Morgunblaðið - 06.03.1974, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 6. MARZ 1974
Fyrirspurnir á
FYRIRSPURNATÍMI var I gær í
sameinuðu Alþingi, og voru tekn-
ar fyrir fjórar af þeim níu fyrir-
spurnum, sem fyrir fundinum
lágu. Hér fer á eftir stutt frásögn
af fyrirspurnum og svörum ráð-
herra.
Norðurlandsáætlun í
samgöngumálum
Lárus Jónsson (S) beindi svo-
hljóðar.di fyrirspurn til forsætis-
ráðherra:
1. Hvað líður gerð Norðurlands-
áætlunar í samgöngumálum?
2. Má búast við, að vegaþáttur
áætlunarinnar verði tilbúinn fyr-
ir árin 1974 og 1975, þegar Al-
þingi fær almenna vegaáætlun til
meðferðar á næstunni?
3. Hvað hefur tafið gerð Norður-
landsáætlunar í samgöngumál-
um?
Sagði Lárus, að samgönguáætl-
unin hefði nú verið formlega til
meðferðar í ríkiskerfinu í þrjú ár,
en áður hefði hún verið undirbú-
in af innanhéraðsmönnum
nyrðra. Kvaðst hann vilja með
fyrirspurn þessari vekja athygli á
því hvernig að málum þessum
hefði verið staðið af hálfu ríkis-
stjórnarinnar.
Ólafur Jóhannesson forsætis-
ráðherra sagðist ekki geta gefið
neinar endanlegar upplýsingar
um þessi mál að svo komnu máli.
Kvaðst hann hafa sent Fram-
kvæmdastofnuninni fyrirspurn
þessa og í svari stofnunarinnar
segði, m.a. að ekki fyrir allslöngu
hefði stofnunin sent svar við fyr-
irspurnum sama efnis vegna
þingsályktunartillögu um þessi
mál, sem sami þingmaður hefði
einnig átt aðild að. Væri því sent
ljósrit af því svarbréfi.
Forsætisráðherra sagði, að nú
færi fram athugun á þessu máli í
ráðuneytunum. Hér væri um
mjög umfangsmikla áætlunargerð
að ræða, og hefði verið lögð í hana
mikil vinna í þessum ráðuneyt-
um. Engin ákvörðunartaka um
þau hefði þó farið fram.
Varðandi annan lið fyrirspurn-
arinnar sagði ráðherra, að það
væri stefnan, og hann vonaðist til
að sú yrði raunin.
Lárus Jónsson sagði, að að það
sem nú stæði á væru ákvarðanir
um ýmis grundvallaratriði at
hálfu rfkisstjórnarinnar, svo sem
ákvarðanir um fjárveitingar.
Kvaðst hann vilja láta í ljós ugg ef
það væri ætlun ríkisstjórnarinnar
að draga úr fjárveitingum til sam-
göngumála.
Benti þingmaðurinn á, að í maí
1973 hefði það komið fram í
skýrslu, sem lögð hefði verið fyrir
þingmenn, að áætlanagerð þessi
væri komin á lokastig. Nú væri
hins vegar tæpt ár liðið, en samt
sem áður gæti forsætisráðherra
engar viðhlftandi upplýsingar
gefið um málið.
Pálmi Jónsson (S) sagðist telja
meðferð þessa máls ríkisstjórn-
inni til hinnar mestu vanvirðu, —
þetta væru alls óviðunandi vinnu-
brögð. Kvaðst hann geta upplýst,
að ekki hefðu enn verið höfð nein
samráð við Vegagerð ríkisins um
málið, og þeir þingmenn af Norð-
urlandi hefðu ekki verið hafðir
með í ráðum um eitt eða neitt í
þessu máli.
Lánveitingar úr
Byggðasjóði
Stefán Gunnlaugsson (A)
beindi svohljóðandi fyrirspurn-
um til forsætisráðherra um lán-
veitingar úr Byggðasjóði:
1. Hver er heildarfjárhæð lánveit-
inga úr Byggðasjóði árin 1972 og
1973 og skipting hennar eftir teg-
undum lána og landshlutum bæði
árin?
2. Hverjar eru lánaúthlutunar-
reglur Byggðasjóðs?
