Morgunblaðið - 23.10.1974, Blaðsíða 12

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 23. OKTÓBER 1974
12
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson
Matthias Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson
Björn Jóhannsson,
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10 100.
Aðalstræti 6. sfmi 22 4 80.
Áskriftargjald 600,00 kr. á mánuði innanlands.
j lausasölu 35,00 kr. eintakið.
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjóm og afgreiðsla
Auglýsingar
W I
Aundanförnum árum
hafa menn í ríkari
mæli en áður var gefið
borgarsamfélaginu gaum
og nýjum viðfangsefnum,
sem fylgt hafa í kjölfar
breyttra þjóðlífshátta.
Fram hefur komið öflug
viðleitni í þá átt að tryggja
borgurunum heilbrigt og
eðlilegt umhverfi samfara
tæknivæðingu og ört vax-
andi umferð og atvinnu-
starfsemi. Um leið og fram-
kvæmdir í anda nýs tíma
setja svipmót á uppbygg-
ingu borgarsamfélagsins
hefur verið lögð áhersla á
varðveislu þess gamla, sem
í mörgum tilvikum hefur
ríkt gildi enn í dag.
Fram til þessa hafa fram-
kvæmdir og skipulagsmál-
efni í Reykjavík einkum
miðast við uppbyggingu
húsnæðis og gerð sam-
göngukerfis. I þessum efn-
um hefur þegar verið mik-
ið unnið, og má í því sam-
bandi nefna áætlun um
varanlega gatnagerð, sem
olli byltingu í umhverfis-
og umferðarmálum borg-
arinnar á sinni tíð. Nú
hefur athyglin beinst að
nýjum verkefnum, sem
koma í beinu framhaldi af
því sem áður hefur verið
gert. Á sl. vetri beitti
Birgir Isleifur Gunnarsson
borgarstjóri sér fyrir nýrri
stefnu í umhverfis- og úti-
vistarmálum og var sam-
þykkt sérstök fram-
kvæmdaáætlun í því sam-
bandi. Fyrir nokkrum
árum lét borgarstjórn gera
tillögur um varðveislu
gamalla húsa og heilda í
borginni. 1 framhaldi af því
hefur verið stefnt að varð-
veislu húsa, sem talið er að
hafi sögulegt eða listrænt
gildi.
Búast má við, að á næst-
unni verði skipulagsmál-
efni Reykjavíkurborgar all
mikið á döfinni. Borgar-
stjóri hefur greint frá því,
að á næsta ári megi búast
við nýjum skipulagstil-
lögum í framhaldi af þeirri
endurskoðun aðalskipu-
lagsins, sem fram hefur
farið að undanförnu. Aðal-
skipulag fyrir Reykjavík
var staðfest á árinu 1967. Á
árinu 1970 var hins vegar
hafist handa um endur-
skoðun þess og síðar var
Þróunarstofnun Reykja-
víkurborgar stofnuð til
þess að hafa það verkefni
með höndum. Brýnt er, að
framkvæmd skipulags sé
sveigjanleg þannig að unnt
sé á hverjum tíma að taka
tillit til breyttra aðstæðna
og forsendna. Borgaryfir-
völd í Reykjavík virðast
hafa unnið í samræmi við
þetta sjónarmið, þannig að
skipulagið hefur ekki orðið
framkvæmdum fjötur um
fót, þó að aðstæður hafi
breyst.
Ljóst er nú, að ýmsar
þær forsendur, sem aðal-
skipulagið var reist á, hafa
breyst. Nefna má sem
dæmi, að íbúum í Reykja-
vík hefur ekki fjölgað jafn
mikið og ráðgert var, en á
hinn bóginn eru færri um
hverja íbúð, þannig að
byggingarland samkvæmt
aðalskipulaginu verður á
þrotum talsvert fyrr en
búist hafði verið við. Þá
hefur komið í ljós, að versl-
unarbyggð hefur þanist
talsvert meir út en aðal-
skipulagið gerði ráð fyrir.
