Morgunblaðið - 15.06.1974, Síða 1

40 SIÐUR
99. tbl. 61. árg.
LAUGARDAGUR 15. JCNl 1974
Prentsmiðja Morgunblaðsins.
Hríðversnandi ástand í fjármálum og peningamálum:
4000 millj. yfirdráttar-
skuldir viðskiptabanka
Nær 6000 millj. fjárskortur sjóðanna — 3300 millj. greiðsluhalli ríkissjóðs
Mynd þessi var tekin f gærmorgun, þegar þeir Nixon, forseti Bandarfkjanna, og Sadat, forseti
Egyptalands, undirrituðu samkomulag um aukna samvínnu landa sinna á ýmsum sviðum. Sjá frétt
á bls. 17.
Atlantshafssáttmáli
SVO virðist sem fullkomið öng-
þveiti sé að skapast f fjármálum
og peningamáium þjððarinnar.
Samkvæmt þeim uppiýsingum,
sem Mbl. hefur aflað sér, mun
lausafjárstaða viðskiptabankanna
hafa farið hríðversnandi f maf-
mánuði og um sfðustu mánaða-
mót voru yfirdráttarskuldir við-
skiptabankanna hjá Seðiabank-
anum og erlendum bönkum um
4000 millj. kr. og hefur lausafjár-
staða þeirra aldrei verið verri.
Viðskiptabankarnir verða að
greiða 18% refsivexti af veru-
legum hiuta þessarar fjárhæðar.
Þessi alvarlega lausafjárstaða
bankanna þýðir f raun, að öll
útlán þeirra þessa dagana fara
fram á þann hátt að ávfsa á Seðla-
bankann. Ef viðskiptabankarnir
veldu þann kostinn að stöðva
útián sfn til þess að bæta þessa
slæmu lausafjárstöðu mundi það
fljótlega þýða algera stöðvun og
greiðsluþrot helztu atvinnufyrir-
tækja þjóðarinnar.
Fiskimjöl:
Ný gull-
náma
1 SUÐUR-ÍSHAFI er um þess-
ar mundir að hefjast nýting
„hvalátu'* til fiskmjöls. Hval-
átustofnarnir á þessum slóð-
um hafa aukizt gffurlega að
undanförnu, um Ieið og hvöl-
um hefur fækkað. Þessi teg-
und, sem er skyid kröbbum og
rækjum, er ein helzta fæða
hvala. Er talið að 50 milijón
tonna veiði árlega sé hugsan-
ieg, án þess að stofnunum sé
stefnt f hættu. Ur þvf er hægt
að vinna 8 milljón tonna af
fiskmjöli. Þetta kemur fram í
frétt f biaðinu „Oil World“.
Sovézk og japönsk verk-
smiðjuskip eru þegar farin að
veiða hvalátuna á Suður-
ishafinu, og er þetta talin
vera ástæðan fyrir því að fisk-
mjölsframleiðsla þessara
landa hefur aukizt svo mjög
síðustu tvö árin. Chilemenn
hafa nú i hyggju að reisa sér-
stakar fiskmjölsverksmiðjur í
suðurhluta landsins, aðeins
dagleið frá hvalátumiðunum.
Hefur ríkisstjórn Chile sótt
um styrk frá Alþjóðabank-
anum til rannsókna á þessu
sviði. Er gert ráð fyrir bygg-
ingu verksmiðjanna innan sex
ára. Fiskmjölsframleiðsla úr
hvalátu kann að ná 200.000
tonnum árið 1980, og ætti að
geta aukizt um 100.000 tonn
árlega upp frá því, að því er
segir í fréttinni i „Oil World".
Jafnframt þessari alvarlegu
láusafjárstöðu viðskiptabank-
anna er ljóst, að þýðingarmestu
fjárfestingarsjóði og fram-
kvæmdasjóði landsmanna skortir
nálægt 6000 millj. kr. til þess að
standa undir fyrirhuguðum lán-
veitingum og framkvæmdum á
þessu ári.
Horfurnar hjá rfkissjóði eru
ekki betri. Þar virðist stefnt i
greiðsluhalla á þessu ári, sem
nemur um 3300 millj. kr. 1
greinargerð með frumvarpi þvi,
sem vinstri stjórnin lagði fyrir
Alþingi um „viðnám gegn verð-
bólgu“ kemur fram, að þegar sú
greinargerð var samin stefndi í
2000 millj. kr. greiðsluhalla hjá
ríkissjóði á árinu, en til viðbótar
tók vinstri stjórnin nokkru
fyrir borgarstjórnarkosningar
ákvörðun um að stórauka niður-
greiðslur, sem kosta mundu ríkis-
sjóð um 1300 millj. kr. til ára-
móta, þannig að í heild virðist
fyrirsjáanlegur hallarekstur
rikissjóðs að óbreyttum aðstæðum
nema 3300 millj. kr.
