Morgunblaðið - 06.03.1974, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 6. MARZ 1974
23
Ásgeir
Jakobsson:
9
ft
Knmmnum
Það bar eitt sinn svo við fyrir
vestan f sjávarþorpi einu, að
kosinn var i hreppsnefnd einn
ágætur formaður í plássinu.
Dreifing atkvæða milli and-
stöðuflokkanna víxlaðist þann-
ig, að hann lenti í hreppsnefnd-
inni, og þannig er nú víst
talsverður hluti þingmanna
okkar kominn á þing. Við
kjósendurnir eigum okkur það
til afbötunar, að við sjáum ekki
alltaf fyrir, hvernig spilin
kunna að stokkast. Þó að þessi
formaður væri duglegur sjó-
sóknari voru þeir ekki margir,
sem töldu, að hreppsnendar-
störf ættu ýkja vel við hæfi-
leika hans. Að kvöldi kosninga-
dagsins hyggur formaðurinn á'
róður um nóttina og við beiting-
una verður það, að sonur hans
ungur spyr í sakleysi sínu:
— Pabbi, eru ekki allir
gáfuðustu mennirnir í hrepps-
nefndinni?
Það varð steinhljóð við
beitinguna. Hásetarnir
kepptust við sem mest þeir
máttu og litu ekki upp, en kipp-
ir sáust fara um herðar
einstaka manns, líkt og hann
hlægi niðri i sér. Formaðurinn
var strax orðinn sér meðvitandi
um þá ábyrgð, sem nú hafði
lagzt á herðar hans sem eins af
ráðamönnum hreppsins, og nú
dugði honum ekki lengur að
svara hvatvíslega og hugsunar-
lítið heldur settlega og virðu-
lega, ólíkt því sem hann áður
átti tii. Svar hans, loks þegar
það kom eftir spennandi þögn,
var þrungið íhugun. Hann full-
yrti ekkert, en byggði á sterk-
um likum:
— Jú, ætli maður verði ekki
að álíta það. ..
Eg hef alltaf verið sama
sinnis gagnvart alþingismönn-
um og strákurinn gagnvart
hreppsnefndinni. Ég hef að
vísu aldrei spurt eins og hann,
enda ekki talið þess þörf. Auð-
vitað halda allir, að þeir séu
kosnir vegna einhverra eigin
verðleika, en ekki af þvi, sem
algengara er sennilega, að
kjósendurnir séu bjánar að
kjósa sina lika.
Af heilsufarsástæðum hef ég
alltaf haldið mér fast við barna-
trú mfna um gáfnarfar alþingis-
manna. Þeir menn verða
snemma á ævinni magaveikir
og hjartveikir, sem halda, að
allt séu hálfvitar, sem eiga að
sýsla með málefni lands og
þjóðar.
Eitt af því, sem sjómenn
verða að læra strax, ef þeir ætla
að endast, er að treysta skip-
stjórnarmönnunum. Þeir sofa
því oftast rólegir á hverju sem
gengur, ef þeir vita skip-
stjórann uppi, jafnvel þótt
hann sé allra manna líklegastur
til að stranda skipinu eða keyra
það á kaf. Traustið á skip-
stjórnarmönnunum getur sem
sé gengið úr hófi, eins og sýnir
sig á þjóðarskútunni, sem kom-
in er upp í grunnbrot og yfir-
mennirnir þó allir í brúnni og
allt útlit á löglegu strandi, en
það nægir nú sennilega skammt
skipshöfninni, ef hún vaknar
ekki fyrr en í sjónum. Það hef-
ur svo sem ekki aðeins drepið
heilar skipshafnir heldur og
heilar þjóðir að treysta um of á
Eru ekki allir gáfuðustu
mennimir í hreppsnefndinni?
skipstjórnarmennina, og þó að
reglan sé góð fyrir liffærin, þá
getur hún bundið snöggan enda
áliftóruna sjálfa, sem vitaskuld
er heldur ókostur við þessa
annars ágætu lifsreglu.
Störf Alþingis eru margþætt
og flókin, og hinn almenni
borgari hefur öðrum hnöppum
að hneppa en brjóta þingmál til
mergjar. Til þess eru lika
mennirnir þarna, að við eigum
ekki að þurfa að hugsa fyrir þá.
Ég hef sem áður segir beitt
sömu heilsubótaraðferðinni
gagnvart alþingismönnum og
ég gerði sem háseti gagnvart
mfnum skipstjórnarmönnum,
breitt upp fyrir haus og treyst
þeim og reynt að telja sjálfum
mér trú um að þeim væri
treystandi.