Loks má nefna, að mikil
aukning bifreiða hlýtur að
kalla á endurmat á fyrri
forsendum, er lágu til
grundvallar gatnagerðar-
og umferðaráætlunum.
Á árinu 1968 var strætis-
vagnakerfinu gjörbylt og
þjónusta við farþega stór-
bætt. Alla tíð síðan hefur
verið unnið að því að bæta
strætisvagnakerfið. Á hinn
bóginn hefur það gerst að
stöðugt færri borgarbúar
nota nú þjónustu strætis-
vagnanna, þeir hafa kosið
að nota sína eigin bíla. Eigi
að síður er ljóst, að stór-
aukinni umferð einkabfla
fylgja ýmsir erfiðleikar og
kostnaðarsamar fram-
kvæmdir við umferðar-
mannvirki og bifreiða-
stæði. Hér er um erfitt úr-
lausnarefni að ræða, og
einmitt um þessar mundir
hefur eitt vandamál af
þessu tagi skotið upp kolli.
Borgaryfirvöld í Reykja-
vík hafa reynt að laga
skipulagsmálefni borgar-
innar að breyttum aðstæð-
um, og segja má að vel hafi
tekist til við að greiða úr
Þriðja heims
styrjöldin
óumflýjanleg
að mati kín-
verskra for-
ystumanna
Kfnverskir forystumenn eru
sagðir þeirrar skoðunar, að
ekki verði hjá heimsstyrjöld
komizt, þegar næsta kynslðð er
úr grasi vaxin og vafalaust
muni hún hef jast f Evrópu, þvf
að Sovétmenn beini þangað öll-
um sfnum hernaðarmætti.
Sömuleiðis er eftir þeim haft,
að hvorki vestræn iðnaðarrfki
né hin vanþróuðu rfki þriðja
heimsins þurfi að axla óbæri-
legar byrðar vegna hækkunar á
olíuverði, svo framarlega sem
þau ræði málið ftarlega og af
fullri hreinskilni við olfufram-
leiðslurfkin.
Brezka blaðið The Times hef-
ur þetta eftir heimildum f Pek-
ing, sem herma, að varafor-
sætisráðherra Kína, Teng
Hsiao-ping, hafi viðhaft um-
mæli þessa efnisí samtali við
vestur-þýzka þingmenn, sem
þar voru í heimsókn á dögun-
um. Er sagt, að nokkuð hafi
kveðið við annan tón hjá Hsiao-
ping en kínverska aðstoðar-
utanríkisráðherranum, Chiao
Kuan-hua, er hann hélt ræðu á
Allsherjarþingi Sameinuðu
þjóðanna nýlega. Hann sagði,
Rússneska
kirkjan rétt-
ir úr kútnum
ALEXANDER Solzhenitsyn
segir f bréfi f New York Times
að áhrif grísk-kaþólsku rétt-
trúnaðarkirkjunnar fari vax-
andi f Sovétríkjunum.
Hann telur að hvergi f heim-
anum sé meiri kirkjusókn en f
Sovétrfkjunum. Kirkjur séu
fuilar út úr dyrum og varla sé
rúm til að leggjast á bæn og
krossa sig.
Solzhenitsyn segir að söfn-
uðirnir séu fjölmennari en þeir
gætu virzt f fljótu bragði. Til
dæmis segir hann að á Ryazan-
svæðinu suðaustur af Moskvu
séu um 70% barna skírð þrátt
fyrir bönn og ofsóknir. 1
kirkjugörðum beri meira á
krossum en minnismerkjum
með stjörnum og Ijósmyndum.
Bréf Solzhenitsyns er stflað
til leiðtoga rússnesku rétt-
trúnaðarkirkjunnar utan
Sovétrfkjanna. Kirkjuþing
hennar var nýlega haldið f New
York, hið fyrsta síðan á árun-
um eftir 1920. Solzhenitsyn var
boðið að mæta en hann sendi
bréfið f staðinn.
