Morgunblaðið - 15.06.1974, Qupperneq 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 15. jUNl 1974
Rauðagerði — nýtt barnaheimili
í Vestmannaeyjum opnað
NÝLEGA var opnað í Vest-
mannaeyjum nýtt dag-
heimili, Rauðagerði, sem
Rauði kross íslands reisti
fyrir söfnunarfé frá íslands-
vinum í Sviss og sænska
Rauða krossinum. Heimilið
rúmar 56 börn í tveimur
barnadeildum og vöggu-
deild. Það er með hinum
bezta búnaði og var fylgt
ströngustu kröfum við
byggingu þess. Húsið, sem
er á einni hæð, er tæpir
500 fermetrar og skipt í
eldvarnareiningar. í því eru
m.a. leikeldhús og föndur-
aðstaða svo og stór skáli,
þar sem öll börnin geta
safnazt saman. í húsinu er
einangrunarklefi fyrir þau
börn, sem skyndilega
kunna að veikjast. Þá er
aðstaða fyrir starfsfólk
mjög góð.
Björn Tryggvason for-i
maður Rauða krossins á ís-
landi afhenti Vestmanna-
eyjakaupstað heimilið og
veitti Magnús Magnússon'
bæjarstjóri því viðtöku fyriri
hönd bæjarins. Mörg ávörpi
voru flutt við þetta tæki-
færi og kom m.a. fram, að
Vestmannaeyjadeild Rauða
krossins og Rauði kross ís-
lands hafa boðið fram styrk
fyrir tvær fóstrur til náms í
Fóstruskóla íslands gegn
því, að þær starfi síðan í
Vestmannaeyjum.
H ’ildarkostnaður við
byggingu heimilisins var
um 23 milljónir króna, þar
af um þriggja milljóna
kostnaður við grunn og lóð,
sem Vestmannaeyjakaup-
staður lagði fram.
Björn Tryggvason formaöur RKÍ afhendir Magnúsi
Magnússyni bæjarstjóra lvklana aö nýja dagheimil-
inu.
H rönn, ein fóstran í Rauðagerði, matar eina, sem er
alveg undrandi á ljósmvndaranum.
Dagheimilið er glæsilegt hús, byggt samkvæmt ítrustu
kröfum.
Baldur Guðlauasson:
Hin víðtæku efnahags- og
stjórnmálalegu áhrif olíuhanns
Araba leiða hugann að því, hvort
tii muni að dreifa öðrum auðlind-
um, orkugjöfum eða hráe/num,
sem ráðskast megi með á hlið-
stæðan hátt til framdráttar póli-
tískum eða efnahagslegum mark-
miðum. Olíuverð hefur allt að
fimmfaldazt á fjórum árum, að
miklu levti vegna samræmdra að-
gerða helztu olíuútflytjenda. Selj-
endur ýmissa hráefna, i flestum
tilvikum ríki þriðja heimsins, sem
lengi hafa talið útflutningsafurð-
ir sínar, seldar iðnríkjum, metnar
of lágt, hafa fylgzt með aðgerðum
olíulandanna af athygli. Fyrstu
beinu áhrif hinnar árangursríku
stefnu olíulandanna er sennilega
ráðstefna sú, sem helztu fram-
leiðslulönd hráefnísins . boxít
héldu nú i b.vrjun marzmánaðar.
Fyllsta ástæða er fyrir okkur Iv
lendinga til að f.vlgjast með öllum
hræringum á sviði hinnar nýtíl-
komnu .auðlindapólitíkur". ekki
sízt ráðabruggi boxít-seljenda,
þar sem boxít er hráefni það, sem
ál er unnið úr.
