Morgunblaðið - 15.06.1974, Qupperneq 39

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 15. JUNl 1974
39
Hlébarðarnir vörðust
með kjafti og klóm
SKOTLAND varð að láta sér
nægja 2—0 sigur yfir Afríku-
liðinu frá Zaire í fyrsta leik
sfnum í heimsmeistarakeppninni
I knattspyrnu. Leikurinn fór fram
i Dortmund í gærkvöldi að við-
stöddum aðeins 25 þúsund áhorf-
endum. Þessi úrslit eru verulegt
áfall fyrir Skotana með tilliti ti)
þess, að mjög líklegt verður að
teljast, að riðill þeirra vinnist á
markahlutfalli, og þá að Júgóslvía
og Brasilfa vinni Zaire með fleiri
mörkum.
Leikmenn Zaire höfðu fengið
fyrirskipun frá forseta lands síns
fyrir leikinn, að nú gillti ekkert
annað en „að sigra eða deyja."
Sigur unnu Afrfkubúarnir ekki f
leiknum, en vfst er, að þeir urðu
ekki landi sínu og þjóð til
skammar með frammistöðu sinni,
sem kom mjög á óvart. Leikurinn
fór að vísu að mestu fram á vallar-
helmingi þeirra, og oft var hart
barizt í vítateignum, en baráttu-
gleði „hlébarðanna" var mikil og
þeir gáfu hinum hálaunuðu at-
vinnumönnum Skotlands sjaldan
tækifæri.
Það voru Leeds-leikmennirnir
Peter Lorimer og Joe Jordan, sem
skoruðu mörk Skotlands í
leiknum. Fyrra markið var skorað
á 21. mínútu, en þá átti Lorimer
mjög góða sendingu til Jordans,
sem sloppið hafði úr gæzlu eitt
andartak. Skaut Jordan föstu og
fallegu skoti af 18 metra færi,
sem hafnaði f marki Afríku-
búanna, án þess að nokkrum
vörnum væri hægt að koma við.
Hitt markið kom á 31. mínútu og
átti þriðji Leed-leikmaðurinn i
skozka landsliðinu, fyrirliði þess,
Billy Bremner, mestan heiður af
því. Hann tók aukaspyrnu rétt
utan vftateigs og sendi knöttinn
með nákvæmri spyrnu til Lori-
mers, sem skallaði sfðan í markið.
Afríkubúarnir áttu af og til
nokkuð góð upphlaup og fyrsta
hættulega marktækifærið í
leiknum var þeirra, er bezti leik-
maður liðsins, miðherjinn Kako,
fékk knöttinn f dauðafæri við
skozka markið, en hann flýtti sér
um of — og skot hans geigaði.
Mikill fögnuður var meðal
skozkra áhorfenda eftir að mörk-
in tvö voru komin, og áttu flestir
von á því, að Skotunum tækist að
bæta miklu fleiri við. Fögnuður
áhangenda Skotlands tók svo
smátt og smátt að breytast í
gremju eftir þvf sem á leikinn
leið, og mörkin létu á sér standa.
Skotar náðu þó öllum völdum að
miðjunni, en Afrfkubúarnir
þjöppuðu sér saman inni í víta-
teignum og tókst að verjast öllum
áhlaupum. Þau skot sem að marki
náðu tók Muamba Kazadi mark-
vörður af mikilli leikni, en hann
var bezti leikmaður liðs sfns og
varði oft frábærlega vel.
Eftir leikina í gær er staðan í
riðlinum þessi:
Skotland 1 1 0 0 2—0 2
Brasilia 10 10 0—0 1
Júgóslavía 10 10 0—0 1
Zaire 10 0 1 0—2 0
A-Þjóðverjar
AUSTUR-Þjóðverjar áttu fullt f
fangi með baráttuglaða Astralfu-
búa í leik liðanna í heims-
meistarakeppninni í knattspyrnu
f Hamborg í gærkvöld. Það var
ekki fyrr en í seinni hálfleik, að
A-Þjóðverjunum tókst að tryggja
sér sigurinn: 2:0, og við annað
markið fengu þeir hjálp andstæð-
inganna.
Svo sem vænta mátti voru Þjóð-
verjarnir áberandi betri aðilinn f
leiknum, en Ástralíubúarnir
sýndu furðulega góða knatt-
spyrnu og sóttu oft upp vinstri
kantinn, þar sem tveir beztu leik-
menn þeirra, Jim Rooney og
Branko Buljevic voru fyrir. Þá
átti markvörður liðsins, hinn
mörðu sigur
skozkfæddi Jack Reilly, stórleik
og varði hvað eftir annað frábær-
lega vel.