Kvaðst þingmaðurinn vilja
átelja það harðlega, að samkvæmt
ákvörðun stjórnar sjóðsins ætti
nú að útiloka einn landshluta,
Reykjaneskjördæmi, frá lánsveit-
ingum til kaupa á fiskiskipum.
Ólafur Jóhannesson forsætis-
ráðherra las upp svar, sem honum
hafði borizt frá lánadeild Fram-
kvæmdastofnunarinnar. Var þar
vísað til upplýsinga um lánveit-
ingar sjóðsins, sem er að finna í
ársskýrslum stofnunarinnar.
Kemur þar m.a. fram að á árinu
1972 voru veitt 432 lán og styrkir
að fjárhæð rúmlega 480 milljónir
króna, og árið 1973 voru veitt 339
lán og styrkir að fjárhæð 357
milljónir króna.
Um reglur varðandi úthlutun
úr byggðasjóði vísaði ráðherra til
laga um sjóðinn, og gat þess að
þær úthlutunarreglur, sem stjórn
framkvæmdastofnunarinnar
hefði sett sér um úthlutun gæti
hún breytt eftir atvikum, en láns-
úthlutanir miðuðust við byggða-
sjónarmið. Væri því fyrst og
fremst tekið tillit til nauðsynjar
eflingar atvinnuveganna í dreif-
býlinu við úthlutanir.
Stefán Gunnlaugsson ítrekaði,
að atvinnurekstur í Reykjanes-
kjördæmi hefði orðið afskiptur
hvað lánveitingar varðaði, eins og
komið hefði fram i máli ráðherra.
Benti þingmaðurinn á, að endur-
nýjun fiskiskipaflotans á Reykja-
nesi gæti af þessum sökum orðið á
eftir, þar sem útvegsmenn þar
sættu verri kjörum varðandi lán-
veitingar en aðrir landsmenn.
Ragnar Arnalds (Ab) sagðist
hafa talið, að öllum þingmönnum
væri kunnugt um að lán úr
Byggðasjóði væru ekki almenn
stofnlán, heldur væru þau til að
stuðla að jafnvægi i byggð lands-
ins með þvíað styrkja atvinnuveg-
ina í þeim byggðalögum, sem ættu
erfiðast uppdráttar.
Ingvar Gfslason (F) kvaðst
vilja benda á, að með þvl að úti-
loka Reykjaneskjördæmið frá lán-
LEIÐRÉTTING
1 ÞINGSÍÐUNNI í gær var greint
frá umræðu um smábátaútgerð
fyrir Norðurlandi, og gætti þar
litilsháttar misskilnings. í frétt-
inni var talað um takmörkun
veiða með dragnót, en að sjálf-
sögðu var um að ræða nótaveiði,
ekki dragnótarveiði.
veitingum væri aðeins verið að
þjóna markmiði laganna. Slíkt
yrði ekki gert ef farið væri út í að
veita fé úr sjóðnum inn á mesta
þenslusvæði landsins, þ.e. Suð-
vesturhornið.
Gils Guðmundsson (Ab) kvaðst
telja þessa útilokunarreglu bæði
fráleita og fáránlega.
Halldór S. Magnússon (SFV)
kvaðst vilja benda á, að Byggða-
sjóður hefði gert undantekningar
varðandi kaup á fiskiskipum til
staða á Reykjanesi, þar sem sér-
stakar aðstæður hefðu verið fyrir
hendi. Hér væri því aðeins um
viðmiðunarreglu að ræða.
Benedikt Gröndal (A) lét i ljósi
það álit sitt, að það samrýmdist
ekki tilgangi Byggðasjóðs að fara
svo mjög út í lánveitingar til
kaupa á fiskiskipum. Sjóðurinn
ætti að beina fjármagni sínu á
fjölbreyttari mið.
Jón Skaftason (F) tók undir þá
gagnrýni, sem fram hafði komið á
útilokun Reykjaneskjördæmis.
Þá kvaðst hann ennfremur ekki
skilja hvernig sjóðnum væri stætt
á því að veita lán til kaupa á
fiskiskipum fyrir eitt bæjarfélag
á Reykjanesi, en neita öðrum með
því að bera fyrir sig útilokunar-
reglu.
