Morgunblaðið - 08.03.1974, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 8. MARZ 1974
Gunnar Thoroddsen í umræðum um skattamálin:
Tekjur ríkissjóðs verða allt að 3 millj-
örðum hærri en í fjárlagaáætlun
— miðað við núverandi grundvöll
FRUMVARP ríkisstjórnarinnar um skattkerfisbreytingu, sem skýrt
var frá í Morgunblaðinu I gær var til fyrstu umræðu í neðri deild
Alþingis í gær. Eins og kunnugt er, er vafasamt að ríkisstjórnin hafi
þingmeirihluta til að fá fram 5% hækkun á söluskatti, sem í frumvarp-
inu feist.
í gær mælti fjármálaráðherra fyrst fyrir frumvarpinu, en síðan
gerði Gunnar Thoroddsen formaður þingflokks Sjálfstæðisflokksins
grein fyrir afstöðu þingflokksins til málsins.
Rakti Gunnar, að þær forsendur, sem í frumvarpinu væru lagðar til
grundvallar væru rangar, þannig að tekjutapið vegna lækkunar beinna
skatta yrði ekki svo mikið, sem ríkisstjórnin vildi vera láta. Til að
mæta þvi tekjutapi, sem þó yrði, ætti í fyrsta lagi að draga úr
útgjöidum ríkisins á yfirstandandi ári. Nefndi hann töluna l'A millj-
arður í því sambandi og sagði, að það ætti síðan að vera verkefni
fjárveitinganefndar og fjármálaráðuneytisins í sameiningu, að jafna
þessu út á fjárlögin. í öðru lagi yrðu menn að gera sér rétta grein fyrir,
hversu miklar tekjur ársins hefðu hækkað I áætlunum frá því fjárlaga-
áætlunin var gerð og taka tillit til þess. Sagði hann að þessi tekjuaukn-
ing myndi nálgast 3 milljarða. Þá kæmi til álita, hjá þingmönnum eftir
að þetta lægi fyrir, hvort hækka bæri óbeina skatta.
Halldór E. Sigurðsson fjármála-
ráðherra mælti fyrir frumvarpinu
og sagði, að i ársbyrjun 1973 hefði
hann hafið viðræður um skatta-
málin við þáverandi forseta A.S.Í.
og formann Dagsbrúnar. Upp úr
þeim viðræðum hefði slitnað,
þegar Vestmannaeyjagosið hefði
komið til sögunnar. Síðan hefðu
verið gerðar ályktanir um skatta-
málin á kjaramálaráðstefnum
A.S.Í. í ágúst og október sl. Þar
hefðu verið samþykktar ályktanir
um skattamál, þar sem lagt hefði
verið til, að tekjuskattar einstakl-
inga yrðu lækkaðir verulega. Af
þessu tilefni hefði ríkisstjórnin
tekið upp viðræður við A.S.Í. um
skattamálin, sem hefðu endað
með þeirri sameiginlegu yfirlýs-
ingu, sem þetta frumvarp byggð-
ist á.
Þá las ráðherrann yfirlýsing-
una, en henni hafa verið gerð
ítarleg skil hér i blaðinu áður.
Sagði hann, að frumvarpið væri í
samræmi við þessa yfirlýsingu og
hefðu fulltrúar A.S.Í. lýst yfirþví
að svo væri. Gat hann ennfremur
um, að fulltrúar A.S.Í. hefðu
tekið fram, að þeir teldu fleiri
aðferðir koma til greina til að
jafna mun söluskattshækkunar
og tekjuskattslækkunar (ásamt
skattafslætti) á árinu 1975, ef til
kæmi, en hækkun kaupgreiðslu-
vísitölu. Þessi met mætti jafna
með hvers konar skattbreyt-
ingum.
