Morgunblaðið - 30.07.1974, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 30. JULl 1974
11
Mannfjöldinn á bökkum Oxarár bfður eftir, að fundur hefJist f sameinuðu Alþingi, en I fjarska óma klukkur Þingvallakirkju.
(Ljósm. Mbl. Br. H).
Qg þá var lýðveldis-
kliikkunni hringt
„Sú var tíð, segir í bók- á Þingvöllum við Öxará
um, að íslenzka þjóðin átti fest við bjálka upp f kirkj-
aðeins eina sameign, sem unni.“
metin varð til f jár. Það var Þessi tíð, sem Halldór
klukka. Þessi klukka hékk Laxness vitnar svo eftir-
fyrir gafli Lögréttuhússins minnilega til í upphaflín-
markað stefnu, sem ætla má að
verði til þess, að vér skilum land-
inu aftur einhverju af því, sem
vér höfum frá því tekið. Gróður-
verndaráætlunin mun áreiðan-
lega þykja merk stefnumótun,
þegar árangur hennar blasir við
komandi kynslóðum og fer vel á
því, að ný stefna í umgengni við
land vort sé sú stjórnarskrá, sem
vér nú gefum sjálfum oss. Fundur
Alþingis á Lögbergi í morgun er
merkur og sögulegur atburður.
X X
Þagnið dægurþras og rfgur, seg-
ir Hannes Hafstein f minninga-
ljóði sfnu um ágætasta son ts-
lands, Jón Sigurðsson. Hann talar
bæði um ríg og sundrung í þessu
ljóði. Það er stjórnmálamaðurinn
Hannes Hafstein, fyrsti ráðherra
tslands, ekki sfður en skáldið,
sem á pennanum heldur. Hann
þekkir annmarka fámennis og
þröngs nábýlis. Vér skulum huga
að orðum hans, ekki sizt nú, er
vér fögnum því, að leiðir vors
blessaða lands og fslenzku þjóðar-
innar hafa Iegið saman um 11
alda skeið. Aldrei hefur nein þjóð
komið að landi sínu jafn
ósnortnu. Landnámsmenn sáu
það sömu augum og völvan í ár-
daga:
Sér hún upp koma
öðru sinni
jörð úr Ægi
iðjagræna.
Þessi jörð varð athvarf og skjól
nýrrar þjóðar, sem óx með landi
sínu inn í veruleika nútímalffs,
full eftirvæntingar og gieði
mikilla fyrirheita. Orð þessa
heiðna skálds Völuspár minna
með sérkennilegum hætti á upp-
haf Mósesbókar.
En eitt er þó merkast: að forfeð-
ur vorir undirokuðu enga þjóð,
þegar þeir námu land vort. Slík
var gæfa vor.
Vér horfum fram á veginn stolt
og bjartsýn og fögnum því, að
frjáls getur þjóðin efnt til þessar-
ar minningarhátíðar, öguð af
aldalangri pfslarsögu, þakklát
fyrir þann arf, sem henni hefur
fallið í skaut. Vér minnumst hlýj-
um huga allra þeirra, sem með
þreki og þróttmiklu starfi gáfu
oss það veganesti, sem bezt hefur
dugað þjóð vorri. Megi arfur Is-
lendinga lýsa oss um ókomin ár.
Hér stöndum vér einn dag í
þúsund ár — eitt eilífðar smá-
blóm með titrandi tár, sem tilbið-
ur guð sinn og deyr.
Fyrir hönd Þjóðhátfðarnefndar
1974 býð ég yður öll velkomin á
Þingvöll. Megi guð vors lands
blessa oss þennan dag.
að eilífu. Hann leit niður af sínum
helgu hæðum. Þvf vaknar helg
kennd í huga manns, að auga hins
eilífa leitar hans. Á undan öllum
góðum draumum og björtum sýn-
um, sem ber fyrir jarðneska vit-
und, er faðir og vinur alls, sem er.
Hann átti sinni draum um landið f
norðri, um líf manns og þjóðar
þar. Að tilbiðja hann er að leita til
móts við drauminn hans, hans ei-
lffu sýn. Það gjörum vér í dag í
musteri Islands, sem Guð hefur
reist, á Þingvelli.