framantalinna efna. Fjögur riki
ráða yfir rúmlega 80 hundraðs-
hlutum útflutts kopars. Tvö ríki
framleiða rúmlega 70 hundraðs-
hluta af útfluttu tini og tvö til
viðbótar hækka hlutfallið í 95
hundraðshluta. Fjögur ríki ráða
yfir rúmlega helmingi heildar-
sölu hrágúmmís. Fjögur ríki ráða
yfir helmingi heildarútflutnings-
magns boxíts og hlutfallið hækk-
ar í rúma 90 hundraðshluta, ef
Astralía er talin með. Taka verð-
ur fram, að ekki er átt við hlutfali
heildarframleiðsiu, heldur þess
hluta framleiðslunnar, sem seld-
ur er landa á milli, en það er sá
hluti, sem máli skiptir i alþjóða-
viðskiptum.
bragði að virðast litlar á, að auð-
lindapólitík beri árangur að oliu
frágenginni, þá er vissara aó
ganga ekki að slíkri niðurstöðu
sem sjálfgefinni. Þróunarlöndin
hafa smám saman verið að vakna
til vitundar um hið fornkveðna,
að sameinaðir stöndum vér og
sundraðir föllum vér. Þau hafa
staðið höllum fæti í viðskiptum
við þróuðu ríkin. Almenningur
þrýstir víða á um bætt lífskjör.
Fordæmi . Araba hefur sannað
ríkjum þriðja heimsins, að mögu-
legt er að setja vestrænum iðn-
ríkjum stólinn fyrir dyrnar. Þessi
ríki þarfnast erlends gjaldeyris
og i því sambandi virðast fáar
leiðir hagkvæmari en hærri verð-
Auðlindapólitík - Nýr óvissu-
valdur í alþjóðasamskiptum
★
Arangursríkt samstarf hráefna-
útflytjenda er því aðeins mögu-
legt, að ákveðin skilyrði séu fyrir
hendi. Æskilegt er, að framleið-
endur séu fáir, þar sem það gerir
auðveldara fyrir um að samræma
aðgerðir heldur en þegar fleiri
eiga í hlut. Ríkin verða að hafa
sameiginleg markmið, hvort sem
þau eru pólitísks eða efnahags-
legs eðlis eða sambland hvors
tveggja eins og raunin varð á um
olíuna. Þá verða ríkin að vera
sammála um leiðír, hvort sem um
ræðir allsherjar stöðvun eða sam-
drátt framleiðslu og/eða útflutn-
ings, sölubann til tiltekinna ríkja
eða verðhækkanir. Einnig skiptir
miklu fyrir árangur allrar auð-
lindapólitíkur að ekki sé fyrir
hendi eitthvert annað efni eða
orka, sem nota megi í stað hins,
sem ætlunin var að gera sér mat
úr eða unnt sé ósköp einfaldlega
að komast af án nokkurs stað-
gengils. Loks þarf vitaskuld að
taka hugsanlegar gagnráðstafanir
annarra ríkja með í reikninginn.
Líklegt hefur verið talið, að það
yrðu einkum seljendur kopars,
boxíts, tins, hrágúmmís, kaffis,
kókós eða tes, sem hefja kynnu
samvinnu í von um aukinn ágóða.
Tilraunir hafa áður verið gerðar
til myndunar sölusamtaka, m.a. af
seljendum kopars, kókós, tes og
kaffis, en þær hafa ekki borið
tilætlaðan árangur til þessa. Hinn
mikli afrakstur af samvínnu olíu-
útflytjenda ýtir nú undir endur-
nýjaða og aukna samstarfsvið-
leitni. Einkum eru það ríki þriöja
heimsins, svonefnd þróunarlönd,
sem hér um ræðir.