Leiga og sala fast-
eigna
Ragnar Arnalds (Ab) bar fram
svohljóðandi fyrirspurnir til
félagsmálaráðherra:
1. Mun félagsmálaráðherra eiga
frumkvæði að því, að sett verði
lög um leigu og sölu fasteigna í
samræmi við þingsályktunartil-
lögu, sem vísað var til ríkis-
stjórnarinnar 6. apríl 1973?
2. Er ráðherra hlynntur þvf, að
sett verði ákvæði um hámarks-
leigu íbúðarhúsnæðis?
3. Vill ráðherra beita sér fyrir
því, að húsaleiguútgjöld verði frá-
dráttarbær við álagningu tekju-
skatts?
4. Verða ráðstafanir gerðar af
hálfu Húsnæðismálastofnunar
ríkisins til að tryggja, að íbúðir,
sem byggðar hafa verið i Breið-
holti í þágu láglaunafólks af
Framkvæmdanefnd byggingar-
áætlunar, séu ekki misnotaðar í
hagnaðarskyni?
Björn Jónsson, félagsmálaráð-
herra, sagði að leiga annars vegar
og sala hins vegar félli sitt undir
hvort ráðuneytið, leiga undir
félagsmálaráðuneytið en sala
undir dómsmálaráðuneytið.
Kvaðst hann fyrir sína parta ekki
hafa hug á því að koma á fót
neinum húsaleigunefndum, lík-
um þeim sem verið hefðu við lýði
á striðsárunum. Það yrði að fara
aðrar leiðir, t.d. að heimila
sveitarfélögunum að ákvarða
hámarksleigu.
Mikil bót í þessum efnum feng-
ist einnig vafalaust, ef leiga yrði
gerð frádráttarbær til skatts.
Kvaðst ráðherrann vera fylgjandi
slíkum tillögum ef þær kæmu
fram.
Varðandi fjórða lið fyrirspurn-
arinnar sagði ráðherra, að fullur
vilji væri fyrir hendi til að fyrir-
byggja þetta og hefði stjórn Hús-
næðismálastofnunarinnar t.d. í
hyggju að setja strangari reglur
þar að lútandi.
Brúargerð yfir
Álftaf jörð
Friðjón Þórðarson (S) beindi
þeirri fyrirspurn til samgöngu-
ráðherra hvað liði athugun á
vega- og brúargerð yfir Álftafjörð
á Snæfellsnesi.
Björn Jónsson, samgönguráð-
herra, sagði, að í vegaáætlun fyrir
1972—1973 hefðu verið veittar
500 þúsund kr. til athugunar á
vega- eða brúargerð. Hefði hún
verið framkvæmd síðastliðin tvö
sumur. Þessum rannsóknum væri
þó alls ekki lokið, og væri áætlað,
að kostnaður við að ljúka þeim
myndi nema um tveimur milli. kr.
ogþærtækju a.m.k. eittár.
Friðjón Þórðarson sagði, að
þótt rannsóknum væri ekki lokið,
þá virtist sér frumrannsóknir
benda til þess að hagstæðara yrði
að brúa fjörðinn. Enda hefði
kunnugur maður á þessum slóð-
um, Guðmundur Ölafsson frá
Dröngum, tjáð sér, að útilokað
væri að leggja þar veg, nema
alveg I fjöruborðinu. Með tilkomu
brúar á þessum stað vaeri líka
sköpuð aðstaða til fiskiræktar í
firðinum, og fyrir því væri mikill
áhugi meðal heimamanna. Kvaðst
þingmaðurinn loks vona, að at-
hugunum á þessu yrði hraðað
eftir föngum.
IJNDIR YFIRBORÐINU
Guðbergur Bergsson: □
ÞAÐ SEFUR Í DJÚPINU.
159 bls. □ Helgafell. 1973.
ÞEGAR út kemur skáldverk eftir
nýjan höfund og lesendur taka að
velta því fyrir sér verður saman-
burður nærtækastur; samanburð-
ur við verk eldri höfunda, sem
„viðurkenning" hafa hlotið. Þetta
tekur ekki aðeins til hinnar list-
rænu hliðar málanna, heldur
einnig — og ekki síður — til
þeirra lífskoðana, sem fólk telur
sjálfsagðar og réttar. Hver kyn-
slóð kemur sér saman um,
þegjandi og ósjálfrátt, hversu
mikið segja má á prenti um kyn-
ferðismál, svo dænu sé tekið.