Vér horfum til áfangastaða við
farinn veg. Einn var sá, er Þing-
völlur varð vígi þjóðveldis, laga
og réttar. Annar, þegar himinn
friðarins og kærleikans Iaukst
upp yfir Lögbergi, Islendingar
lutu konungi konunganna, gerð-
ust þegnar Jesú Krists, faðir hans
varð faðir vor og Guð vors lands.
Aldir runnu. Sagan er skráð
myrkum rúnum, lýstum lfnum og
líknstöfum. En bókin er ein. A
Ifðandi stund voru örlög svo mörg
sem menn og viðhorf einatt ólfk.
En eftir á, í minningunni, er allt
sameign, stríðssagan öll, sköpun-
arsagan. Einnig það, sem er
gleymt. Líka sveiti þeirra mans-
manna, sem drógu arðurinn fyrir
aðra, líka spor vergangsmanna og
afdrif þeirra, sem hér urðu undir
á Þingvelli. Það mátti stundum
virðast næsta tvísýnt, að sá væri
til, sem horfir frá himni til jarðar
til þess að heyra andvarpanir
bandingjanna og leysa börn dauð-
ans. Tvfsýnt víst. Og þó traustið
eina þeim, sem landið brást og
valdið sveik og mannfélagið
byggði út. Tvísýnt löngum. Og þó
sú von, sem ekkert myrkur gat
með öllu slökkt og dugði til þess
að sjá og brjótast fram úr hverj-
um sorta. Og þegar vér í dag horf-
um yfir feril sögunnar f heild, þá
ber þá staðreynd yfir, að þjóðin,
sem langar aldir sætti kjörum
bandingjans og einatt mátti
flokka með börnum dauðans, hún
varð laus fjötra sinna og hún lifir.
Því á hjarta tslands aðeins eitt
stef í dag: Guð, vér lofum þitt
heilaga nafn. Það hljómar i þín-
um barmi sem mínum, svo djúpt,
að allt annað hljóðnar og allt
hverfur nema sá voldugi trúfasti
Guð, sem aldirnar lúta og her-
skarar himnanna tigna. Hann var
vor frá kyni til kyns. Fyrir hans
augliti erum vér saman, niðjar
Islands, lífs og liðnir, og réttum
hver öðrum hönd í þökk, í bæn.
öxará niðar, blærinn hjalar við
Bláskógalaufið, Skjaldbreiður
skautar, blámi himins mætir sjálf-
um sér í Þingvallavatni. Og hér
erum vér, þau blöð á þjóðarmeiði,
sem eru græn í dag, sprottin í
gær, visnuð á morgun. Enn er
þjóð Islands í sköpun. Landnáms
er minnzt. En reyndar er hvert
barn, sem fæðist,
landnámsmaður.
Þar heilsa ný augu ókunnu landi
og eignast þar heimkynni. Það
mannlff, sem fyrir er, mótar það
og Island á nokkuð af giptu sinni i
hverri sál. Landnámsmenn fornir
kölluðu það að helga sér land,
þegar þeir slógu eign sinni á lend-
ur. Svo skyldi hverjum fara, sem
nemur hér ból, að hann helgi
landið með sporum sínum, en van-
helgi ekki. Og einn nam hér land,
sem í réttri raun helgaði það og
megnar að helga mannlíf allt. Sá
hinn heilagi, Jesús Kristur, er
Guðs svar við andvörptinum
bandingjanna, kominn til þess að
leysa börn dauðans. Það sé sam-
huga, íslenzk bæn á dýrum degi,
að börn Islands megi um aldur
festa rætur í landnámi hans og
helgast af eldi hans anda.