Nefna má, hvernig háttað er
útflutningsdreifingu nokkurra
Ymsir sérfræðingar telja tak-
markaðar líkur á, að seljendur
muni hafa erindi sem erfiði í til-
raunum til að samræma viðskipta-
stefnu sína. Þar veldur mestu um
möguleiki k.aupenda á að nota
önnur hráefni eða gerviefni í stað
þeirra, sem hækka í verði eða
ekki eru lengur fáanleg (plast eða
ál í stað tins, ál eða tin í stað
kopars, te í stað kaffis o.s.frv.);
hinir pólitísku erfiðleikar á að ná
samkomulagi meðal seljenda og
loks hættan á gagnráðstöfunum
iðnvæddra ríkja. Ekkert þessara
vandamála var til staðar þar sem
olía var annars vegar. Fáein ríki,
sammála um að færa sér aðstöðu
sína í nyt, réðu yfir vöru, sem
iðnvædd ríki ekki geta komizt af
án, svo engúm vörnum varð kom-
ið við.
Þótt líkur kunni því í fljótu
lagning tiltækra hráefna. Þar sem
ekki virðist vænlegt til árangurs
að einskorða sig við einstök hrá-
efni, er ekki útilokað að ríki þau,
sem hagsmuna eiga að gæta, efni
til samvinnu á breiðari grund-
velli. Utflytjendur ýmissa þeirra
efna, sem unnt er að nota hvert í
annars stað, svo sem kopars, tins
og boxíts eða þá kaffis, tes og
kókós, reyni til dæmis að sam-
ræma stefnu sína og hafa
sitt fram með þeim hætti.
Þess er ekki að vænta, að
reynt verði að nota slík samtök
seljenda til að ná fram pólitískum
markmiðum, ólíkt þvi sem átti sér
stað með olíu. Til þess eru við-
komandi ríki of sundurleitur hóp-
ur. Það, sem sameinar þau, er
óskin um hærra vöruverð. Sam-
vinna á breiðum grundvelli
myndi því sennilega einkum mið-
ast að þvi að knýja fram verð-
hækkanir. Enginn veit hversu ör-
ar framfarirnar verða á sviðí
gerviefnaframleiðslu eða nýrra
auðlinda og er það þvi vissulega
mörgum óvissuþáttum háð, hvers
árangurs þróunarlöndin gætu
vænt sér af samræmdri ,auð-
lindapólitík".
★
Vert er að taka fram, að það er
engan veginn vist. að sú viðtæka
samvinna þróunarlandanna, sem
vikið var að að ofan, muni verða
að veruleika. Meiri grundvöllur
virðist fyrir samvinnu seljenda
einstakra vörutegunda. Nýlokið
er ráðstefnu seljenda eins sliks
hráefnis og er sérstök ástæða
fyrir okkur Islendinga til að gefa
þessu gaum, þar sem um var að
ræða helztu útflutningsriki
boxíts, en það er eins og áður
segir notað til framleiðslu áls.
Þrátt fyrir tímabundna erfiðleika
á sölu áls undanfarin ár, eins og
menn muna vegna birgóa þeirra,
sem hlóðust upp i Staumsvík, þá
er ál taliö vera sá málmur, sem
hvað erfiðast muni að leysa full-
komlega af hólmi með notkun
annarra efna og því hvaó bezt
fallinn til að prútta með. Sjö ríki
sem framleiða boxft, Gínea,
Astralia, Gíenna, Jamaíka, Sierra
Leone, Surinam og Júgóslavía, og
áheyrnarfulltrúar frá fjórum til
viðbötar héldu níu daga fund í
Gíneu. Samþykktir ráðstefnunnar
þóttu vera hófsamlegar, en ráð-
stefnuríkin ákváðu engu að síður
að setja á laggirnar stofnun til að
gæta hagsmuna aðildarrfkja á
sviði boxítiðnaðarins. Ríkin sjö
ákváðu einnig að skiptast á upp-
lýsingum, samræma ákvarðanir,
vinna sameiginlega að rannsókn-
um og samræma innkaup til
boxitiðnaðarins. Þá voru aðildar-
riki hvött til að tryggja hámarks-
eignarhald landsmanna sjálfra á
náttúruauðlindum sínum. Loks
hefur samþykkt ráðstefnunnar að
geyma ákvæði, þar sem boxft-
framleiöendur eru hvattir til að
Framhald á bls. 37