Fyrra markið kom á 63. mfnútu,
er bakvörður Ástralíumanna
Colin Curran, ætlaði að stöðva
skot frá Jurgen Sparkwasser, en
breytti stefnu knattarins, þannig
að hann Ienti í eigin marki. Hitt
markið skoruðu A-Þjóðverjarnir
13 mfnútum síðar, og var það
Eberhard Vogel sem rak smiðs-
höggið á verkið eftir þunga í sókn
Þjóðverjanna.
Staðan f riðlinum er nú þessi:
A-Þýzkaland 1 1 0 0 2:0 2
V-Þýzkaland 110 0 1:0 2
Chile 10 0 1 0:1 0
Ástralfa 10 0 1 0:2 0
Leikir um helgina
I dag fara fram eftirtaldir leikir
í íslenzku deildarkeppninni:
1. deild:
Vestmannaeyjavöllur:
IBV — KR kl. 14.00
Laugardalsvöllur:
Valur — IBA kl. 14.00
Keflavfkurvöllur:
ÍBK — Víkingur kl. 16.00
2. deild:
Þróttarvöllur:
Þróttur — Völsungur kl. 16.00
Isafjarðarvöllur:
iBl — Armann kl. 15.00
3. deild:
Stjörnuvöllur:
Stjarnan — Leiknir kl. 17.00
Grindavfkurvöllur:
Grindavík — IR kl. 14.00
Stykkishólmsvöllur:
Snæfell — Grundarfj. kl. 16.00
Ólafsvíkurvöllur:
Víkingur — UMSB kl. 16.00
— íþróttir
Framhald af bls. 38
Þjóðverjarnir voru einfaldlega of
sterkir fyrir þá.
Á 67. mínútu leiksins var einum
leikmanni Chile vísað af leikvelli.
Sá heitir Caszely, og brá hann
Vogts gróflega. Eigi að sfður var
þessi fyrsta brottvísun f heims-
meistarakeppninni mjög um-
deildur dómur. T.d. hafði Vogts
rétt áður brotið af sér á svipaðan
hátt, en þá var aðeins dæmd auka-
spyrna.
Súgandafjarðarvöllur:
Stefnir — HVl kl. 16.00
Seyðisfjarðarvöllur:
Huginn — Austri kl. 16.00
Vopnafjarðarvöllur:
Einherji — Höttur kl. 16.00
Fáskrúðsfjarðarvöllur:
Leiknir — Valur kl. 16.00
Hornafjarðarvöllur:
Sindri — Þróttur kl. 16.00
Enginn leikur í deildakeppn-
inni fer fram á morgun, né heldur
17. iúní.
— Björn Jónsson
Framhald af bls. 3
atvinnurekenda til gírókerfisins,
sem samkomulag hafði verið gert
um milli aðila vinnumarkaðarins
og að mæta fjölda óska frá verka-
fólki, sem ekki fékk réttmætar og
oft engar lögskildar skilagreinir
frá gírókerfinu og átti þvf hvergi
nærri fullt öryggi fyrir því, að það
fengi orlofsfé sitt greitt, þegar
það tæki orlof. Ein meginástæðan
fyrir vangreiðslum atvinnurek-
enda var talin, án vafa, sú að þeir
ættu of auðveldan leik með að
fullyrða, að þeirra verkafólk væri
allt á mánaðaruppsagnarfresti,
þótt svo væri ekki eða þá að tak-
mörkuðu Ieyti. Koma líka hér inn
f myndina lögin um réttindi og
skyldur tíma- og vikukaupsfólks,
sem eru þannig úr garði gerð, að
oft er mjótt á munum um það,
hver telst eiga mánaðarupp-
sagnarfrest eða ekki. Sá réttur
getur líka bæði unnist og glatast
hvenær sem er á orlofsárinu og
skapar það rugling og óvissu um
orlofsgreiðslur.
Af framangreindu ætti að vera
ljóst, að reglugerðarbreytingin,
sem ég játa mig að sjálfsögðu
ábyrgan fyrir, hefur það eitt f för
með sér, að allir orlofsþegar hafa
nú fulltryggt að fá 8V4% af laun-
um sfðasta orlofsárs gegnum gfró-
kerfið, eftir þeim reglum, sem þar
um gilda og fullt samkomulag er
um, — en eiga sfðan ótvíræðan
kröfurétt á hendur vinnuveitenda
á því fé, sem að því greiddu kynni
að skorta á, að fullum gildandi
launum á orlofstfmanum sam-
kvæmt áður gildandi venju verði
náð.