Lausafjárstaða
bankanna
1 frétt í Mbl. í gær var frá því
skýrt, að I apríllok hefðu yfir-
dráttarlán viðskiptabankanna hjá
Seðlabanka numið rúmlega 1800
millj. kr., en í maímánuði versn-
aði þessi staða mjög og mun um
siðustu mánaðamót hafa verið um
að ræða um 4000 millj. kr. yfir-
dráttarskuldir viðskiptabankanna
heima og erlendis. Ástæðurnar
fyrir þessari alvarlegu lausafjár-
stöðu viðskiptabankanna eru
margar. Talsverðar birgðir út-
flutningsafurða liggja fyrir í
landinu, sem bankarnir hafa
lánað út á og skýrir það að nokkru
NORSKA rfkisstjórnin ákvað f
gær að veita norska þjóðskjala-
verðinum umboð til þess að af-
henda Islendingum talsvert af
skjölum úr þjóðskjalasafni
Noregs er varða tsland og fslenzk
málefni fyrir árið 1814, að þvf er
segir f skeyti frá norsku frétta-
stofunni NTB f gær. Er hér um að
ræða skjöl, sem Noregur fékk frá
Danmörku við þjóðskjaiaskipti á
siðustu öld og eru ekki mikilvæg
fyrir norska fræðimenn, en þó
munu þau skjöl, sem hugsanlega
hafa slfka þýðingu verða Ijósrituð
fyrir afhendinguna. Telur norski
þjóðskjalavörðurinn, að þessi
skjöl eigi heima á fslenzka þjóð-
Briissel, 14. júni AP-NTB
TILKYNNT var I aðalstöðvum
Atlantshafsbandalagsins f Briiss-
el f dag, að stjórnarleiðtogar og
utanrfkisráðherrar aðildarrfkja
bandalagsins myndu koma saman
til fundar f Briissel 26. júnf nk. að
frumkvæði Nixons forseta. A
fundinum verður fyrst og fremst
skjalasafninu, ekki sfzt nú vegna
þjóðhátfðarhaldanna f ár.
□ „Ég hlakka mjög til að sjá
þessa sendingu," sagði Bjarni Vil-
hjálmsson, þjóðskjalavörður, er
Morgunblaðið innti hann álits á
þessari ákvörðun. Hann sagðist
hafa hitt norska þjóðskjalavörð-
inn, Dagfinn Mannsaaker s.I.
haust f Noregi, og hefði hann þá
tjáð sér þessa fyrirætlan sfna.
Mun Mannsaaker koma hér við
fljótlega á leið sinni til Kanada
og afhenda skjölin formlega.
Bjarni Vilhjálmsson kvað það
ekki liggja alveg ljóst fyrir
hversu mörg skjöl verður um að
rætt um heimsókn Nixons til
Sovétrfkjanna, sem hefst næsta
dag, en einnig önnur vandamál á
alþjóðavettvangi — og verulegar
Ifkur eru taldar til þess, að þá
verði einnig undirritaður nýr
Atlantshafssáttmáli. Er gert ráð
fyrir, að lögð verði sfðasta hönd á
samningu hans á utanrfkisráð-
ræða, en Mannsaaker hefði talað
um nokkra skjalapakka. Eru
þetta allt skjöl, sem snerta Island
og íslenzk málefni frá æðstu
stjórn landsins í Kaupmanna-
höfn. Hefði hann t.d. séð s.l. haust
skjöl um striðshjálparskattinn
svonefnda, sem Danir lögðu á
þegna sína, er þeir áttu í striði við
Svía. En Bjarni sagði það alls-
endis óvíst, hvort þarna leyndust
einhver mikilvæg plögg. „Maður
veit aldrei. En það er gott að fá
allt, sem viðkemur sögu Islands á
fyrri öldum, og hér er um mikla
vinsemd Norðmanna að ræða f
okkar garð,“ sagði Bjarni Vil-
hjálmsson að lokum.
herrafundi NATO-rfkjanna f
Ottawa f Kanada dagana 18. og 19.
júnf nk.
1 tilkynningu, sem fram-
kvæmdastjöri NATO, Joseph
Luns, birti í dag, í lok fundar
landvarnaráðherra NATO ríkj-
anna, segir, að hann hafi boðið
stjórnarleiðtogum og utanrfkis-
ráðherrum aóildarrikjanna til
fundarins að uppástungu Nixons.
Vitað er, að Bandaríkjaforseti
hefur haft verulegan áhuga á því
að þessi fundur verði haldinn —
en nokkur vafi leikið á því, hvort
hann fengi því framgengt. Sömu-
leiðis hafa verið uppi efasemdir
um, að tfttnefndur Atlantshafs-
sáttmáli yrði undirritaður að svo
stöddu — en sem kunnugt er átti
Henry Kissinger, utanríkisráð-
herra Bandarikjanna, frumkvæði
að gerð hans með ræðu sinni f
New York í aprfl 1973.
Að mati stjórnmálafréttaritara
í Bríissel er boðun fundarins stað-
festing á því, að allar stjórnir
NATO-ríkjanna séu honum fylgj-
andi, — þeir telja, að boðið hefði
ella ekki verið sent út. — Sömu-
leiðis segja þeir hana sterka vís-
bendingu um, að samkomulag
hafi nú náðst um gerð hins nýja
sáttmála i þeim mæli, að telja
megi undirritun hans næsta vísa.
Haft er eftir áreiöanlegum
heimildum í Briissel, að einungis
eigi eftir að ná samkomulagi um
minniháttar orðalagsatriði í texta
sáttmálans.
Framhald á bls. 39
Norðmenn afhenda
íslenzk þjóðskjöl
„Hlakka til að fá sendmguna,” segir Bjami Vilhjálmsson