
Ærsl og ólæti á götum úti."
Þetta gefur ofurlítinn forsmekk
af þvi, sem er að gerast mitt á
meðal vor á áttunda áratug
tuttugustu aldarinnar.
Hér er að vísu sýndur aðeins
einn blettur i ranghverfunni. Öðr-
um hliðum mætti að vísu bregða á
svið, fegurri og hugþekkari. En
hér er áfengisvandamálið rætt, og
á þeim vettvangi finnst því miður
fátt fagurt eða hugþekkt.
Þótt nefndir væru hér tveir
staðir og þaðan tekíð sýnishorn
almennra frétta, er ekki ætlunin
að beina þangað skeytum umfram
aðra staði í landinu. Þvílíkar
fréttir sem þessár, eru mun tíðari
siðustu misserin en áður var, síð-
an lögleidd var 40 stunda vinnu-
vika. Og um ieið er dýpra tekið í
ár með frásagnir. I kjölfar
þessarar iagasetningar kom aukin
vínnotkun almennings og þurfti
engum á övart að koma. Lenging
frítímans hlaut að hafa þær
afleiðingar.
Virðulegu Alþingi missýndist
herfilega með þessa löggjöf. Þó
munu ekki öll kurl kontin til graf-
ar enn, þ.e. ýmislegt mun koma í
t
Elskulegur maðurinn minn
PJETUR STEFÁNSSON
Eskihlíð 22A
lézt að kvöldi 1 5. janúar s.l.
Ijós síðar, sem sannar þetta enn
betur. Mjög margar ráðstafanir
þingsins i áfengismálunum hafa
að litlu haldi komið eða engu, því
miður. Frumkvæðið um úrbætur
verður að koma frá almenningi,
ekki „ofan frá". Um það vitnar
bindindisstarfsemin og stórátakið
með setningu bannlaganna á sín-
um tíma, svo að eitthvað sé nefnt.
Þó var afgreiðsla „Ölfrum-
varpsins" fræga á sínum tima
Alþingi til sóma. En ýmsir þing-
menn höfðu þá það aðhald frá
kjósendum sinum, sem dugði til
að ráða úrslitum.
Afengisbölíð hefur fylgt
íslenskri þjóð eins og skugginn
hlutnum í eilefu hundruð ár. I
Egilssögu segir frá því, aðSkalla-
Grími þótti ekki fýsilegt að láta
son sinn barnungan fara með sér i
heimboð „þar sem drykkjur eru
miklar". En lítum okkur nær og
horfum um öxl eina öld eða þar
uin bil.
SÓKN HAFIN.
SIGUR-
VINNINGAR.
Arið 1884 var fyrsta bindindis-
stúkan stofnuð á íslandi. Tveim
árum síðar var Stórstúka Islands
stofnuð. Jafnframt því að æ fleirí
skipuðu sér undir merki
bindindismanna næstu áratugina,
var barátta hafin fyrir því að fá
löggjöf setta, er bannaði inn-
flutning á áfengi til landsins, og
siilu á því tii almennings.
.Alits þjóðarinnar var leitað á
þessari djörfu fyrirætlun og sam-
þykkti hún fyrir sitt leyti, við
almenna atkvæðagreiðslu árið
1908, að gera þessa tilraun. Mikill
meiri hluti kjósenda lýsti sig
fylgjandi banni. Allar líkur benda
til, að atkvæðamunur hefði orðið
enn meiri hefðu konur þá haft
kosningarrétt.
Varla verður það talin rang-
túlkun á niðurstöðunni, að þjóðin
hafi litið svo á, að ástandið væri
óþolandi og gera yrði róttæka til-
raun til úrbóta.
Arið 1915 gengu banniögin að
fullu i gildi. Vinflóðið var
stöðvað.
Þetta djarfa spor vakti athygli
viða um lönd.
GERBREYTT
ASTAND.