Ráðherra rakti nú helztu atriði
frumvarpsins, sem væru breyt-
ingar á persónufrádrætti og
afsláttarkerfi, breytingar á skatt-
stigum, hækkun söluskatts og
hækkun álaunaskatti til húsbygg-
inga. Fyrir þessum atriðum var
gerð nánari grein hér í blaðinu í
gær.
Þá sagði fjármálaráðherra, að
söluskattshækkunin í frumvarp-
inu og lækkun beinu skattanna
yrðu að fylgjast að. Las hann upp
úr greinargerð frumvarpsins,
hvernig sá samanburður stæði og
komst að þeirri niðurstöðu, að
samanburðurinn væri 350
milljónir króna ríkissjóði í óhag.
Miðaði hann þá við, að hvert sölu-
skattstig gefi 800 milljónir á árs-
grundvelli, en einungis um 680
milljónir á tímabilinu marz til
desember. Hækkunin næmi því
3.400 milljónum kr. á árinu 1974,
en af þvi kæmu einungis 3.000
milljónir til innheimtu á árinu,
þar sem desemberálagning inn-
heimtist ekki fyrr en á næsta ári.
Siðan greiddi ríkissjóður sjálfur
100 milljónir vegna aukins sölu-
skattsaf útgjöldum hans.
Hann kvaðst ekki vilja spá
neinu um, hvort tillögur ríkis-
stjórnarinnar hefðu þingfylgi, en
sagðist þó hafa rökstuddan grun
um að svo væri. Sagði hann, að
Gylfi Þ. Gíslason hefði í fram-
söguræðu sinni fyrir þingsálykt-
unartillögu Alþýðuf lokksins á s.I.
hausti talið, að svipaðri lækkun á
beinum sköttum og hér um ræddi,
yrði að mæta með 5% hækkun
söluskattsins. Þá kvaðst hann
einnig hafa von um að einstakir
þingmenn Sjálfstæðisflokksins
myndu styðja málið.
Ráðherra sagðist telja það
óvirðingu við alþýðusamtökin i
landinu, ef Alþingi staðfesti ekki
það samkomulag, sem við þau
hefði verið gerð. Nú ef frum-
varpið yrði fellt, þá byggi hann að
sköttunum, eins og þeir væru að
óbreyttum lögum og þá hefðu þeir
hlotið meira traust á Alþingi en
hann hefði átt von á.
Gunnar Thoroddsen (S) sagði,
að hér væru Alþingi settir úrslita-
kostir. Hefffi komið fram hjá fjár-
málaráðherra m.a. í sjónvarpinu,
að annað hvort væri fyrir þingið
að samþykkja þetta frumvarp
óbreytt eða fella það.
Einhver kynni þá að hafa
haldið, að ríkisstjórnin hygðist
segja af sér, þegar hún kæmi ekki
jafn veigamiklu máli fram og hér
um ræddi. En það væri nú öðru
nær ef marka mætti orð fjármála-
ráðherrans. Væri það sýnilega
rétt, sem fram hefði komið hjá
einum ráðherranum fyrir
skemmstu, að ótrúlega mikil
teygja væri í þessari ríkisstjórn.
Fyrir nkisstjórnina væri nú ekki
nema tvennt til, að víkja fyrir
vantrausti, eða hitt, sem liklegra
væri, að sálast úr innanmeini.
Það væri vissulega þingræðis-
spursmál, ef rikisstjórnin ætlaði
sér að skrimta, ef hún næði ekki
þessu máli fram, en um það væri
ekki gott að segja að öðru leyti en
þvi, að frumvarpið færi ekki í
gegn óbreytt.
Ráðherrann hefði talað um
óvirðingu gagnvart verkalýðs-
hreyfingunni. Vissulega væri
gott, að ríkisstjórnir hefðu góða
samvinnu við verkalýðssamtökin í
landinu á hverjum tíma, en í
þessu máli mætti benda á, að fjöl-
mörg verkalýðsfélög hefðu sent
frá sér ályktanir um breytingar á
álagningu beinna skatta, sem
gengju miklu lengra en þetta
frumvarp. Varla væri það óvirð-
ing við þau að Iækka beina skatta
meira en hér væri gert ráð fyrir,
að hækka söluskatt minna eða að
reyna að draga úr útþenslu ríkis-
útgjaldanna og minnka þar með
verðbólguna.