I bréfi sínu segir Solzhenit-
syn að trúað fólk eigi ekki við
eins mikla erfiðleika að stríða
og á dögum Stalíns og að leyni-
leg kirkjustarfsemi sé ekki
lengur nauðsynleg, en þó neitar
hann því ekki að starfsemi
opinberu kirkjunnar hafi verið
takmörkuð og að margir leið-
togar hennar hafi sett blett á
hana með tilhliðrunarsemi við
stjórnvöld. Þar sem útlaga-
kirkjan hefur gagnrýnt þetta er
óvfst að bréf Solzhenitsyns hafi
vakið óskiptan fögnuð á kirkju-
þinginu.
Hann segist þekkja konur
sem földu presta á árunum
eftir 1930 og skipulögðu leyni-
legar guðsþjónustur á heim-
ilum sínum. Nú orðið sæki þeir
einfaldlega næstu kirkju. Ekki
séu lengur til staðar herskáir
guðleysingjar sem eyðileggi
helgitákn í kirkjum eins og á
Solzhenitsyn
árunum eftir 1920 og stjórnin
nenrii ekki að loka kirkjunum.
Solzhenitsyn segir að þess
séu dæmi að fólk safnist saman
til að sýna eyðilögðum kirkjum,
kirkjugörðum og öðrum trúar-
legum stöðum lotningu sína. En
hann telur ástæðuna ekki vera
leynilega kirkjustarfsemi held-
ur þá að þetta fólk geti hvergi
annars staðar haldið guðsþjón-
ustur.
Niðurstaða Solzhenitsyns er á
þá leið að þrátt fyrir galla leið-
toga rétttrúnaðarkirkjunnar sé
hún ekki „fallin" kirkja og hún
sé ennþá kirkja grísk-kaþólskra
manna f Sovétríkjunum. Hann
bendir á mikinn fjölda presta
sem hafi haldið tryggð við trú
sína og á fólkið í kirkjunum og
segir að kirkjan sjálf hafi lifað
af.
Hann bætir því við að yfir-
stjórn kirkjunnar utan Rúss-
lands geti ekki vænzt þess að
verða yfirstjórn kirkjunnar í
Rússlandi þegar það hafi verið
frelsað. Kirkjan í Rússlandi
verði að taka tillit til stjórn-
valda og lifa í takt við líf
óbreyttra borgara. Hún sé nú
aftur að ná sér á strik en frem-
ur í andlegum skilningi en
skipulagslega séð.
Kirkjan er fangelsuð og kúg-
uð en ekki fallin, segir Solzhen-
itsyn. Henni hafi tekizt að
halda velli og endurvekja sig
þrátt fyrir tilslakanir patriark-
ans f Moskvu, þrátt fyrir það að
leiðtogar hennar hafi borið
„tákn andkrists" (sovézk
heiðursmerki) og þrátt fyrir ill-
virki á borð við þau að ginna
fólk sem hafi flutzt úr landi til
að snúa aftur þar sem fangavist
og dauði hafi beðið þeirra.
Solzhenitsyn telur mikinn
mun á viðhorfum ungs fólks nú
og fyrir 60—80 árum. Þá hafi
menntamenn og ungt fólk
hæðzt að kirkjunni og hann
vitnar f mann nokkurn sem
hann þekkti og sagðist hafa
haft það fyrir sið að stinga
vindlingastubbum í samskots-
bauka í staðinn fyrir peninga
og að bekkjarbræður hans hafi
hlegið að þessu.
Nú orðið virði hins vegar
menntamennirnir og unga fólk-
ið kirkjuna þótt ekki þurfi
endilega að vera um samúð að
ræða og hæðnisathugasemdir
þeirra og hlátur beinist að ein-
ræðislegri hugsjónafræði
kommúnismans.