Eg læt svo að lokum f ljósi fullt
traust mitt á því, að félagsmála-
ráðuneytið muni vera reiðubúið
til að staðfesta með úrskurði, ef
með þarf, þær skýringar og þann
skilning, sem ég hér að framan
hefi gert grein fyrir. Og enn það,
að ég tel orlofslögin og fram-
kvæmd þeirra þurfi gagngerðar
endurskoðunar og endurbóta við.
Björn Jónsson.
— Nitze
Frarnhald af bls. 17
sem þeir hafi á alþjóðavett-
vangi.“ Er talið einsýnt
að Nitze eigi þarna við Wat-
ergatemálið, enda þótt hann
nefni það ekki berum orðum.
Nitze segir að lokum, að hann
sjái enga von um stefnu-
breytingu fyrr en forsetaembætt-
ið hafi endurheimt það megin-
hlutverk sitt að framfylgja
stjórnarskránni og sjá um réttláta
framkvæmd laga og réttar.
— 4000 millj.
Framhald af bls. 1
leyti hina slæmu stöðu þeirra, en
auk þess hefur sparifjáraukning
dregist mjög saman frá ára-
mótum, og alveg sérstaklega
síðustu vikurnar.
Á viðskiptabönkunum hvflir sú
skylda að veita Ián til atvinnuveg-
anna, en vegna verðbólguþróunar
og stöðugra kostnaðarhækkana
kalla atvinnuvegirnir sífellt á
aukið rekstrarfé og þeirri eftir-
spurn hafa viðskiptabankarnir
ekki getað mætt á annan veg en
þann að auka yfirdráttarskuldir
sínar. Ef viðskiptabankarnir
spyrntu við fótum kæmust helztu
atvinnugreinar landsmanna mjög
fljótlega f greiðsluþrot og stöðv-
uðust þar með alveg.
Fjárskortur sjóðanna
Þá er ljóst eins og fram hefur
komið i Mbl. síðustu daga, að
sjóðakerfi landsmanna er fjár-
vana. Byggingarsjóð ríkisins, sem
veitir lán til húsabygginga skortir
um 1300 millj. kr., og hafa 1229
húsbyggjendur, sem rétt áttu á
seinni hluta lánum Húsnæðis-
málastjórnar í maí og júní engin
slík lán fengið, og fullkomin
óvissa um, hvenær hægt verður
að greiða þau út. Viðskiptabank-
arnir hafa veitt vfxillán út á Hús-
næðisstjórnarlán og fá þau víxil-
lán ekki greidd nú vegna fjár-
skorts Byggingarsjóðs.
Stofnlánadeild landbúnaðarins
vantar um 1000 millj. kr. og getur
þvi ekki sent út lánafyrirheit til
bænda um þessar mundir eins og
venja hefur verið. Fiskveiðasjóð
Islands skortir 1200—1400 millj.
kr. og í Vegasjóð vantar um 1900
millj. kr. til þess að hægt sé að
standa undir samþykktum vega-
framkvæmdum í sumar.
Þá vantar Framkvæmdasjóð Is-
lands, a.m.k. um 1000 millj. kr.,
en nær 600 millj. kr. að auki eiga
að koma frá viðskiptabönkunum,
sem nú er eins ástatt um og að
ofan greinir, þannig að fjáröflun
Framkvæmdasjóðs frá viðskipta-
bönkunum hlýtur að vera mjög
óvís.
Framkvæmdasjóður lánar til
hinna ýmsu stofnlánasjóða at-
vinnuveganna. Af þessu er ljóst,
að f sjóðakerfið vantar nálægt
6000 millj. kr.
Staða rfkissjóðs
Loks er ljóst að staða ríkissjóðs
verður mjög slæm á árinu. Áður
en auknar niðurgreiðslur voru
ákveðnar áætlaði rfkisstjórnin
sjálf 2000 millj. kr. halla rfkis-
sjóðs á árinu, en að auki kosta
niðurgreiðslurnar um 1300 millj.
kr. til áramóta, þannig að fyrir-
sjáanlegur greiðsluhalli virðist
vera um 3300 millj. kr. Tekjur
ríkissjóðs fyrri hluta ársins hafa
verið mjög miklar vegna mikils
innflutnings, m.a. bílainnflutn-
ings, en innflutningur hefur mjög
dregizt saman vegna 25%
geymslugjaldsins og þýðir það, að
tollatekjur ríkisins dragast einnig
saman frá því, sem verið hefur
undanfarna mánuði.