Það væri á hinn bóginn óvirð-
ing að leggja mál með þessum
hætti fyrir Alþingi, sem skv.
stjórnarskránni hefði valdið til
skattlagningar á borgarana. Þetta
mál yrði þingmenn að íhuga vand-
lega — hvort hér væri um
nægjanlega lagfæringu á beinni
skattheimtu ríkisins að ræða, og
hvort heildarfjármál landsmanna
leyfðu stórhækkaðar álögur á
landsmenn. Kvaðst hann vilja
vísa því á bug, að þessi ríkisstjórn
væri þess umkomin að setja Al-
þingi úrslitakosti.
Spurning væri, hvers vegna
rikisstjórnin gerði nú þá stefnu-
breytingu, sem í frumvarpinu
fælist um að lækka beinar skatta-
álögur. Það væri ekki vegna þess
að henni fyndist of langt gengið í
skattheimtunni, heldur væri
þetta fyrir þrýsting frá ýmsum
aðilum í landinu, einkum verka-
lýðshreyfingunni. Þó að sú breyt-
ing, sem hér væri lögð til gengi
allt of skammt, væri samt ástæða
til að óska verkalýðshreyfingunni
til hamingu með að hafa komið
þessari stefnubreytingu í kring.
Það, sem Alþingi þyrfti að at-
huga væri í fyrsta lagi, hvort ekki
þyrfti að lagfæra tekjuskattvit:
leysuna meira en hér væri ráð
fyrir gert. Þá þyrfti þingið að
athuga, hvort tölur í áætlunum
frumvarpsins væru byggðar á
réttum grunni og athuga, hvernig
tekjutapi, sem af lækkun beinna
skatta stafaði yrði mætt.
í því sambandi kvaðst Gunnar
Thoroddsen í fyrsta lagi vilja
benda álækkun ríkisútgjaldanna,
í öðru lagi mætti endurmeta
tekjuáætlun fjárlaganna, sem
greinilega hefði breytzt verulega
og í þriðja lagi þyrftu þá þing-
menn, að gera sér grein fyrir,
hvort hækka þyrfti söluskattinn
og þá, hvort hækka þyrfti hann
um 5%.
Þá raktiGunnar samanburðinn
á þessu frumvarpi og skattafrum-
varpi sjálfstæðismanna. Kom i
ljós, að sá samanburður var þessu
frumvarpi mjög í óhag. Munaði
mestu um, að álagningarprósenta
væri hér 20% í stað 15% í frum-
varpi sjálfstæðismanna, 30 í stað
25 og 40 í stað 38 og það sem enn
væri þýðingarmeira, hversu skatt-
þrepin í þessu frumvarpi væru
þröng. Hér yrðu millistéttimar
mjög illa úti, t.d. fólk með 900 þús
til 1 milljón kr. í ársterkur. Á
síðasta ári hefðu hjón með tvö
börn og í þessum tekjuflokkum
verið yfir3800 talsins og væri þá í
framteljendum talið. Þetta væru
langfjölmennustu tekjuhóparnir.
Þá vantaði ennfremur í þetta
frumvarp ákvæði um sérsköttun
hjóna og enn væri gert ráð fyrir,
að fjármálaráðherra ákvæði skatt-
vísitöluna með fjárlögunum, en
verkalýðshreyfingin hefði tjáð sig
mjög á móti þessu.