BORGARSAMFÉLAG
OG SKIPULAG
þeim vandamálum, sem ný
viðhorf óneitanlega hafa
haft I för með sér. Hitt er
ljóst, að nú er full þörf á að
fastmótaðar tillögur komi
fram í samræmi við þá
endurskoðun aðalskipu-
lagsins, sem unnið hefur
verið að. Greint hefur ver-
ið frá því, að búast megi
við, að breytingar verði á
framtiðarbyggð borgarinn-
ar frá því sem áður var
áætlað. Aðalskipulagið
gerði ráð fyrir að borgin
byggðist að mestu til suð-
urs. Nú eru á hinn bóginn
uppi hugmyndir um, að
framtíðarbyggðin verði í
norð-austur og settar hafa
verið fram hugmyndir um
ný byggingarsvæði í því
sambandi, þar sem áætlað
er að verði um 45 þúsund
manna byggð. Þá hefur
borgarstjóri greint frá því,
að í tillögum Þróunarstofn-
unarinnar sé gert ráð fyrir
meiri dreifingu iðnaðar-
húsnæðis við og á milli
íbúðarsvæða en áður var
gert ráð fyrir.
Af þessu má sjá, að unnið
hefur verið að endurskoð-
un þessara mikilvægu mála
í fullu samræmi við breytt-
ar aðstæður og kröfur nýs
tíma. Skipulagsmálefni
þurfa að vera í stöðugri
endurskoðun og á borgar-
yfirvöldum hvílir sú skylda
að sjá um, að skipulagið
verði aldrei þrándur í götu,
þegar ný sjónarmið koma
fram og fyrri forsendur
hafa brugðist. Þannig á að
byggja upp heilbrigt
borgarsamfélag.
að komast mætti hjá heims-
styrjöld, ef þjóðir heimsins risu
upp í byltingu.
Á síðasta ári létu forystu-
menn Kínverja þá skoðun I ljós,
að Sovétstjórnin legði alla
áherzlu á að byggja upp
hernaðarmátt Sovétríkjanna
gagnvart Evrópu og tilburðir
þeirra á því sviði í landamæra-
héruðunum við Kfna og hótanir
í garð Kínverja væru einungis
látalæti til þess ætluð að slá
ryki í augu Evrópumanna og
draga athyglina frá hinu raun-
verulega markmiði þeirra.
Teng á að hafa sagt, að sakir
vopnaskaks Sovétmanna við
landamærin hafi Kínverjar
hvað eftir annað talið sér trú
um, að árás af þeirra hálfu væri
yfirvofandi, en úr henni hafi
aldrei orðið og þeir því sann-
færzt um, að Evrópa væri fram-
tíðarskotmark Sovétmanna.
Vestrænir fréttamenn líta
svo á, að yfirlýsing Hsiao-pings
um afleiðingar oliuhækkunar-
innar spegli annarsvegar van-
mat á áhrifum hennar á efna-
hagslíf umræddra rikja en
hinsvegar séu Kfnverjar með
þessu að reyna að samræma þá
stefnu sina að koma fram sem
nokkurskonar siðferðilegur
leiðtogi þriðja heimsins þeirri
afstöðu að hvetja til öflugrar
sameiningar Evrópuríkja undir
forystu og verndarhendi
Bandaríkjanna vegna ótta
þeirra við Sovétríkin.
Opinber andstaða Kinverja
við stórveldi tvö, Sovétríkin og
Bandaríkin hefur neytt þá til
að styðja skilyrðislaust þær ráð-
stafanir olíuframleiðsluríkj-
anna að hækka olíuverðið.
Verði þessar ráðstafanir á hinn
bóginn til að veikja um of efna-
hagslif og varnarmátt Vestur-
veldanna gegn Sovétrikjunum
og draga að marki úr þróunar-
möguleikum þriðja heimsins
óttast Kínverjar, að þær muni
flýta fyrir þriðju heimsstyrjöld-
inni, sem þeir þó telja óum-
flýjanlega.