— Aðalfundur
Framhald af bls. 3
mjög gott. Á fundi f London var
samið um sölu á 2500—3000 lest-
um af blautverkuðum fiski til
Portúgal og fyrir þann fisk fékkst 1
verð, sem sýndi að verðlag fór ,
hækkandi. Um 20. aprfl fóru þeir |
Tómas Þorvaldsson og Helgi
Þórarinsson til Spánar. Þar var
gengið frá sölu á 5000 lestum af
blautverkuðum fiski auk þess
sem samningurinn gerði ráð fyrir
1000 lesta viðbótarsölu.
I sömu ferð var haft samband
við umboðsmenn Islendinga f
Portúgal, og komu þeir til Spánar
nokkrum tfmum áður en
byltingin var gerð þar. Þrátt fyrir
byltinguna keyptu Portúgalarnir
allan þann fisk, sem þeir Tómas
og Helgi höfðu leyfi til að selja,
eða 2000 lestir. Jafnframt vildu
þeir kaupa allan þann 4. flokks
fisk, sem hægt var að fá og varð
verð á honum jafnhátt og heldur
hærra, en verð á 1. flokks fiski
var f janúar. Stuttu seinna var
einnig reynt að selja Itölum
nokkuð magn, en það gekk illa,
þvi ítalir gátu ekki sætt sig við
það verð, sem farið var fram á.
10.800 lestir farnar
Um mánaðarmótin var búið að
afskipa alls 10.875 lestum af
blautverkuðum fiski. Af því hafa
5.564 lestir farið til Portúgals,
4.358 til Spánar, 5 lestir til
Svfþjóðar, 780 til Italíu og 168 til
Grikklands.
Hrognaútflutningur-
inn undir einn hatt
Síðasti aðalfundur S.I.F. beindi
því til stjórnarinnar, að samtökin
tækju að sér sölu á sykursölt-
uðum og söltuðum hrognum
félagmanna. I vetur voru svo
gerðir samningar við Svfa og
fengust um 390 s. kr. fyrir
tunnuna á móti 282 kr. i fyrra.
Stjórn S.I.F. telur samt, sem áður,
að útflutningur hrogna á vegum
samtakanna nái ekki tilgangi
sínum nema þvi aðeins, að tryggt
sé, að sala og útflutningur nái til
allrar hrognaframleiðslu lands-
manna.
Tómas Þorvaldsson var endur-
kjörinn formaður Sölusambands
fsl. fiskframleiðenda. Hann sagði
f samtali við Morgunblaðið i gær.
að samþykkt hefði verið á aðal-
fundinum, að fela stjórninni að
koma þurrfiskframleiðslunni í
sérstaka deild í Verðjöfnunarsjóð
sjávarútvegsins, enda þótt fram-
leiðendur væru í hjarta sfnu á
móti sjóðmyndunum, eins og með
sjóði væri farið í landinu.
Með Tómasi f stjórn eru:
Guðjón B. Ólafsson, Jón Axel
Pétursson, Jón Ármann Héðins-
son, Margeir Jónsson, Sighvatur
Bjarnason, Stefán Pétursson.
— Læknavaktin
Framhald af bls. 4 0
ar hins vegar talið samninginn f
heild viðunandi. Heildarsamn-
ingurinn er þó sjúkrahúslækn-
unum alveg óviðkomandi nema
hvað þessar vaktagreiðslur
áhrærir og þeir hafa talið hækk-
unina hvergi nærri fullnægjandi.
Stjórn Læknafélagsins hefur þó
reynt að hafa milligöngu um sam-
komulag milli sjúkrahúslækn-
anna og heilbrigðisyfirvalda en
það ekki tekizt. Þar hafa að sögn
Guðmundar ekki komið fram nein
þau tilboð sem sjúkrahúslæknar
telja sig geta gengið að. Hins
vegar hefur verið minnzt lauslega
á 6.500 kr. sem fasta greiðslu fyrir
næturvakt, en engar aðrar fasta-
greiðslur eða kauptryggingar fyr-
ir kvöld- og helgarvaktir, en
Læknafélagið taldi það ekki full-
nægjandi.