Næstu ár fækkaði mjög afbrot-
um. Skýrslur lögreglunnar frá
þeim tima sanna þetta. Slysum
fækkaði, glæpum og afbrotum
ýmiss konar. Heimilin nutu meira
Öryggis. Fjármunum fátækrar
þjóðar var ekki kastað jafn
gálauslega á glæ og áður. Starfs-
orka manna nýttist betur.
Eru rök fyrir því, að ástandið
hafi verið óþolandi, áður en
bindindishreyfingin breiddist út
og bannlögin gengu i gildi? Vitan-
lega metur hver og einn þetta frá
sínu sjónarmiði. En benda má á
nokkrar staðreyndir:
Þjóðin bjó við örbirgð, en eyddi
þó ægilega miklum fjármunum
hlutfallslega í vínföng. Slys voru
öhugnanlega tíð. Menn riðu ofur-
ölvi út í ár, stundum i foráttu, þar
sem þeir komu að þeim fyrst,
náðu ekki landi og létu þannig
lífið. Aðrir iögðu kannski'út á ís
óreyndan, sem hvorki bar uppi
menn né hest og drukknuðu
þannig. Enn aðrir lögðu á fjall-
vegi um vetur, þegar stórhríð var
að ganga í garð, hrepptu byl og
urðu úti, af því að þá skorti dóm-
greind til að meta aðstæður. Skip
og bátar týndust, stundum í blið-
viðri, uppi við landsteina, af því
að fleiri eða færri af skipshöfnun-
um voru viti sínu fjær af of-
drykkju. Heimili fóru á vonarvöl
vegna óreglu húsráðenda. Glæpir
voru drýgðir í ölæði o.s.frv.
TILLAGA
ÓLAFS AMTMANNS.
Til gamans er birtur hér stuttur
pistill úr „Minnisverðum tiðind-
um" frá 18. öld. Hann sýnir, að
einnig þá var við svipað vandamál
að etja og hér hefur verið vikið
að.
„ÓSKAÐ
TAKMÖRKUNARÁ
BRENNIVÍNSSÖLU.
Óiafur amtmaður Stefánsson
hefur skrifað stiftamtmanni og
borið sig upp undan hinum mikla
innflutningi brennivíns. Nefnir
hann til dæmis að á hafnirnar I
Gullbringusýslu komi nú 200
tunnur af brennivíni.
Tillaga Ólafs er sú, að brenni-
vínskaup manna verði takmörkuð
og fái enginn framvegis að taka út
brennivin fyrir meira en
tuttugasta hluta þess, sem hann
leggur inn.“
(Öldin átjánda, bls. 51. Septem-
ber 1769.)
Tilraunir hafa verið gerðar til
þess að rangtúlka áhrif bindindis-
samtakanna og aðflutningsbanns-
ins, bæði meðan það var og hét, og
einnig eftir að það var afnumið.
Nokkrir hafa orðið til þess að
gera mæta menn og hugsjón
þeirra tortryggilega, bæði fyrr
og síðar. Svo langt hafa vissir
menn gengíð, að þeir hafa kennt
bindindismönnum - og vínbanni
um ófremdarástand það, sem í
dag ríkir í áfengismálunum. Hins
vegar hafa þeir ekki treyst sér til
að halda fram, að allt sé ákjósan-
legt í þeim efnum. — stundum er
seilst helst til langt tii lokunnar.
Þessar raddir hafa ekki fengið
mikinn hljómgrunn.
Eftir að þetta er ritað segja
fréttir, að mjög hafi ölæði manna
á almannafæri i Reykjavík
minnkað eftir að verkfall fram-
reiðslumanna í veitingahúsum
hófst.
„NÚERKOMIN
ÖNNUR ÖLD“.
Sennilegt er, að ýmsum þyki
sem dvalist hafi verið um stund í
dimmum skuggadal og mál sé
komið til að dusta af sér rykið og
baða sig í sólskini nýrrar aldar.