Líf islenzkrar þjóðar er krafta-
verk. Það játum vér. Vér göngum
mót óráðinni framtíð í trú á
kraftaverkið og í hollustu við það,
undir opnum himni Guðs, undir
stjörnu kristinnar vonar um nýj-
an heim, þegar þjóðirnar og ríkin
safnast saman til þess að þjóna
Drottni algóðum í réttlæti, frelsi
og friði. Stórar minningar sam-
eina. Smælkið í götu dagsins
sundrar. Saman höldum vér veg-
inn fram. Og þá þurfum vér sam-
an að sjá hin hæstu mið, og Iúta
æðstu sýn um lífsstefnu og þjóð-
arhugsjón, sýn Guðs, ríki Krists,
hans, sem hersveitir himnanna
fylgja og er konungur konunga og
Drottinn drottna. Um náð til þess,
um samfylgd hans biðjum vér í
dag í musteri Islands, sem Guð
hefur reist, — á Þingvelli.
Gefðu, að móðurmálið mitt,
minn Jesús, þess ég beiði,
frá allri villu klárt og kvitt
krossins orð þitt útbreiði
um landið hér, til heiðurs þér,
helzt mun það blessun valda,
meðan þín náð lætur vort láð
lýði og byggðum halda.
Almáttugur Guð, faðir og sonur
og heilagur andi, varðveiti Island
og blessi fslenzka þjóð um aldur,
að eilífu. Amen.
um Islandsklukkunnar, er
sem betur fer löngu liðin.
Nú á ísland margar klukk-
ur og ekki færri en þrjár
þeirra eru festar í kirkju-
turn Þingvallakirkju. Þeim
er hringt til messu, en ekki
aftöku og dóma, eins og
íslandsklukkunni, og einn-
ig er þeim hringt við hátíð-
leg tækifæri.
Kirkjuklukkunum á
Þingvöllum var þess vegna
nringt á þjóðhátíðinni I
fyrradag, skömmu eftir að
blásið var í lúðra til hátíðar
af barmi Almannagjár.
Guðmann ólafsson, bóndi á
Skálabrekku, hringdi þá
stærstu klukkunni, lýð-
veldisklukkunni, eins og
hún er jafnan nefnd í dag-
legu tali. Hún var keypt til
landsins frá Bretlandi árið
1944 að tilhlutan lýðveldis-
hátíðarnefndar og flutt út
hingað með togara, sem
var að koma úr fisksölu-
ferð. Var henni hringt I
fyrsta sinn til lýðveldis-
hátíðarinnar á Þingvöllum
það ár. Þetta er stór og
mikil klukka, og sagði séra
Eiríkur J. Eiríksson, þjóð-
garðsvörður, að kirkju-
turninn hefði varla rúmað
fullan slátt hennar. Þess
vegna voru nú gerðar lag-
færingar á turninum, svo
að klukkan ómaði sem
mest.
Ef fólkið, sem fylgdist
með þingfundinum á Lög-
bergi, hefur lagt við eyrun,
hefur það ef til vill heyrt
slátt lýðveldisklukkunnar
enduróma I tveimur minni
klukkum. Þær eru báðar
merkilegar klukkur. Hin
stærri þeirra var vígð af
meistara Jóni Vídalín, sem
sama ár varð biskup I Skál-
holti, og hefur verið sett
upp árið 1698. Á hana er
letrað, hver vígði og að hún
sé að eilífu guði tileinkuð.
Minnsta klukkan er þó
kannski merkust þessara
klukkna á Þingvöllum.
Hún á það sammerkt með
Islandsklukkunni, að svo
er klukkan forn, að enginn
veit lengur aldur hennar
með sannindum. Að sögn
Eiríks J. Eiríkssonar er
jafnvel hugsanlegt, að hún
sé frá því fyrir siðabót. Ef
svo er, velta menn því
fyrir sér, hvernig hún hef-
ur lifað af örlög íslands-
klukkunnar og fleiri góðra
íslenzkra klukkna. Eða eins
og Halldór Laxness lýsir
því: „En árið sem sú for-
orðníng barst út hingað að
landsmönnum bæri að láta
af hendi allan eir og kopar
handa konúnginum, af því
að það þurfti að endurreisa
Kaupianhafn eftir stríðið,
þá voru einnig menn send-
ir til að vitja hinnar fornu
klukku á Þíngvöllum við
Öxará.“
Eiríkur sagði hins vegar,
að mikill áhugi væri nú á
því að fá þessa klukku
aldursgreinda og væri
raunar verið að vinna að
því máli þessa stundina.