Þegar Guðmundur Friðjónsson
sendi frá sér síðasta sagnasafn
sitt var komin fram fyrirferðar-
mikil ungkynslóð skáldsagnahöf-
unda sem virti lítt óskráðar siða-
reglur hinna eldri. Að henní var
Guðmundur að beina skeytum
sínum þar sem hann sagðist i for-
mála hafa sneitt ,,hjá and-
styggðarefnum, og þannig haldið
á, að eigi er hirt um að lýsa neðri
hluta fólks eða einstaklingum
neðan við þind — svo sem tíðkast
i hinum nýju sögum þeirra höf-
unda, sem tekið hafa ástfóstri við
rpjaðmagrind og baksvip.“
Þær ,jiýju“ sögur sem Guð-
mundur getur um voru meðal
annarra — auk ýmissa skrifa
Þórbergs — sögur Laxness en þó
fyrst og fremst Skálholt
Kambans, en um það sagði sýsl-
ungi hans Árni Jakobsson í Eim-
reiðinni að í Jómfrú Ragnheiöi
drægi hann fram „blæjulausa og
heimtufreka kynferðishvötina á
miður kurteisan hátt. Og í sama
streng taka margir yngri nútiðar-
höfundar. í hvaða átt vilja þessir
menn sveigja mannlegt eðli? Og
hvert er stefnt? Engin fjarstæða
er að álykta, að hér sé stefnt í þá
átt, að kynferðis-athafnir mann-
anna eigi að fara fram fyrir opn-
um tjöldum, eins og hjá kvikfén-
aðinum í haganum." — Er ekki
Árni i raun og veru að halda því
fram hér að eigiskuli lýsa í sög-
um öðru en því sem fram fer í
allra augsýn?
Ég tilfæri þessar klausur vegna
þess, að ætlunin var að drepa hér
lítillega á síðustu bók Guðbergs,
en honum hefur einmitt verið
ámælt fyrir svipað og Laxness og
Kamban og fleiri fyrir fjörutíu
árum. Gunnar Benediktsson
skrifaði meðal annarra um Ástir
samlyndra hjóna, tíndi saman
Bðkmenntlr
eftir ERLEND
JÓNSSON
helstu neðanþindaratriðin og
sagði síðan: „Þetta verður að
nægja um dónaskapinn, og virðist
mér reyndar sumt af þessu heyra
undir viðbjóð, ef enn er leyfilegt
að nota það orð.“
Eðli málsins samkvæmt þykja
nýjar bókmenntir oft klúrar, ef
þær lýsa lífinu með nýjum hætti
eða með öðrum orðum segja eitt-
hvað á þann hátt sem það hefur
ekki verið sagt áður. í því sam-
bandi mætti nefna miklu fleiri
dæmi af fyrirstríðsskáldunum
sem að vísu urðu ekki fyrst til að
lýsa „neðri hluta fó)ks.“ Það er
því siður en svo einsdæmi í bók-
menntasögunni að fram komi höf-
undar sem „hafa sett sér það
mark að yfirstíga Þórberg í
hispursleysi, en virðast ekki hafa
áttað sig á því að hispursleysi er
eitt, en dónaskapur allt annars
eðlis“ (G.Ben.).
Guðbergur hefur nú sent frá
sér sjöundu lausamálsbók sína.
Hann skrifar ólíkt öðrum. Hann
er ekki likur Þórbergi, ekki
Laxness, ekki haldur Thor eða
Indriða. Sumum þykja sögur hans
klúrar. Aðrir telja þær að vísu vel
skrifaðar.en neikvæðar.Ég fellst
á, að þær Ieiði í ljós ófegraðar
myndir af lífinu. Hitt er álitamál,
hvenær ber að úrskurða skáld-
verk jákvætt og hvenær neikvætt.
Sama máli gegnir um raunsæis-
sjónarmiðið, lífssannindagildið —
hvenær segir höfundur satt og
rétt frá; hvað er yfirhöfuð satt og
rétt? Fæstir þekkja nema fá til-
brigði lifsins og mega þvi gá að
sér þegar þeir dæma um hvað er
satt og rétt i skáldskap.