Gunnar sagði, að í þessu frum-
varpi væri þó athyglisyert ný-
mæli, þar sem væri áætlað að taka
upp Vísi að neikvæðum tekju-
skatti eða viðurkenningarskatti,
eins og.hann hefði einnig verið
kallaður. Þess konar skattur hefði
verið mjög til umræðu hjá Sjálf-
stæðisflokknum, m.a. á síðasta
landsfundi hans. Þá hefði þing-
flokkur Sjálfstæðisflokksins látið
um sl. áramót gera mjög ítarlega
skýrslu um þennan skatt. Gerði
hann nánari grein fyrir hvað í
slíkum viðurkenningarskatti fæl-
ist og sagði það skoðun sjálf-
stæðismanna, að stefna bæri að
honum.
Gunnar rakti nú ákvæði frum-
varpsins um skattaafslátt og gagn-
rýndi, að hluti hans sem tekjulitl-
ir námsmenn ættu að fá, ætti ekki
að renna til þeirra, heldur í lána-
sjóð námsmanna og til jöfnunar á
námsaðstöðu. Kvaðst hann vilja
spyrja fjármálaráðherra, hversu
mikið ætti að hirða í þessu skyni
til að unnt yrði að lækka lögbund-
in framlög ríkissjóðs til sjóða
pó —. >t na.
Gunnar Thoroddsen
Gunnar Thoroddsen vék nú að
því hver tekjumissir nkissjóðs
yrði af lækkun tekjuskatts. Rakti
hann í því sambandi það sem i
greinargerð frumvarpsins segir
um, að helztu forsendur áætlana
frumvarpsins séu þær sömu og i
fjárlögunum, eða að meðalbreyt-
ing teknamilli áranna 1972 og 73
yrði 25—26%. Samanburður á
þessum grundvelli væri villandi,
því nú lægi ljóst fyrir að þessi
breyting yrði ekki 25-—26% held-
ur a.m.k. 30%. Þarna væri um að
ræða rangar forsendur, sem gæfu
mismun í útkomu um ‘ 6—700
milljónir kr. sem tekjutap rikis-
sjóðs yrði minna.
Ýmis önnur rök en þessi lægju
því til grundvallar, að ekki þyrfti
5% söluskattshækkun til að mæta
tekjutapinu. Þannig væri líklegt,
þegar allt væri til talið, að tekjur
rikissjóðs, á þeim grundvelli, sem
nú lægi fyrir yrðu allt að 3
milljörðum hærri en þær voru í
áætlun fjárlaga. Þá væri það enn-
þá svo, að þessi rikisstjórn mætti
ekki heyra minnzt á niðurskurð
ríkisútgj aldanna.
Þá benti Gunnar á ýmsar leiðir
til að mæta tekjutapínu. í fyrsta
lagi ætti að draga úr útgjöldum
rikisins á yfirstandandi ári. Væri
nú eðlilegt, að með þessu máli
fylgdi ákvörðun um að skera nið-
ur á fjárlögum um l‘A milljarð,
sem fjárveitinganefnd og fjár-
málaráðuneytið gerðu siðan til-
lögur um, hvernig skyldi jafnað
niður.
í annan stað bæri að gera sér
grein fyrir, hversu miklar tekjur
ársins yrðu umfram fjárlagaáætl-
un og taka tillit til þess.
í þriðja lagi bæri að athuga,
hvort og að hve miklu leyti ætti að
hækka óbeina skatta. Bæri þá að
athuga likurnar á því að þeir inn-
heimtust betur en áður.
Gunnar sagði Sjálfstæðisflokk-
inn stefna að réttlátum sköttum,
sem fólkið í landinu gæti unað
við. Of háir skattar lettu menn til
framtaks og minnkuðu þannig
þjóðarframleiðslu.
Að lokum kvaðst hann vona, að
ríkisstjórnin sæi að sér nú er mál-
ið færi í nefnd og féllist á þá
breytingu á frumvarpinu, að
tekjuskatturinn lækkaði meira en
þar væri gert ráð fyrir og sölu-
skatturinn hækkaði miklu minna.