Rétt er það, hún hefur margt hug-
þekkt að bjóða og girnilegt. En
umræðuefnið verður áfengis-
vandamálið tii loka þessarar rit-
gerðar. Hversu hugþekkt það er í
dag, er annað mál, og verður víst
að byggjast úr því efni, sem fyrir
liggur. IVIeð menntunina og tækn-
ina, sem nútímamenn hafa öðlast,
eiga þeir að vera betur brynjaðir i
baráttu lífsins en þeir, sem á und-
an eru gengnir. Þurfum við þá
nokkru að kvíða? Erum við ekki á
grænni grein?
En þrátt fyrir þetta, berast
næstum daglega ógna fréttir um
slysafarir og manntjón. Ekki
verður áfengisnotkun alltaf um
þetta kennt, en í fjölmörgum til-
fellum er hún bölvaldurinn enn
sem fyrr. Enn fleiri heimili munu
nú vera í rústum, hlutfallslega, en
áður fyrr, vegna vinneyzlu hús-
ráðenda. Ekki hefur fækkað
glæpum ýmiss konar, samanborið
við það, sem áður var, glæpum
sem ölóðir menn fremja. Og al-
þjóð ver enn svimandi f járfúlgum
f vinföng.
Þetta vegur ef til vill salt, nokk-
urn veginn, i samanburðinum á
nútíð og fortfð. En þó svo væri,
höfum við af litlu að státa.
En svo kemur annað til sögunn-
ar, og þá hallar heldur betur á
nútímamenn.
1. Nokkur hluti kvenþjóðarinnar
neytir nú áfengra drykkja, marg-
ar i óhófi. Sú saga er ný.
2. Ungmennin voru áður útilokuð
frá áfengisneyslu. Nú hefur stór
hópur þeirra komist á bragðið
heldur betur, og enn fleiri eru í
yfirvofandi hættu.
3. Bindindishreyfingin nýtur
ekki þeirrar virðingar og stuðn-
ings, sem hún á skilið.
Þetta eru hryggilegar stað-
reyndir, og er ekki að undra, þótt
ýmsir láti hugfallast, snúi sér
undan og yfirgefi orustuvöllinn.
Ein úr hópi kvenna, Guðný Gils-
dóttir, víkur að fyrsta atriði hér
að ofan i „Morgunblaðinu" 2. þ.m.
Frúin segir m.a: „Við, sem vorum
hér á bannárunum, munum vel,
hve ástandið var stórum betra,
enda staðfesta skýrslur lögregl-
unnar frá þeim tíma þann sann-
leika. Nú er ástandið mun verra,
þar sem konur hafa niðurlægt sig
til drykkjuskapar." (Leturbreyt-
ing min. Þ.G.) Siðan segir: „Þetta
mál er svo alvarlegt, að öllum er
skylt að veita viðnám hið allra
bráðasta."—
HAGSMUNASAM-
TÖKIN ÆTTU AÐ
KOMA
TIL SKJALANNA.
Dreifðir hópar, sem enn veita
viðnám, megna alltof lítið. Þeir
þurfa liðsauka. Hann þyrfti fyrst
og fremst að koma frá hagsmuna-
samtökunum, sem sameinuð eru
svo sterk, að þau ógna sjálfu ríkis-
valdinu, þegar þeim býður svo við
að horfa, í samningum um kaup
og kjör.
Þau mættu um sinn lækkaópin,
sem að jafnaði yfirgnæfa allt ann-
að á félagsfúndum: kjaramál,
kjaramál. Næsta ár, þjóðhátíðar-
árið, ættu þau að neyta krafta
sinna á víðari vettvangi og takast
á við víntískuna, freista þess að
breyta almenningsálitinu, að það
snúist til andstöðu við ófremdar-
ástandi því, sem nú ríkir i
áfengismálunum, og veiti stuðn-
ing þeim, sem barist hafa góðri
baráttu við ofurefli liðs. — Skyidi
ekki fjársóun landsmanna, vegna
vínkaupanna, koma kjaramálum
við?