Þessi nýja bók Guðbergs gerist
eins og fleiri sögur hans litlu
sjávarþorpi (Grindavík?). Að
sumu leyti getur hún skoðast sem
framhald fyrri bóka hans — ekki
framhaldssaga, heldur eins og til-
brigði við sama stefið; endurtekið
í Iítið eitt breyttri mynd. Um-
hverfið er líkt, andblærinn svip-
aður, stíllinn sömuleiðis. Eins og
fyrr er hér á ferðinni sambland af
raunsæi og fjarstæðu, hið síðar-
nefnda þó hvergi skammtað svo
ríflega, að lífssannindagildið fari
að mínum dómi forgörðum og
maður geti ekki lesið á milli
línanna hvað höfundurinn er að
fara. Samtölin eru nálægt dag-
legu tali, en nokkuð eintóna, til-
breytingalaus.
Þar með má líka segja, að þessi
saga sé þeim mun samfelldari og
hei ls^:e-’Dtari en fyrri sögurGuð-
Guðbergur Bergsson.
bergs. Hvaðaeina lýtur lögmáli
verksins eins og sumir höfundar
orða það svo hátíðlega; hér er
ekki á ferðinni þess konar andleg
naglasúpa með sundurleitu
kryddi sem t.d. Tómas Jónsson
getur kallast. Hún er einstefja,
þróast lítt, hvorki rís né hnígur,
en liður þetta áfram, jafnt og
þétt, og felur þvi ekki i
sér formlegt upphaf né lausnir
í sögulok. Stíllinn er samur
frá upphafi til enda. Síbylja
samtalanna minnir stundum
á sumar sögurnar f Leikföng-
um leiðans. Tilsvör eru knöpp,
beinskeytt, gagnorð eða hvað á að
kalla það? Laus við mælgi. Og fela
ekki í sér nema helft tjáningar-
innar. Hitt kemur í ljós með Iát-
bragðslýsingum:
.F’ramkoma hans og látbragð
voru í senn klaufaleg og föðurleg
á þann hátt, sem óbreytt fólk læt-
ur i ljós tilfinningar sínar. Vegna
þess að hrjúft umhverfi og lifn-
aðarhættir þess gefa sjaldan tiF
efni til eðlilegrar samkenndar eða
einlægni, líkjast auðsýnd vina-
hót helzt skoplegum og óburðug-
um kjánalátum, grimmd, stríðni,
ólíkindalátum eða fyndni, sem
hvergi hittiri mark.“
Hetjusaga er þetta ekki í hefð-
bundnum skilningi samkvæmt
þeirri forskrift að nokkuð skuli
jafnan bera til sögu hverrar held-
ur eins og skyndimyndir úr hvers-
dagslífinu þar sem hver dagur er
öðrum líkur og fólkið i dag áþekkt
því sem það var f gær. Tjáning
sögupersónanna er eins og um-
hverfið: sjálfri sér samkvæm, orð
í stíl við athöfn, hvort tveggja
óútskýrt og yfirhöfuð lítt til
útlistana fallið. Tíminn einn ber
persónurnar áfram í sögunni;
tíminn sem er alltaf jafn ósýnileg-
ur, alltaf nýr með hverju andar-
taki, en gamall á sömu stund og
hann er liðinn.
Sé við verk annarra höfunda
miðað hygg ég þessi saga Guð-
bergs hljóti að teljast frumleg.
Með hliðsjón af fyrri bókum hans
sjálfs er hún hins vegar lítt ný-
stárleg. Hann endurtekur hér enn
— með nýjum blæbrigðum að
vísu — sömu efnin sem hann
hefur verið að fást við frá Tómasi
Jónssyni og Leikföngum leiðans,
síðan í Ástum samlyndra hjóna,
Önnu og Hvað er eldi guðs? Hann
kemur því ekki lengur á óvart
með nýrri bók.
En slétt og felld er þessi saga,
laus við innskot og útúrdúra og
ris því mætavel undir því að kalk
ast heilsteypt skáldverk.
Hrollvekja erþetta i engum skiln-
ingi. Og komin í hæfilega fjar-
lægð í tímanum — t.d. að fjörutíu
árum liðnum — kann hún að vera
annaðhvort gleymd eða viður-
kennd af almenningsálitinu og þá
hugsanlega stillt upp til saman-
burðar og viðvörunar ungum og
óstýrilátum rithöfundum sem'
þekkja þá ekki muninn á hispurs-
leysi og dónaskap!