Svo varð það í fyrra, að fram
kom á Alþingi frumvarp, sem
ég komst varla hjá atvinnu
minnar vegna aðkynna mér,
illu heilli. Ég hafði hugsað
dálítið um efnið, lesið sitthvað
um það og hlustað á vanga-
veltur bæði innlendar og
erlendar sérfróðra manna, þýtt
um það greinar og skrifað eitt-
hvað um það sjálfur. Það er
skemmst af að segja, að barna-
trú min á alþingismönnum beið
alvarlegan hnekki, og ég held
ekki lengur, að allir gáfuðustu
mennirnir séu á þingi. Það ligg-
ur við, eins og oft þegar menn
tapa trú sinni, að ég trúi nú því
andstæða. Frumvarpið fjallaði
um aðalútflutningsatvinnuveg
þjóða.rinnar og meðferð þess öll
vandasöm, þar sem við höfum
komið okkur í þá klípu að
kaupa inn fleiri skip en við
töldum svo að fiskislóðin þyldi,
þegar til kom. Og nú var það
helzt talið ráð að takmarka
nýtingu þessara dýru og nýju
skipa. Þetta var náttúrlega í
eðli sínu svo mikið handarbaka
verk allt saman, að útkoman
gat aldrei orðið góð, en þó betri
en raun varð á. Það hefði mátt
ætla, að þingmenn hefðu lagt
sig í líma við þessa erfiðu lög-
gjöf og frumvarpsgerðina og
Alþingi vandað val nefndar-
manna. Það er skemmst af að
segja, að þetta mikilvæga frum-
varp varð hrákasmíð, flausturs-
lega unnið og fullt af mótsögn-
um og hreinum endaleysum, en
afgreiðsla þess þó háðulegust,
þvf að í lokin hafði neðri deild
samþykkt ýmsar breytingartil-
lögur til bóta, en efri deild
felldi þær flestar og sendi neðri
deild frumvarpið aftur að
mestu i sinu upphaflega formi
og rétt í þann svip barst þing-
inu fljótfærnisályktun Far-
manna- og fiskim,annasam-
bandsins, sem þingaði þá
dagana, jólasteikin beið á
borðunum heima, og neðri
deild hafði engar vöflur á
heldur át í skyndi ofan í sig
eigin breytingar og samþykkti
frumvarpið eins og það kom frá
efri deild. Það kom sem sé á
daginn, sem reyndar var vitað,
að þingheimur hafði enga skoð-
un á þessu mikilvæga máli, ein-
faldlega af því, að mestur hluti
þingmanna hafði ekki hundsvit
á því, heldur bárust þingmenn
fyrir vindi hreppapólitikur og
eigin atkvæðahagsmuna og
breyttu skoðun sinni nánast
eftir því, hvernig atkvæðin
hóuðu til þeirra þann og þann
daginn.
Þar sem þetta var í fyrsta
skipti, sem ég taldi mig hafa
ástæðu til, vegna kunnugleika
míns á málinu, að fylgjast með
afgreiðslu þess á þingi, þá
leiddi þetta til þess, að ég
spurði sjálfan mig þeirrar eðli-
legu spurningar, hvort af-
greiðsla og vinnubrögð við fisk-
veiðilagafrumvarpið væru
dæmigerð fyrir vinnubrögð
Alþingis í lagasetningu um at-
vinnuvegina.
Sem betur fer held ég nú að
það sé ekki. Þingið er þannig
skipað, að þingheimur hefur
sennilega minnst vit á sjávarút-
vegi og fiskveiðum af öllum at-
vinnuvegum landsmanna. Hér
er því líkast til um heldur óhag-
stætt úrtak að ræða af
vinnubrögðum Alþingis
almennt þetta dæmi næg-
ir mér þó til þess að
vera nú þeirrar skoðunar, að
það sé orðin grundvallarstað-
reynd, að atvinnuvegir nútíma
þjóðfélags séu orðnir of sér-
þróaðir og flóknir til að þjóð-
þing okkar, eins og það er
skipað yf irleitt, ráði við að setja
löggjöf um þá, nema i mesta
lagi rammalög um starfsemina,
sem marki þá útlinurnar einar
og að því leyti fyrst og fremst,
sem starfsemin tekur tilþjóðar-
heildarinnar allrar, en sem
minnst starfsins innan atvinnu-
vegarins sjálfs.