Þá hafði Morgunblaðið sam-
band við Pál Sigurðsson, ráðu-
neytisstjóra í Heilbrigðis- og
tryggingaráðuneytinu og leitaði
álits hans á þessu máli. Páll sagði
aðdragandann í stuttu máli hafa
verið þann, að í vor hafi verið
undirritað samkomulag Lækna-
félags Reykjavíkur og Trygginga-
stofnunnar rfkisins, þar sem sam-
ið var um þessar vaktir, líkt og
gert hafi verið undanfarin ár.
Heimilislæknarnir, sem þessi
samningur nær til, hafi hins veg-
ar verið fáir og því hafi sjúkra-
húslæknar tekið þessar vaktir
líka, en vilji nú ekki una þeim
greiðslum, sem þarna var samið
um. „Við höfum rætt þetta á
samningafundum sfðan," — sagði
Páll, — „þó að við teljum, að
samningur sé nú f gildi, og
boðið töluverða hækkun á
þessum vöktum. Sjúkrahúslækn-
ar hafa ekki viljað taka
henni og heimilislæknarnir
hafa verið einir með þessar
vaktir anzi langan tíma. Þeir
hins vegar anna þessum vöktum
ekki, sem ekki er heldur eðlilegt,
og sjúkrahúslæknarnir eru að
þrýsta á með þessu móti á veru-
lega hækkun á þessum vakta-
greiðslum."
Um fyrirsjáanlegar afleiðingar
þessa ástands sagði Páll, að það
yrðu áfram eitthvað af heimilis-
læknum, er gegna mundu þessar
vaktir og það yrði þvf ekki
vaktlaust á hverri nóttu. „Hins
vegar gerist það að sjálf-
sögðu nú, að almenningur mun
leita til heimilislækna sinna allan
sólarhringinn og einnig mun fólk
leita til slysavarðstofu í mun
meira mæli en nú er. Bráðveikt
fólk í heimahúsum verður að
flytja í sjúkrabifreiðum í slysa-
varðstofu eða í þau sjúkrahús,
sem eiga vaktina hverju sinni,“ —
sagði Páll „Þessi mál fara þá í
svipað horf og er víðast erlendis
um þessar mundir, að það fæst
enginn læknir til að far í heima-
hús. Það er t.d. engin borg f
Bandaríkjunum, þar sem hægt er
að fá lækni til að koma f heima-
hús. Þetta mun að sjálfsögðu auka
álagið mest á slysavarðstofu. Al-
menningur fær eftir sem áður
sams konar þjónustu og verið hef-
ur, en með öðrum hætti. Læknar
hafa þeim siðferöilegu skyldum
að gegna, að þeir þurfa að sinna
köllum, og þetta ástand hlýtur því
einnig að koma mjög illa niður á
heimilislæknunum og verða til
þess, að þeir hafa aldrei frið“,
sagði Páll. Hins vegar kvaðst Páll
vonast til, að samningaumleitun-
um yrði haldið áfram við sjúkra-
húslæknana. Hins vegar ættu
heilbrigðisyfirvöld dálítið erfitt
um vik f þeim efnum, þar eð þau
hefðu ekki fengið neinar kröfur
frá læknunum og vissu þar af
leiðandi ekki, hvað þeir gætu sætt
sig við.
• •
— Ondvegis-
súlur
Framhald af bls. 3
tölustafnum 11. Svend . Aage
Malmberg haffræðingur sagði í
gær, að þeim hefði verið kastað í
sjóinn norður af Garðskaga að-
fararnótt 9. júnf s.l. Alls hefði
súlunum verið kastað í sjóinn á 11
stöðum, 10 f hvert skipti.
Svend Aage sagði, að þetta rek
á súlunum væri mjög eðlilegt, en
ekki sé þar með sagt að súlurnar,
sem kastað var við Stokknes eða
Ingólfshöfða reki inn á Faxaflóa.
Það sé þó ekkert ósennilegt, þvi
landstraumar liggi vestur með
landinu, og þegar hafísinn hafi
komið í Flóann fyrr á öldum hafi
hann ávalt borizt þessa leið með
straumum. En vindar geti einnig
breytt reki öndvegissúlnanna.
— Skuldum
Framhald af bls. 4 0
nemur aðeins nokkur hundruð
millj. kr.
Snemma á sl. vetri skýrði Mbl.
frá þvf, að Sovétmenn hefðu þá
verið farnir að ókyrrast vegna
skuldasöfnunar Islendinga og
krafist þegar f stað fullnaðar-
greiðslu á þeirri skuld, sem þá var
til staðar og var hún þó allmiklu
lægri en hún er nú. En ekki er
Mbl. kunnugt um, að slíkar
kröfur hafi komið fram af hálfu
Sovétríkjanna að þessu sinni.