Gylfi Þ. Gíslason (A) kvaðst
vilja leiðrétta ummæli fjármála-
ráðherra um að líkur væru á þvi,
að Alþýðuflokkurinn styddi frum-
varpið. Fram hefði komið skýrt og
skorinort að hálfu Alþýðuflokks-
ins við ráðherrann, að flokkurinn
myndi styðja lækkun tekjuskatts-
ins og afsláttarkerfið og þá hækk-
un söluskattsins, sem nauðsynleg-
ur væri, svo og að flokkurinn teldi
5% hækkun söluskattsins algjör-
an óþarfa.
Þá fjallaði Gylfi nokkuð um
þróun skattamálanna í tíð þessar-
ar ríkisstjórnar og sagði tekju-
skattkerfið virka lamandi á
vinnuvilja fólksins. Tillaga Al-
þýðuflokksins í skattamálum
hefði verið sett fram i því skyni
að koma lagi á þetta. Það væri
ánægjulegt, að rikisstjórnin flytti
nú tillögu, sem í öllum megin
atriðum væri sama efnis og tillögur
Alþýðuf lokksins hefðu verið.
Hins vegar gerði rikisstjórnin til-
lögu um of mikla hækkun sölu-
skattsins. Lagði Gylfi í því sam-
bandi áherzlu á, að ekki mætti
rugla saman kerfisbreytingu á
skattheimtu, sem standa ætti til
frambúðar annars vegar og tima-
bundnum ráðstöfunum til að
bjarga fjárhagi rikissjóðs við á
árinu 1974 hins vegar. Þess vegna
væri alls óheimilt að miða sölu-
skattshækkunina við það, sem eft-
ir væri ársins, heldur yrði að
reikna hana á ársgrundvelli. Það
væri því einfalt reikningsdæmi,
hversu mikla söluskattshækkun
Alþýðuflokkurinn vildi fállast á
og væri þar byggt á orðum
greinargerðar um, hve mikið eitt
söluskattstig gæfi á ársgrund-
velli. Það ætti að gefa 800 milljón-
ir og þvi myndi Alþýðuflokkurinn
fallast á 3‘A% söluskattshækkun.
Ekki ætti að nota tekjur af sölu-
skatti til að fjármagna afsláttar-
kerfi, sem upp væri tekið til að
vega á móti söluskattshækkun.
Þar væri um 550 milljónir að
ræða í tillögum ríkisstjórnarinn-
ar. Þesssu mætti mæta með því,
að breyttar væru áættanir um
tekjuaukningu einstaklinga milli
áranna 1972 og 1973, svo og hækk-
un á áætlun á tekjum af eigin
húsaleigu, sem samtals rpyndi
gefa þessa upphæð 550 milljónir
kr.
Sagði Gylfi að Iokum, að hann
væri eindregið fylgjandi skatt-
kerfisbreytingunni, en hún mætti
ekki verða til að lauma inn frek-
ari álögum á almenning.
Að svo búnu var umræðunni
frestað, en boðað til næsta fundar
í neðri deild kl. 2 í dag til að halda
henni áfram.
Hússtjórnar-
kennaraskóli
FRUMVARP til laga um Hús-
stjórnarkennaraskóla íslands,
sem var lagt fyrir síðasta Alþingi
til kynningar, var að nýju lagt
fram á Alþingi s.l. þriðjudag. Fel-
ur það í sér nokkrar breytíngar
frá upprunalegri mynd frum-
varpsins. M.a. er gert ráð fyrir að
fellt verði niður ákvæðið um að
lögin skuli endurskoða um leið og
lög um Kennaraháskólann, þar
sem álitið er að þau eigi að endur-
skoða hvenær sem ástæða virðist
til. Þá er að geta breytinga á
skipan skólanefndar, þar sem
m.a. er gert ráð fyrir að nemend-
ur fái fulltrúa í nefndinni.