Ég veit, að mörgum þing-
mönnum er þetta ljóst, en því
miður of fáum, vegna þess að
þingmenn — eins og reyndar
flest okkar — þekkja ekki tak-
markanir sínar, heldur virðast
treysta því blint, að gáfaðir
kjósendur hafi kosið þá tilþing-
mennsku vegna andlegra yfir-
burða. Forfeður okkar á
nitjándu öld og fyrstu tvo ára-
tugi tuttugustu aldarinnar létu
atvinnuvegina sem mest af-
skiptalausa, og þau lög, sem
þeim voru sett, voru yfirleitt
einföld og afmarkandi. At-
vinnuvegimir voru þá aðeins
tveir og frumstæðir báðir, og
orsök þessa afskiptaleysis var
ekki vanþekking, mikill hluti
þingmanna var fæddur og upp-
alinn i þessum tveimur at-
vinnuvegum, heldur var það
skoðun manna, að það heyrði
ekki undir þjóðþing að fjalla
um einstök atriði i atvinnu-
vegunum. Nú þyrfti þingið aft-
ur að taka upp þessa stefnu og
nú vegna vanþekkingar. Við
skulum aðeins velta því fyrir
okkur, hvernig flokkarnir velja
I orðið menn til þingsetu ef
mönnum yrði þá ljósara, að
þetta er ekki út i hött mælt, að
þingið sé orðið ófært til að setja
löggjöf um atvinnuvegina.
Það er ekkert launungamál,
að allir flokkarnir hyllast til að
velja sér menn til framboðs eft-
ir vinsældum, ýmist heima I
héraði eða innan ákveðinna
stétta og þjóðfélagshópa. í sam-
ræmi við þetta sækja þeir sér
þingsmannsefni í ýmiss konar
almenn þjónustustörf, félags-
málastarfsemi eða jafnvel
skemmtiiðnaðinn. Vinsælir
barna- og unglingakennarar
eru eftirsóttir, svo mjög, að við
liggur að slá mætti saman þingi
barnakennara og alþingi til
spamaðar. Vinsælir læknar eru
einnig eftirsóttir (prestar eru
víst nú orðið úr leik. Finnast
þeir ekki lengur vinsælir?),
vellæsir og áferðargóðir þulir,
góðir iþróttamenn, vinsælir rit-
höfundar og yfirleitt hvers
kyns menn, (jafnvel popp-
söngvarar) ef þeir hafa náð vin-
sældum innan hópa eða stétta,
að ekki sé talað um þjóðfélags-
ins alls.
Það er ekki lengur spurt um
það, hvort maðurinn hafi eitt-
hvert bein i nefinu, þekkingu á
þjóðmálum eða atvinnuvegum
þjóðarinnar, heldur aðeins
hvort hann sé vinsæll og komi
geðslega fyrir. Það var nú til að
bæta gráu ofan á svart, þegar
sjónvarpið kom til sögunnar og
j farið var að velja menn til
framboðs eftir skjásýnd, og
bætist þar við ein blekkingin
ofan á allar hinar. Margur mað-
ur er skjáfríður og kemur
greindarlega fyrir á skjánum,
þó að önnur kunni að vera
reyndin á, en á hinn bóginn
getur skjárinn leikið myndar-
og fríðsleiksmenn illa.
Sjónvarpið er áreiðanlega hið
mesta villutæki við val á for-
sjármönnum lands og þjóðar.
Sama er að segja um
vinsældirnar. Þær byggjast oft
á eiginleikum, sem hrökkva
skammt við mikilvægar
ákvarðanir i þjóðmálum.
Vinsælir menn eru oft hinar
mestu druslur til átaka og
stundum eru þeir vinsælir af
því einu að vera álíka heimskir
og múgurinn, sem hampar
þeim. Á þessu eru vitaskuld
undantekningar, þó að þetta sé
almenna reglan um vinsældir.
Svo að ég haldi mig áfram við
það dæmi, sem er orsök þessara
hugleiðinga, þá þyrftu þeir
menn, sem valdir væru til að
semja frumvarp um fiskveiðar,
eins og þær gerast nú hjá
þróuðum fiskveiðiþjóðum, að
hafa undirstöðuþekkingu i
fiskifræði, fiskislóðum, veiðar-
færum og notkun þeirra og
i raunhæfum fiskveiðum yfir-
leitt, hagrænum þáttum út-
gerðar og margvislegum félags-
legum þáttum svo sem þjálfun
og getu þess fólks, sem frum-
varpið tæki til. Það væru meiri
gáfnaverurnar, sem kæmu úr
óskyldum störfum — oft mjög
óskyldum, og gætu sett saman
frumvarp byggt á öllum þess-
um flóknu þáttum svo nokkur
mynd væri á. öðlast barna-
kennari, rithöfundur eða lækn-
ir þekkingu á sjávarútvegi bara
við það eitt að ganga í þing-
salina? Er það yfirleitt rétt-
lætanleg skoðun þingmanna, að
þeir verði gáfaðir og hafi vit á
öllu, bara af því að þeir hafa
hlotið kosningu — oft af
hendingu.
Þetta eru falleg skip, þó þau fái ekki að veiða.