Ættu nú allir, sem vettlingi
valda, að skera upp herör um
þvert og endilangt ísland með
hagsmunasamtökin í fararbroddi.
Kjörorðin ættu að vera: Stöðvum
áfengisflóðið. Hefjum stórsókn
í stað vansæmandi undanhalds.
Byggingar fyr-
ir aldraða
BORGARRÁÐ hefur samþykkt að
tilnefna í nefnd, til að annast und-
irbúning og byggingarfram-
kvæmdir í þágu aldraðra, eftir-
talda menn: Gísla Halldórsson,
Gísla Sigurbjörnsson og Öddu
Báru .Sigfúsdóttur. Þá hefur heil
brigðismálaráð samþvkkt að til-
nefna fyrir sína hönd Árna
Björnsson og félagsmálaráð hefur
tilnefnt Pál Líndal formann
nefndarinnar. Borgarfulltrúum
Alþýðuflokksins og Samtaka
frjálslyndra og vinstri mahna er
gefinn kostur á að tilnefna hvort
um sig einn áheyrnarfulltrúa í
nefndina.
+
Þökkum innilega samúð við andlát
og útför fósturmóður okkar,
ÖNNU JÓNSDÓTTUR,
Hrafnistu.
Anton Sigurðsson,
Anna Þorsteinsdóttir,
Carmen Bonitch.
Ásta S. Guðmundsdóttir.
t
Alúðarþakkir fyrir auðsýnda samúð og vinarhug við fráfall og útför
eiginmanns míns, föður og tengdaföður og afa
HELGA MOGENSEN,
mjólkurfræðings.
Þórunn Mogensen, börn
tengdabörn og barnabörn.
+
Þökkum innilega auðsýnda samúð við andlát og útför móður minnar,
tengdamóður og ömmu
STEINUNNAR ÁGÚSTU STEINDÓRSDÓTTUR
Neðri-Hrepp.
Sérstakar þakkir viljum við faera læknum og öðru starfsfólki á Sjúkra-
húsi Akraness og Landspítalans fyrir frábæra hjúkrun í veikindum
hennar.
Einar Jonsson,
Jóhanna Hauksdóttir og börn.
+
Hjartans þakkir til allra sem vottuðu okkur samúð og vinarhug við
andlát og jarðarför systur okkar
ÞÓRUNNAR JÓNSDÓTTUR
Læknum og starfsfólki á sjúkrahúsi Keflavíkur þökkum við góða
hjúkrun og vináttu herini veitta. Innilegar þakkir til kirkjukórs Keflavík-
urkirkju fyrir hlýhug og vináttu fyrr og síðar
Guð blessi ykkur öll Systkinin.
+
Útför móður okkar
ELÍNAR JÓNSDÓTTUR
frá Kirkjuhúsi Eyrarbakka
fer fram frá Eyrarbakkakirkju laugardaginn 1 9. janúar kl. 1.30
Fyrir hönd systkinanna
Guðmann Valdimarsson.
+
Faðir okkar.
ÞORLEIFUR SIGURÐUR SIGURÐSSON,
sem andaðist 11 janúar sl , verður jarðsunginn laugardaginn 19.
janúar frá Fossvogskirkju kl. 10 30
Laufey Sigurðardóttir,
Sigurður Sigurðsson.
+
Þökkum innilega öllum þeim, sem sýndu eiginmanni minum,
FRIDFINNI NÍELSSYNI,
Grundarfirði,
virðingu og aðstandendum hans samúð með nærveru sínni við útför
hans, svo og á margvíslegan annan hátt Guð blessi ykkur öll
Fyrir hönd aðstandenda,
Jóný Þorsteinsdóttir.